اشرف بیابانی
اشرف‌الدین متخلص به اشرف و معروف به اشرف بیابانی (۸۶۴-۹۳۵ق)، از نخستین شاعران اردوزبان در هند که درباره واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع)، مثنوی‌هایی سروده است. او نویسنده کتاب "نوسرهار" است.
زندگی نامه
اشرف الدین در فقرآباد (احمدنگر) شهری در ایالت ماهاراشترا در غرب کشور هند به دنیا آمد. دانش‌های متداول را نزد پدر خویش ضیاءالدین رفاعی (متوفی۹۰۹ق) فرا گرفت و سپس به راهنمایی او به سیر و سلوک معنوی پرداخت تا اینکه در ۸۹۵ق از وی اجازه ارشاد یافت.
اشرف پس از درگذشت پدرش، جانشین او شد.[۱] اشرف بیابانی در ارتقای زبان و ادب اردو به ویژه شعر اردو در دکن، نقش مهمی داشت.
او در زمینه عرفان نیز از جایگاهی ویژه برخوردار بود و نظام‌شاه، پادشاه احمدنگر به دیده احترام به وی می‌نگریست. اشرف بیابانی در فقرآباد درگذشت و همانجا به‌خاک سپرده شد. مدفن وی زیارتگاه مردم است و در وصف آن اشعاری هم سروده شده است.[۲]
آثار
- نوسرهار (=سرنخ‌های ۹ گردن بند): منظومه‌ای است در ۹ فصل. این اثر، نخستین منظومه به زبان اردوست که تحت تأثیر روضة الشهدا، در بیان واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) سروده شده است. نوسرهار در مجالس سوگواری آن روزگار خوانده می‌شد.[۳] این اثر به کوشش افسر صدیقی با مقدمه‌ای به زبان اردو در کراچی به چاپ رسیده است.
- واحد باری: فرهنگ‌نامه‌ای است منظوم به عربی، فارسی و اردو به روش خالق باری اثر خسروشاه که در آن اصطلاحات عروض، قافیه، موسیقی و نجوم نیز شرح شده است.[۴] این مثنوی دارای ۸۰۰ بیت است و دست نویسی از آن که در ۱۲۳۰ق کتابت شده، در کتابخانه ادبیات اردو در حیدرآباد هند به شماره ۲۳۷ نگهداری می‌شود.[۵]
- لازم المبتدی، مثنوی کوتاهی است در ۱۹۸ بیت در احکام دین اسلام. دست نویسی از این منظومه در کتابخانه اداره ادبیات اردو در حیدرآباد هند به شماره ۱۰۵۶، و دست نویس دیگری در انجمن ترقی اردو در کراچی نگهداری می‌شود.[۶] منظومه‌ای به نام قصه آخرالزمان نیز به اشرف بیابانی نسبت داده شده است.[۷]
پانویس
- ↑ مقدمه بر مثنوی نوسرهار، ز-ح؛ مخطوطات انجمن ترقی اردو، ج۱، ص۹۴- ۹۵؛ تاریخ ادب اردو، ج۱، ص۱۷۴؛ تذکره نعت گویان اردو، ص۱۶۷- ۱۶۸.
- ↑ مقدمه بر مثنوی نوسرهار، ص(ج)؛ مخطوطات انجمن ترقی اردو، ج۱، ص۹۵.
- ↑ تاریخ ادب اردو، ج۱، ص۱۷۷؛ تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و هند، ج۶، ص۳۸۳-۳۸۴.
- ↑ تذکره اردو مخطوطات، ج۱، ص۲۸۵.
- ↑ تذکره اردو مخطوطات، ج۱، ص۲۸۴-۲۸۵.
- ↑ تذکره اردو مخطوطات، ج۵، ص۲۲۴- ۲۲۵؛ مخطوطات انجمن ترقی اردو، ج۲، ص۱۳۱-۱۳۲.
- ↑ نک: تاریخ ادب اردو، ج۱، ص۱۷۴.
منابع
- تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و هند، به کوشش وحید قریشی، لاهور، دانشگاه پنجاب.
- جالبی، جمیل، تاریخ ادب اردو، لاهور، ۱۹۷۵م.
- زور، محیی الدین قادری، تذکره اردو مخطوطات، دهلی، ۱۹۸۴م.
- صدیقی امروهوی، افسر، مخطوطات انجمن ترقی اردو، کراچی، انجمن ترقی.
- همو، مقدمه بر مثنوی نوسرهار، کراچی، انجمن ترقی.
- یونس شاه، تذکره نعت گویان اردو، ایبت آباد.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی