آیه ۲۲۷ سوره شعراء
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه ۲۲۷ سوره شعراء |
| واقع در سوره | شعراء |
| شماره آیه | ۲۲۷ |
| جزء | ۱۹ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| درباره | شاعران مؤمن |
| آیات مرتبط | آیات ۲۲۴ تا ۲۲۶ سوره شعراء |
آیه ۲۲۷ سوره شعراء ایمان، عمل صالح، بسیار به یاد خدا بودن و ایستادگی در برابر ستم را از صفات شاعرانی می‌داند که گمراهان از آنها پیروی نمی‌کنند. گفته شده این آیه به این دلیل نازل شد تا شاعران مؤمن را از شاعران هجوگو، متزلزل و دشمن رسول خدا که در آیات قبل نکوهش شده‌اند، استثنا کند.
در روایتی مصداق فرازِ نخست آیه را (إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ)، امام علی(ع) و فرزندان ایشان دانسته‌اند. همچنین منظور از ذکر کثیر در این آیه به تسبیحات حضرت زهرا(س) تفسیر شده است. در روایتی از امام صادق(ع)، مصداق روشن ظلم، ظلم در حق آل محمد(ص) دانسته شده است. فراز پایانی آیه جنبه تهدیدی دارد که ظالمان و دشمنان رسول خدا به زودی خواهند فهمید که سرنوشتشان چگونه است. تعدادی از مفسران چهار آیه پایانی سوره شعراء از جمله این آیه را مدنی دانسته‌اند؛ ولی برخی این آیات را نیز مکی می‌دانند.
نکات کلی، متن و ترجمه
در این آیه به چهار صفت ایمان، عمل صالح، بسیار به یاد خدا بودن و ایستادگی در برابر ستم از صفات شاعران مؤمن اشاره شده است.[۱] با نزول این آیه شاعران مؤمن از شاعران مذمت شده در آیات قبل جدا شده‌اند.[۲] فخر رازی صاحب تفسیر کبیر نوشته است که مراد از سومین ویژگی شاعران مؤمن،(بسیار خدا را یاد کردن) این است که شعر آنها درباره توحید، نبوت و دعوت مردم به سوی حق است.[۳] در سه آیه پیش، خصوصیات شاعران بدون هدف، هجوگو و متزلزل ذکر شده است.[۴] در جمله پایانی این آیه، دشمنان پیامبر اسلام و ستم‌کاران تهدید شده‌اند که به زودی خواهند فهمید که سرنوشتشان چگونه است.[۵]
إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَکرُوا اللَّهَ کثِیرًا وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا ۗ وَسَیعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا‌ای مُنْقَلَبٍ ینْقَلِبُونَ
مگر کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام می‌دهند و خدا را بسیار یاد می‌کنند، و به هنگامی که مورد ستم واقع می‌شوند به دفاع از خویشتن (و مؤمنان) برمی‌خیزند (و از شعر در این راه کمک می‌گیرند)؛ آنها که ستم کردند به زودی می‌دانند که بازگشتشان به کجاست![۶]
آیه ۲۲۷ سوره شعراء
شأن نزول
در روایتی که تفسیر المیزان از الدرالمنثور نقل کرده است، وقتی آیه ۲۲۴ سوره شعراء «وَالشُّعَرَاءُ یتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ»، نازل شد چند تن از شاعران مؤمن از جمله حسان بن ثابت گریه‌کنان نزد رسول خدا آمدند. آنها ابراز نگرانی کردند که خداوند می‌داند که ما هم شاعریم و آیا ما نیز اهل هلاکت هستیم؟ آنگاه این آیه نازل شد.[۷] گروهی از مفسران مانند فضل بن حسن طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان، فخر رازی صاحب تفسیر کبیر و مکارم شیرازی صاحب تفسیر نمونه گفته‌اند، با اینکه که سوره شعراء از سوره‌های مکی است اما چهار آیه آخر آن از جمله این آیه در مدینه نازل شده‌اند.[۸] در مقابل، دیگرانی مثل علامه طباطبایی در تفسیر المیزان این آیات را نیز مکی می‌دانند.[۹]
نکات تفسیری
پیوند با اهل بیت(ع) و تعیین مصادیق شاعران ممدوح در صدر اسلام، مباحثی هستند که مفسران به آنها توجه کرده‌اند:
جایگاه اهل‌بیت
در روایتی در وسائل الشیعه آمده است که مصداق «إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»، امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان ایشان است.[۱۰] همچنین در روایات آمده است که منظور از «ذکر کثیر»، تسبیحات حضرت زهرا(س) است.[۱۱] در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است که مصداق روشن ظلم، ظلم در حق آل محمد(ص) است.[۱۲] در حدیثی نقل شده است که سر امام حسین(ع)، بالای نیزه فرازِ «سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ»، این آیه را قرائت می‌کرده است.[۱۳] در فرهنگ شیعی رایج است که فراز پایانی این آیه در انتهای سخنرانی‌ها و روضه‌‌های مرتبط با امام حسین(ع) و سایر ائمه (ع) قرائت می‌شود.[۱۴]
شعر و شاعران ممدوح
در منابع شیعی از حسان بن ثابت، عبدالله بن رواحه، کعب بن مالک و دعبل خزاعی به‌عنوان شاعران مؤمن یاد شده که با استفاده از شعر در راستای تقویت دین و مقابله با دشمنان اسلام و اهل‌بیت تلاش کرده‌اند.[۱۵] همچنین از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: «هر کس یک بیت شعر برای حقانیت ما بسراید، خداوند در بهشت خانه‌ای به او اعطا می‌کند.»[۱۶]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱۵، ص۳۸۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۵، ص۳۳۱.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۲ق، ج۲۱، ص۵۳۹.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۲ق، ج۲۱، ص۵۳۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱۵، ص۳۸۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱۵، ص۳۷۵.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۵، ص۳۳۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۲۸۶. فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۲ق، ج۲۴، ص۴۹۰. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱۵، ص۱۷۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۵، ص۳۳۱.
- ↑ حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۷ ص۱۳۳.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۷۵ش، ج۶، ص۳۸۱.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۷۵ش، ج۶، ص۳۸۱.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۷۵ش، ج۶، ص۳۸۱.
- ↑ «مراحل مصبیت خوانی یا مرثیه خوانی»، سایت جهانی کربلا.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۵، ص۳۳۸.طیب، اطیب البیان، ۱۳۴۸ش، ج۱۰، ص۱۰۲.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۷۵ش، ج۶، ص۳۸۲.
منابع
- الحر العاملی، محمد بن الحسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، چاپ سوم، ۱۴۱۶ق.
- طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القران، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۳۹۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القران، بیروت، دارالمعرفة لطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، کتابفروشی اسلام، ۱۳۴۸ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۴۲۲ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌های از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- «مراحل مصبیت خوانی یا مرثیه خوانی»، سایت جهانی کربلا، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ بازدید: ۱۷ آبان ۱۴۰۲ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۰ش.