برهان‌های اثبات خدا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '{{یادداشت|' به '{{یاد|') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{الگو:کتاب‌شناسی ناقص}} | {{الگو:کتاب‌شناسی ناقص}} | ||
'''برهان‌های اثبات خدا''' استدلال‌هایی برای اثبات وجود | '''برهان‌های اثبات خدا''' استدلال‌هایی برای [[اثبات خدا|اثبات وجود خدا]] با روش عقلی هستند. اعتقاد به وجود خدا، مهمترین عقیده دینی نزد پیروان [[دین|ادیان]] الهی به شمار می‌آید. به همین دلیل، در دوره‌های مختلف، اندیشمندان در تلاش بوده‌اند تا صورت‌بندی قابل قبولی برای استدلال‌های اثبات خدا ارائه کنند. نتیجه این تلاش‌ها، پدید آمدن برهان‌های متعدد برای اثبات وجود خدا در سنت‌های مختلف فکری است. برخی از این برهان‌ها که در سنت کلامی و فلسفی [[اسلام]] مورد توجه قرار گرفته‌اند، بدین قرار است: [[برهان حدوث]]، [[برهان حرکت]]، [[برهان امکان و وجوب]]، [[برهان صدیقین]] و [[برهان نظم]]، [[برهان علیت]]، [[برهان معجزه]]، [[برهان فسخ عزائم]]، [[برهان وجودی]] و [[برهان اخلاقی]]. | ||
ویژگی مشترک برهان‌های اثبات خدا، کاربرد روش عقلی در آنهاست. بیشتر این استدلال‌ها، وابسته به اثبات [[اصل علیت]] و باطل بودن [[دور]] و [[تسلسل]] هستند. | ویژگی مشترک برهان‌های اثبات خدا، کاربرد روش عقلی در آنهاست. بیشتر این استدلال‌ها، وابسته به اثبات [[اصل علیت]] و باطل بودن [[دور]] و [[تسلسل]] هستند. | ||
==اقسام برهان‌های اثبات خدا== | ==اقسام برهان‌های اثبات خدا== | ||
متفکران برای اثبات وجود | متفکران برای اثبات وجود خدا برهان‌های متنوعی اقامه کرده‌اند و تقسیم‌بندی‌های متفاوتی نیز از آنها ارائه شده است. [[محمدتقی مصباح یزدی]]، براهین اثبات خدا را در یک تقسیم‌بندی کلی به سه نوع تقسیم کرده است: | ||
# برهان‌هایی که از راه مشاهده آثار و آیات الهی در جهان اقامه می‌شود همچون [[برهان نظم]] که در آن از راه هماهنگی و تناسب پدیده‌ها و وجود طرح و هدف و تدبیر حکیمانه، ناظم [[حکیم]] و مدبر علیم برای جهان اثبات می‌شود. | # برهان‌هایی که از راه مشاهده آثار و آیات الهی در جهان اقامه می‌شود همچون [[برهان نظم]] که در آن از راه هماهنگی و تناسب پدیده‌ها و وجود طرح و هدف و تدبیر حکیمانه، ناظم [[حکیم]] و مدبر علیم برای جهان اثبات می‌شود. | ||
# دلایلی که از راه نیازمندی جهان، وجود خدای بی‌نیاز را اثبات می‌کنند مانند [[برهان حدوث]] و [[برهان حرکت]] که از راه مسبوق بودن پدیده‌ها به نیستی یا نیازمندی حرکت به مُحرِّک، نیازمندی ذاتی آنها را اثبات و خدای بی‌نیاز و محرک بی حرکت را اثبات می‌کنند. این دلایل برای اثبات خدا نیازمند مقدمات حسی و تجربی هستند. | # دلایلی که از راه نیازمندی جهان، وجود خدای بی‌نیاز را اثبات می‌کنند مانند [[برهان حدوث]] و [[برهان حرکت]] که از راه مسبوق بودن پدیده‌ها به نیستی یا نیازمندی حرکت به مُحرِّک، نیازمندی ذاتی آنها را اثبات و خدای بی‌نیاز و محرک بی حرکت را اثبات می‌کنند. این دلایل برای اثبات خدا نیازمند مقدمات حسی و تجربی هستند. | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
==ویژگی برهان‌های اثبات خدا== | ==ویژگی برهان‌های اثبات خدا== | ||
