حسین لرزاده

حسین لرزاده

اطلاعات کلی
تاریخ تولد	۱۲۸۵ش
شهر تولد	تهران
تاریخ مرگ	۲۳ شهریور ۱۳۸۳ش
شهر مرگ	تهران
سبک	معماری ایرانی
آثار قابل توجه	حرم امام حسین (ع)، آرامگاه فردوسی، کاخ مرمر، کاخ شهوند، مسجد اعظم قم، مسجد ارک تهران
جوایز	دریافت درجه کارشناس آستانه مقدسه حسینی، مدال فردوسی(۱۳۱۳ش)، نشان درجه‌یک فرهنگ و هنر(۱۳۸۱ش)

حسین لُرزاده (۱۲۸۵-۱۳۸۳‌ش) از اساتید معماری و نقاشی ایران. معماری و تعمیر حرم امام حسین(ع)، مسجد اعظم قم و آرامگاه فردوسی در توس از آثار اوست.

دوران کودکی و نوجوانی

حسین لرزاده در سال ۱۲۸۵ش در تهران، کوچه قلمستان نزدیک باغ و حمام حاج عبدالصمد زاده شد.

پدر وی استاد محمد لرزاده از معماران نامی دوره‌ اتابک و همکار حاج حسن صنیع الدیوان، معمار اتابکی بود. از یادگارهای استاد محمد لرزاده، ‌می‌توان از‌ مسجد حاج حسن صنیع الدیوان، سید نصیر الدین، یکی دو ایوان در مدرسه‌ سپهسالار، از گردن به پایین گنبد سر قبر آقا و خط بنایی دور آن و حوضخانه‌ آینه کاری حسینیه امیربهادر یاد کرد. استاد محمد لرزاده در سال ۱۳۰۵ش درگذشت.

حسین لرزاده از هفت سالگی چندی نزد میرزا حسن به مکتب رفت. سپس به مدرسه‌ مقابل منزل محتشم‌السلطنه فرستاده شد و استعدادهای هنری وی از همان زمان نمایان گشت. در محضر درس پدر نیز از بهترین‌ها بود؛ در حالی که دیگر هنرآموزان از سختی کار در رنج بودند او با وجود سن کم، چند زمینه‌ گره را در کلاس طراحی می‌کرد آن چنان که همگان را به حیرت می‌انداخت.

پس از اتمام دوره‌ ابتدایی به دبیرستان سلطانی واقع در پل امیربهادر و از آنجا به مدرسه‌ کمال‌الملک برای یادگیری مجسمه سازی رفت. این دوران یک سال و نیم به طول انجامید. سپس به محضر درس سید محمدتقی نقاش‌باشی رفت. در تمام این دوران، علاوه بر مکتب، درخانه نزد پدر نیز مشق معماری می‌کرد.

پس از خلع احمد شاه از سلطنت، کارگاه نقاشی سید محمدتقی نقاش‌باشی واقع در خیابان ناصریه به دلیل طرح اصلاحی خیابان، از میان رفت و استاد لرزاده با کسب اجازه از استاد خود،‌ کارگاه کوچکی جنب مسجد مجدالدوله،‌ بین چهارراه حسن‌آباد و گذر تقی‌خان به نام «نقاشخانه‌ حسین لرزاده» دایر کرد.

جوانی

در سال ۱۳۰۵ش و هم‌زمان با مرگ پدر، استاد لرزاده با دعوت استاد جعفرخان کاشانی که دست اندر کار ساختن عمارت سنگی تپه علی‌خان در سعد آباد بود، به کار نقاشی در یکی از اتاق‌های این عمارت مشغول شد.

پس از آن، طراحی و ساخت سر در ایرانی برای بانک شاهی واقع در توپخانه – بانک تجارت کنونی– را انجام داد. رسمی‌سازی سر در مدرسه دارالفنون و بالکن پیرایش در ابتدای خیابان لاله‌زار و مطبعه‌ یمنی در خیابان فردوسی نیز از کارهای وی در این دوران است.

پس از آن ساختمان آتش‌گرفته مجلس شورای ملی را تعمیر کرد. استاد لرزاده در سال ۱۳۱۱ش برای ساختن آرامگاه فردوسی به توس رفت و مدتی با عماد الکتاب که در آن هنگام ایام کهولت را می‌گذراند و برای خطاطی اشعار و نوشته‌های مقبره‌ حکیم توس به آنجا رفته بود، همراه شد و شب‌ها در نزد او مشق خط می‌کرد. خود وی از قول عمادالکتاب می‌گوید: «حالا چه عیبی دارد در کنار معماری، خوب هم بنویسی».

تاریخ پایان آرامگاه فردوسی مصادف با ۲۸ سالگی حسین لرزاده بود. وی در ضمن آن اشعاری نیز ذکر کرده است:‌

به شمسی شد اتمام آرامگه

هزار و سه صد از پی‌اش، سیزده

مسجد اعظم قم از آثار استاد لرزاده.

