احمد نجفی زنجانی
| کتیبه‌نویس، کاتب قرآن و احیاگر خط ثُلث | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | معصومی خوشنویس |
| تاریخ تولد | ۱۲۸۷ش |
| زادگاه | نجف |
| تاریخ وفات | ۱۷ تیر ۱۳۶۱ش |
| محل دفن | مشهد |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | عبدالجواد محلاتی • حسن زرّین‌خط تهرانی • هاشم البَغْدادی • حامد الآمدی |
| شاگردان | سید مرتضی نجومی |
| محل تحصیل | نجف • ترکیه • سوریه • ایران |
| سایر | کتابت قرآن و کتاب‌های مذهبی • کتیبه‌نویسی ضریح‌های اهل‌بیت(ع)، امامزاده‌ها، بُقاع متبرکه و مساجد داخل و خارج از ایران |
احمد نجفی زنجانی (۱۲۸۷-۱۳۶۱ش) معروف به معصومی خوشنویس، روحانی شیعه، کتیبه‌نویس ضریح‌های اهل‌بیت(ع)، کاتب قرآن و مشهور به احیاگر خط ثلث در ایران است. او را از آخرین بازمانده خوشنویسان به سبک دوره صفویه و قاجاریه دانسته‌اند.
وی پیش از انقلاب اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و هنر وقت، وظیفه اصلاح و تکمیل کتیبه‌های تاریخی، شجره‌نامه‌ها، قرآن‌های خطی و نسخه‌برداری کتب ارزشمند را برعهده داشت. کتاب‌هایی که نجفی خوشنویسی کرده است به بیش از صد جلد می‌رسد. پنج دوره کتابت قرآن، کتابت سوره اخلاص بر روی دانه برنج با امضا و تاریخ، کتیبه‌نویسی مسجد دانشگاه تهران به طول ۲۵۰ متر و خطوط ضریح چهارم امام رضا(ع) از آثار به جای‌مانده از او است. گفته شده که کتیبه‌های مسجد الاقصی نیز از آثار نجفی است. مشهورترین شاگرد او در خط ثلث سید مرتضی نجومی، مجتهد شیعه است.
معرفی و جایگاه
احمد نجفی زنجانی معروف به معصومی خوشنویس از احیاگران خط ثلث در تاریخ خوشنویسی ایران دانسته شده که شاگردان زیادی را پرورش داد.[۱] نجفی از جمله خوشنویسانی بود که در نوشتن خط‌های نَسخ، ثُلث، نَسْتَعْلیق، رِقاع، کوفی، شکسته، طُغْرا و... مهارت داشت.[۲] انجمن خوشنویسان ایران در دهه ۱۳۵۰ شمسی، زمانی که سعی بر احیای خط ثلث داشت، با نظر به آثار ثلث‌نویسان آن دوره، آثار نجفی زنجانی را منطبق بر تمامی قواعد دانسته و از او برای همکاری دعوت نمود.[۳]
معصومی را آخرین بازمانده خوشنویسان به سبک دوره صفویه و قاجاریه می‌دانند که به هنر کتیبه‌نگاری مشغول بود.[۴] قبل از انقلاب اسلامی ایران، وظیفه اصلاح و تکمیل کتیبه‌های تاریخی، شجره‌نامه‌ها، قرآن‌های خطی و نسخه‌برداری کتاب‌های ارزشمند به دستور وزارت فرهنگ وقت برعهده وی گذاشته شده بود.[۵] سید مرتضی نجومی، مجتهد و ثلث‌نویس از جمله شاگردان معصومی در هنر خوشنویسی بود که از او اجازه توقیع و امضا نیز داشت.[۶] پس از انقلاب اسلامی ایران برای نجفی زنجانی مراسم نکوداشت و بزرگداشت متعددی برگزار شد.[۷]
فعالیت‌های هنری و آثار