ویژگی مشترک برهان‌های اثبات خدا، کاربرد روش عقلی برای اثبات | ویژگی مشترک برهان‌های اثبات خدا، کاربرد روش عقلی برای [[اثبات خدا|اثبات خداست]]؛ روشی که به عقیده برخی، یکی از بهترین روش‌ها برای اثبات مباحث بنیادی و اصلی دینی است. | ||
تمامی این استدلال‌ها، وابسته به اثبات [[اصل علیت]] و باطل بودن [[دور]] و [[تسلسل]] هستند. به این منظور، برای فهم بهتر این برهان‌ها، توضیح مختصری از این سه داده می‌شود. | تمامی این استدلال‌ها، وابسته به اثبات [[اصل علیت]] و باطل بودن [[دور]] و [[تسلسل]] هستند. به این منظور، برای فهم بهتر این برهان‌ها، توضیح مختصری از این سه داده می‌شود. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
برهان علیت (The Causal Argument) از جمله [[برهان‌های جهان‌شناختی]] و از قدیمی‌ترین و مشهورترین آنها است<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۷۵و۷۶.</ref> که توسط ارسطو ارائه شد.<ref>نگاه کنید به: فیروزجائی، «براهین اثبات خدا نزد ارسطو»، ص۶۱و۶۱.</ref> محتوای کلی این برهان که مبتنی بر [[اصل علیت]] است،<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۷۶؛ حسین‌زاده، فلسفه دین، ۱۳۸۰ش، ص۳۶۷.</ref> این‌گونه بیان شده است: جهان معلول است. هر معلولی نیازمند علتی است. [[تسلسل]] در علت‌ها محال است. پس جهان نیازمند علتی است که معلول نباشد (علت العلل یا علت اولی).<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۶۸.</ref> | برهان علیت (The Causal Argument) از جمله [[برهان‌های جهان‌شناختی]] و از قدیمی‌ترین و مشهورترین آنها است<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۷۵و۷۶.</ref> که توسط ارسطو ارائه شد.<ref>نگاه کنید به: فیروزجائی، «براهین اثبات خدا نزد ارسطو»، ص۶۱و۶۱.</ref> محتوای کلی این برهان که مبتنی بر [[اصل علیت]] است،<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۷۶؛ حسین‌زاده، فلسفه دین، ۱۳۸۰ش، ص۳۶۷.</ref> این‌گونه بیان شده است: جهان معلول است. هر معلولی نیازمند علتی است. [[تسلسل]] در علت‌ها محال است. پس جهان نیازمند علتی است که معلول نباشد (علت العلل یا علت اولی).<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۶۸.</ref> | ||
از نظر [[عبدالله جوادی آملی]]، با صرف نظر از اموری همچون امکان، حدوث و حرکت، برهان علیت را نمی‌توان برهان مستقل فلسفی دانست.<ref>جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ۱۳۷۸ش، ص۴۶ و۱۷۰و۱۷۱.</ref> وی بر آن است برهان علیت بر فرض استقلال و تمامیت، فقط وجود مبدأ نخست جهان را اثبات می‌کند و برای | از نظر [[عبدالله جوادی آملی]]، با صرف نظر از اموری همچون امکان، حدوث و حرکت، برهان علیت را نمی‌توان برهان مستقل فلسفی دانست.<ref>جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ۱۳۷۸ش، ص۴۶ و۱۷۰و۱۷۱.</ref> وی بر آن است برهان علیت بر فرض استقلال و تمامیت، فقط وجود مبدأ نخست جهان را اثبات می‌کند و برای [[اثبات خدا|اثبات واجب الوجود]] و [[صفات الهی|صفات او]] نیازمند براهین دیگر است.<ref>جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ۱۳۷۸ش، ص۵۰.</ref> | ||
==برهان نظم== | ==برهان نظم== | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
==برهان‌های وجودی== | ==برهان‌های وجودی== | ||
