بقا بر جنابت

بقا بر جنابت به‌معنای به‌تأخیرانداختن غسل جِنابت تا اذان صبح (طلوع فجر) است. به باور فقیهان، مُکلَّف نباید در شب ماه رمضان یا هر شب دیگری که تصمیم دارد فردای آن، قضای روزهٔ ماه رمضان را بگیرد، تا اذان صبح بر جنابت باقی بماند.

فقیهان روزهٔ کسی را که در ماه رمضان و قضای آن (عمداً یا از روی فراموشی) تا اذان صبح بر جنابت باقی بماند، صحیح نمی‌دانند و معتقدند قضای آن باید به جا آورده شود.

همچنین می‌گویند بقا بر جنابت تا اذان صبح در روزه‌های مستحبی و سایر روزه‌های واجب همچون روزهٔ کفاره، موجب بطلان روزه نیست؛ اما بنا بر احتیاط واجب، نباید تا اذان صبح عمداً جُنُب ماند.

به فتوای فقیهان کسی که در شب ماه رمضان جُنُب یا مُحتَلِم است و می‌داند اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی‌شود، نباید بدون غسل بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه‌اش باطل است و قضا و کفاره دارد؛ اما اگر نیت کرده که بعداز بیداری، تا قبل از اذان صبح غسل کند و خواب مانده، روزه‌اش صحیح است.

مفهوم‌شناسی

بقا بر جنابت به‌معنای به‌تأخیرانداختن غُسل جِنابَت در شب ماه رمضان تا بعد از اذان صبح یا هر شب دیگری است که مُکلَّف تصمیم دارد فردای آن را روزه بگیرد.

حکم فقهی بقا بر جنابت

اکثر فقیهان در خصوص روزه ماه رمضان و قضای روزه ماه رمضان، بر جُنب واجب می‌دانند که تا اذان صبح از باقی‌ماندن بر جنابت خودداری کند و روزۀ کسی که عمداً تا اذان صبح بر جنابت باقی بماند باطل است. همچنین اگر وظیفه او تَیمُّم باشد و نکند، روزه‌اش باطل است،

برخی فقیهان همچون طباطبایی یزدی و امام خمینی می‌گویند اگر فرد از روی فراموشی هم تا اذان صبح جُنب بماند و غسل نکند، روزه‌اش باطل است؛ اما به فتوای برخی دیگر، از جمله مکارم شیرازی، اگر از روی عمد نباشد، روزه‌اش صحیح است.

به‌گفتهٔ فقیهان، در روزه‌های واجب دیگر (غیر از ماه رمضان و قضای روزه ماه رمضان)، دلیل قطعی بر وجوب غسل جنابت تا قبل از اذان صبح، برای صحت روزه‌های واجب نقل نشده است؛ اما گفته‌اند بنابر احتیاط واجب، تا اذان صبح عمداً جُنب نماند.

طبق دیدگاه مشهور میان فقها، در روزه‌های مستحبی، باقی‌ماندن بر جنابت تا اذان صبح موجب بطلان روزه‌ نمی‌شود.

حکم خوابِ بعد از جنب شدن یا احتلام

احکامی برای بقا بر جنابت به‌علت خواب‌ماندن شخصی که در شب ماه رمضان جنُب یا مُحتَلِم است، بیان شده است؛ از جمله:

• روزهٔ کسی که جنب شود و بدون نیتِ غسل، تا صبح بخوابد در حکم بقای عمدی بر جنابت است (یعنی روزه‌اش باطل است و قضا و کفاره واجب می‌شود)؛ اما اگر نیت کرده که بعداز بیداری (تا قبل از اذان صبح) غسل کند، روزه‌اش صحیح است.
• کسی که در شب ماه رمضان جنب است و می‌داند که اگر بخوابد، تا صبح بیدار نمی‌شود، نباید بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه‌اش باطل است و قضا و کفاره بر او واجب است. از نظر برخی از مراجع تقلید، روزه‌اش را باید تمام کند، اما قضا و کفاره هم بر او واجب است.
• اگر مکلف بعداز دوبار خواب و بیداری در خواب بماند، هرچند نیتِ غسل داشته باشد، روزه او باطل است. شیخ طوسی معتقد است کفاره نیز بر او واجب می‌شود.
• به فتوای امام خمینی اگر شخصی در شب جنب شود، سه مرتبه بیدار شود و بدون انجام غسل بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، تنها قضای آن روز را باید بگیرد و کفاره‌ای بر گردنش نیست.
• از نظر امام خمینی مراد از خواب اول، خوابی است که مُحتلم پس از بیدارشدن، دوباره بخوابد، اما سیستانی خوابی را که در آن احتلام صورت گرفته خواب اول می‌داند.