کتاب‌های تألیف شده به خط معصومی، بیش از صد جلد است.[۸] پنج دوره کتابت قرآن، سفینة البحار در دو جلد، مفاتیح الجنان با چاپ سنگی، رسائل و کتاب الطهارة سید حسین بروجردی از جمله کتاب‌های نوشته شده به خط زنجانی است.[۹] از دیگر آثار کتابت معصومی خوشنویس، نوشتن سوره اخلاص با امضا و تاریخ بر روی یک دانه برنج است که چهار بار این کار را انجام داده است. دو دانه از آن‌ها در کتابخانه امام امیرالمؤمنین در نجف و دو دانه دیگر در تهران نگهداری می‌شود.[۱۰] زیارت‌نامه‌های نصب‌شده در برخی مکان‌ها همچون حرم عبدالعظیم حسنی در شهرری به خط معصومی خوشنویس است.[۱۱]
معصومی غیر از کتابت به هنر کتیبه‌نویسی بر روی ضریح‌های ائمه(ع) و امامزاده‌ها، بُقاع متبرکه، آرامگاه‌ها و مساجد داخل و خارج از ایران نیز مشغول بود.[۱۲] کتیبه بزرگ مسجد دانشگاه تهران به طول ۲۵۰ متر، [۱۳] کتیبه آرامگاه ابوعلی سینا در همدان، کتیبه مسجد آئینه قم، خطوط ضریح چهارم امام رضا(ع) و خطوط ضریح حضرت رقیه(ع) در دمشق از جمله آثار کتیبه‌نویسی نجفی زنجانی است.[۱۴] گفته شده که کتیبه‌های مسجد الاقصی نیز متعلق به وی است.[۱۵]
زندگینامه
احمد نجفی زنجانی فرزند محمدحسین در سال ۱۲۸۷ش (۱۳۲۴ق) در نجف به دنیا آمد.[۱۶] از هفت‌سالگی برای تحصیل به مدرسه مرتضوی ایرانیان نجف رفت. پس از پایان تحصیلات ابتدائی به علوم حوزوی علاقمند شد و به یادگیری ادبیات عرب، فقه و اصول پرداخت.[۱۷] معصومی پس از نزدیک به ۲۵ سال زندگی در عراق، به ایران بازگشت و در محله درخونگاه تهران مشغول به زندگی شد.[۱۸] وی در ۱۷ تیر ۱۳۶۱ش در سن ۷۴سالگی درگذشت[۱۹] و در مشهد به خاک سپرده شد.[۲۰]
یادگیری خوشنویسی
نجفی زنجانی حین تحصیل، شروع به یادگیری هنر خوشنویسی کرد[۲۱] و در ۲۵سالگی به‌عنوان خوشنویس شناخته شد.[۲۲] معصومی خط ثلث را از میرزاعبدالعلی ثانی یزدی ملقب به اَشْرَف‌ُالکُتّاب و خط نسخ را از میرزاعبدالجواد محلاتی فراگرفت. او در نستعلیق نیز شاگرد میرزا حسن زرّین‌خط تهرانی بود.[۲۳] زنجانی هم‌چنین از هاشم البَغْدادی و محمدعلی فضلی البغدادی از نجف، حامد الآمدی از ترکیه و بَدَوی الدیرانی از سوریه استفاده نمود[۲۴] و اجازه خط داشت.[۲۵] معصومی پس از یادگیری خوشنویسی به کتابت و استنساخ (نسخه‌برداری) کتب مذهبی و دینی زیر‌نظر استادان خط پرداخت.[۲۶] حبیب الله فضائلی از پژوهشگران هنر خوشنویسی، شروع کتابت وی را از سال ۱۲۹۵ش می‌داند.[۲۷] اولین اثری که معصومی کار کتابت آن را انجام داد، خصائص زینبیه بود که در آن زمان ۱۳ سال داشت.[۲۸]
نگارخانه
-
سوره اسرا به خط نجفی زنجانی
-
محراب مسجد ایرانیان در استانبول ترکیه
-
جلد کتاب عدد چهل به خط نجفی زنجانی
-
کتابت صلوات به خط معصومی خوشنویس
-
معصومی خوشنویس در سنین پیری
-
کتابت آیه و حدیث به خط نجفی زنجانی
-
کتابت آیه ۱۱۹ سوره آل عمران و شعر
-
حدیث امام علی(ع) به خط نجفی زنجانی
_%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7_%D9%86%D8%AC%D9%81%DB%8C_%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C.jpg)
پانویس
- ↑ «استاد نجفی زنجانی؛ احیاگر تراث خط ثلث/ سایه عثمان‌طه بر کتابت قرآن استاد نجفی»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ فضائلی، اطلس خط تحقیقی در خطوط اسلامی، ۱۳۹۱ق، ص۳۷۱.