{{اصلی|برهان وجودی}} | {{اصلی|برهان وجودی}} | ||
در این دسته از برهان‌ها که به برهان‌های وجودی معروف شده است، با تحلیل و دقت در مفهوم خدا، وجود خدا اثبات می‌شود. یعنی تعریف خدا مستلزم آن است که چنین موجودی وجود خارجی داشته باشد. تقریرهای متعددی از این برهان، در [[الهیات]] [[مسیحی]] ارائه شده است. [[آنسِلم|قدیس آنسِلم]] (متولد ۵۰۳ق /۱۱۰۹م) نخستین فردی است که از این روش برای اثبات وجود خدا استفاده کرد. وی بدون آن که از نام [[برهان وجودی]] استفاده کند، دو تقریر از این برهان ارائه کرد. بعدها کانت، این دسته از براهین را [[برهان وجودی]] نامید. یکی از تقاریر ارائه شده از سوی [[آنسلم]] چنین است: | در این دسته از برهان‌ها که به برهان‌های وجودی معروف شده است، با تحلیل و دقت در مفهوم خدا، وجود خدا اثبات می‌شود. یعنی تعریف خدا مستلزم آن است که چنین موجودی وجود خارجی داشته باشد. تقریرهای متعددی از این برهان، در [[الهیات]] [[مسیحی]] ارائه شده است. [[آنسِلم|قدیس آنسِلم]] (متولد ۵۰۳ق /۱۱۰۹م) نخستین فردی است که از این روش برای [[اثبات خدا|اثبات وجود خدا]] استفاده کرد. وی بدون آن که از نام [[برهان وجودی]] استفاده کند، دو تقریر از این برهان ارائه کرد. بعدها کانت، این دسته از براهین را [[برهان وجودی]] نامید. یکی از تقاریر ارائه شده از سوی [[آنسلم]] چنین است: | ||
مقدمه۱. خدا موجودی است که کامل‌تر از او نمی‌توان تصور کرد؛ | مقدمه۱. خدا موجودی است که کامل‌تر از او نمی‌توان تصور کرد؛ | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
==برهان‌های اثبات خدا در قرآن== | ==برهان‌های اثبات خدا در قرآن== | ||
درباره اینکه آیا در [[قرآن]] برای اثبات | درباره اینکه آیا در [[قرآن]] برای [[اثبات خدا]]، برهان و استدلالی ذکر شده است یا خیر، میان [[تفسیر|مفسران]] اختلاف نظر وجود دارد. به گفته [[محمدتقی مصباح یزدی]]، [[مجتهد]] و مفسر معاصر [[شیعه|شیعی]] [[ایران|ایرانی]]، بسیاری از مفسران به ویژه مفسران [[متکلم]] همچون [[فخر رازی]]، [[آیه|آیات]] متعددی را ناظر به اثبات وجود خدا دانسته و مفاد آنها را به صورت براهینی در آورده‌اند که بازگشت بیشتر آنها به [[برهان نظم]] است. در برابر این مفسران، عده‌ای دیگر معتقدند قرآن، وجود خدا را بی‌نیاز از استدلال دانسته و درصدد اثبات وجود خدا نبوده است. از نظر دسته دوم، براهینی که دسته اول ادعا کرده‌اند یا در مقام اثبات [[توحید]] و نفی [[شرک]] است یا اینکه به صورت برهان در قرآن نیامده است و مفسران برخی از بیانات قرآنی را با ضمیمه کردن مقدمات به صورت برهان درآورده‌اند.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۹۸ش، ص۳۳.</ref> آیت الله مصباح یزدی وجه جمع این دو دیدگاه را به این دانسته است که گفته شود هرچند قرآن به صورت مستقیم درصدد اثبات وجود خدا نبود یا وجود خدا را بی‌نیاز از استدلال و بدیهی می‌دانست؛ ولی به هر حال می‌توان از آیات قرآن، استدلال‌هایی برای اثبات خدا به دست آورد. به عنوان مثال بعید نیست آیه‌ای که مستقیماً درصدد اثبات یگانی خدا باشد؛ ولی به صورت غیرمستقیم اصل وجود خدا را هم ثابت کند مانند آیه ۳۵ [[سوره طور]].<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۹۸ش، ص۳۴.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||