پس از اتمام کار آرامگاه فردوسی،‌ استاد به تهران بازگشت و مشغول به کار کاخ مرمر شد. گنبد این کاخ هم از آثار وی است. همچنین بنا به درخواست آیت الله بروجردی،‌ مسجد اعظم در قم را طرح ریزی و اجرا کرد.

از دیگر یادگارهای وی تعمیر و ساخت قسمت‌هایی از حرم امام حسین(ع) است.

استاد حسین لرزاده بعد از ۹۸ سال زندگی ۲۳ شهریور سال ۱۳۸۳‌ش درگذشت. او را در مقبره خانوادگی‌اش که خود ساخته بود در شهرری جنب مسجد افضلیه و روبه‌روی بی‌بی زبیده دفن کردند.

دیگر آثار

حسین لرزاده بیش از ۸۴۲ مسجد همچون مسجد اعظم قم، مسجد ارک تهران، مسجد امام حسین(ع) تهران، مسجد لرزاده، مسجد مطهری، مسجد سیدالشهدا(ع) در کربلا و... را ساخته است.وی در این باره شعری سروده است:

دفتر لرزاده را دیدم ز بعد انقلاب ۳۶۳ مسجد ثبت شد کم کن حساب ۸۴۲ مجموع بود اندر کتاب خارجی و داخلی و قبل و بعد از انقلاب

مسجد لرزاده تهران از آثار استاد حسین لرزاده

دیگر آثار لرزاده عبارتند از:

• مسجد سلمان(تهران): خیابان شهباز، خیابان غیاثی
• مسجد امام سجاد(تهران): ‌خیابان جمهوری اسلامی
• مسجد مهدیه(تهران): ‌خیابان ری
• مسجد فخریه(تهران): خیابان امیریه
• مسجد زعیم(تهران): ‌خیابان منیریه
• مسجد فرازنده(تهران): خیابان شوش
• مسجد سپهسالار(تهران): ‌خیابان بهارستان
• مسجد انبار گندم(تهران): خیابان ری
• مسجد سنگی(تهران): خیابان ری
• مسجد عمار(تهران): خیابان سپاه
• مسجد محبین حضرت زهرا(س) محله خیابان خاوران

و چند مسجد دیگر.

خانه مسکونی استاد لرزاده در حال حاضر ( از ۱۷ مهر ۱۳۹۸ هجری شمسی) به منظور معرفی شجره‌نامه استاد و به نمایش گذاشتن آثار هنری برجسته او جهت آشنایی دانشجویان هنر معماری و دوست‌داران هنر با هنر معمارلرزاده به صورت موزه در آمده است.

افتخارات

نشان‌ها و مدال‌های استاد حسین لرزاده

• دریافت درجه کارشناس آستانه مقدسه حسینی به سبب مرمت آستان مقدس و به ویژه جدیت در تجدید بنای ایوان بزرگ
• دریافت مدال فردوسی به مناسبت جشن هزاره فردوسی برای طراحی و ساخت ساختمان مقبره حکیم توس (۱۳۱۳ش)
• دریافت نشان درجه‌یک فرهنگ و هنر در بزرگداشت نام‌آوران علم و ادب و هنر (۱۳۸۱ش)

کتاب‌ها

• احیای هنرهای از یاد رفته، در ۳ جلد
• خاطرات از انقلاب تا انقلاب
• نغمه لرزاده، دیوان اشعار
• صد امید، مجموعه اشعار

در کلام دیگران

• سیدمحمد بهشتی از شاگردان استاد:آثار استاد لرزاده مثل سازی است که هنوز کوک است، هر‌ آنچه می‌نوازد خوش است و با گذشته خود ارتباط برقرار می‌کند. ما آثار استاد لرزاده را جزو سنت معماری خودمان می‌دانیم چون با رگ و ریشه تاریخ ما پیوند دارد.
• مهدی مکی‌نژاد، دبیر علمی همایش گنجینه‌های از یاد رفته: یقینا وقتی هنرمندی به این مرتبه از کمال می‌رسد بایستی گوهر وجودش پاک و صیقل‌خورده باشد تا بتواند نقشی از حضرت حق را در آیینه‌های خود منعکس کند. خوشبختانه استاد لرزاده با تسلطی که بر نظم و هنر داشته توانسته مکنونات قلبی و تا حدودی راز و رمزهای خویش را به صورت مکتوب بیان کند که بررسی این بُعد از وجود او نیاز به بحث جداگانه‌ای دارد.

منابع

• زندگی‌نامه حسین لرزاده؛، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۰ شهریور ۱۳۸۷، تاریخ بازدید: ۳ خرداد ۱۴۰۲.
• سایت استاد حسین لرزاده؛ معمار ماه
• گرجی،‌ سارا، زندگینامه حسین لرزاده،‌ مرکز معماری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۰۲۱/۱۰/۱۳،‌ تاریخ بازدید:۳ خرداد ۱۴۰۲.