- ↑ «هنر کتیبه‌نگاری آخرین بازمانده خود را از دست داد»، فصلنامه هنر، ص۱۸۳.
- ↑ «هنر کتیبه‌نگاری آخرین بازمانده خود را از دست داد»، فصلنامه هنر، ص۱۸۳.
- ↑ زارعی، «خطّاط کتیبه های ضریح چهارم حرم رضوی نجفی زنجانی- احمد (۱۲۸۷ - ۱۳۶۱ش)»، ص۱۰۸.
- ↑ «استاد نجومی سرآمد ثلث‌نویسان»، مجله کیهان فرهنگی، ص۱۲؛ نجومی، کیمیای هستی زندگینامه خودنوشت کمترین بندگان سید مرتضی نجومی، ۱۳۷۹ش، ص۱۸۹.
- ↑ نگاه کنید به: «گزارش تفصیلی پنجمین نمایشگاه قرآن کریم»، کتاب ماه دین، ص۵؛ «استاد نجفی زنجانی؛ احیاگر تراث خط ثلث/ سایه عثمان‌طه بر کتابت قرآن استاد نجفی»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ «حاج میرزا احمد نجفی زنجانی»، مجله هنر و مردم، ص۳۱؛ قاسمی، «نقطه عطفی در خط نسخ ایرانی: گفت و گو با استاد طریقتی، درباره قرآن کتابت شده توسط مرحوم نجفی زنجانی»، ص۲۰.
- ↑ قاسمی، «نقطه عطفی در خط نسخ ایرانی: گفت و گو با استاد طریقتی، درباره قرآن کتابت شده توسط مرحوم نجفی زنجانی»، ص۲۰.
- ↑ زارعی «خطّاط کتیبه های ضریح چهارم حرم رضوی نجفی زنجانی- احمد (۱۲۸۷ - ۱۳۶۱ش)»، ص۱۰۹.
- ↑ قاسمی، «نقطه عطفی در خط نسخ ایرانی: گفت‌و‌گو با استاد طریقتی، درباره قرآن کتابت شده توسط مرحوم نجفی زنجانی»، ص۲۰.
- ↑ «حاج میرزا احمد نجفی زنجانی»، مجله هنر و مردم، ص۳۱.
- ↑ «هنر کتیبه‌نگاری آخرین بازمانده خود را از دست داد»، فصلنامه هنر، ص۱۸۳.
- ↑ فضائلی، اطلس خط تحقیقی در خطوط اسلامی، ۱۳۹۱ق، ص۳۷۱.
- ↑ قاسمی، «نقطه عطفی در خط نسخ ایرانی: گفت‌و‌گو با استاد طریقتی، درباره قرآن کتابت شده توسط مرحوم نجفی زنجانی»، ص۲۰.
- ↑ زارعی، «خطّاط کتیبه های ضریح چهارم حرم رضوی نجفی زنجانی- احمد (۱۲۸۷ - ۱۳۶۱ش)»، ص۱۰۸.
- ↑ «حاج میرزا احمد نجفی زنجانی»، مجله هنر و مردم، ص۳۱.
- ↑ قاسمی، «نقطه عطفی در خط نسخ ایرانی: گفت و گو با استاد طریقتی، درباره قرآن کتابت شده توسط مرحوم نجفی زنجانی»، ص۱۹.
- ↑ فشنگچی، «تقویم تجسمی»، ص۳۶.
- ↑ یاربی، «نکوداشت استاد میرزا احمد نجفی زنجانی»، پایگاه سرزمین هنر.
- ↑ «بیست و پنجمین سال درگذشت خوشنویس کتیبه های حرم امام رضا(ع)»، روزنامه آفتاب یزد، ۱۷ تیر ۱۳۸۶ش.
- ↑ حائری، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۲۵۷.
- ↑ «هنر کتیبه‌نگاری آخرین بازمانده خود را از دست داد»، فصلنامه هنر، ص۱۸۳.
- ↑ قاسمی، «نقطه عطفی در خط نسخ ایرانی: گفت و گو با استاد طریقتی، درباره قرآن کتابت شده توسط مرحوم نجفی زنجانی»، ص۱۹.
- ↑ زارعی، «خطّاط کتیبه های ضریح چهارم حرم رضوی نجفی زنجانی- احمد (۱۲۸۷ - ۱۳۶۱ش)»، ص۱۰۹.
- ↑ «حاج میرزا احمد نجفی زنجانی»، مجله هنر و مردم، ص۳۱.
- ↑ فضائلی، اطلس خط تحقیقی در خطوط اسلامی، ۱۳۹۱ق، ص۳۷۱.
- ↑ «بیست و پنجمین سال درگذشت خوشنویس کتیبه های حرم امام رضا(ع)»، روزنامه آفتاب یزد، ۱۷ تیر ۱۳۸۶ش.
منابع
- «استاد نجفی زنجانی؛ احیاگر تراث خط ثلث/ سایه عثمان‌طه بر کتابت قرآن استاد نجفی»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آبان ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «استاد نجومی سرآمد ثلث‌نویسان»، در مجله کیهان فرهنگی، شماره ۱۴، اردیبهشت ۱۳۶۴ش.
- «بیست و پنجمین سال درگذشت خوشنویس کتیبه های حرم امام رضا(ع)»، روزنامه آفتاب یزد، ۱۷ تیر ۱۳۸۶ش.
- «حاج میرزا احمد نجفی زنجانی»، در مجله هنر و مردم، شماره ۵۳ و ۵۴، اسفند ۱۳۴۵.
- حائری، علی، روزشمار شمسی، قم، دفتر عقل، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.
- زارعی، ابوالفضل، «خطّاط کتیبه های ضریح چهارم حرم رضوی نجفی زنجانی- احمد (۱۲۸۷ - ۱۳۶۱ش)»، در مجله آستان هنر، شماره ۹، تابستان ۱۳۹۳ش.
- فشنگچی، مینا، «تقویم تجسمی»، در مجله تندیس، شماره ۱۰۲، تیر ۱۳۸۶ش.
- فشنگچی، مینا، «تقویم تجسمی»، در مجله تندیس، شماره ۱۲۷، تیر ۱۳۸۷ش.
- فضائلی، اطلس خط تحقیقی در خطوط اسلامی، اصفهان، نشریه انجمن آثار ملی اصفهان، ۱۳۹۱ق.
- قاسمی، علیرضا، «نقطه عطفی در خط نسخ ایرانی: گفت و گو با استاد طریقتی، درباره قرآن کتابت شده توسط مرحوم نجفی زنجانی»، در مجله گلستان قرآن، شماره ۱۵۵، نیمه دوم مرداد ۱۳۸۲ش.
- «گزارش تفصیلی پنجمین نمایشگاه قرآن کریم»، کتاب ماه دین، شماره ۴ و ۵، اسفند ۱۳۷۶ش.
- نجومی، سید مرتضی، کیمیای هستی زندگینامه خودنوشت کمترین بندگان سید مرتضی نجومی، به اهتمام محمدعلی سلطانی، تهران، نشر سها، ۱۳۷۹ش.
- «هنر کتیبه‌نگاری آخرین بازمانده خود را از دست داد»، در فصلنامه هنر، شماره ۱، ۱۳۶۰ش.
- یاربی، سارا، «نکوداشت استاد میرزا احمد نجفی زنجانی»، پایگاه سرزمین هنر، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اسفند ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.