محمدآصف محسنی قندهاری

محمدآصف محسنی قندهاری (۱۳۱۴-۱۳۹۸ش) از مراجع تقلید ساکن افغانستان بود. او مدافع تقریب مذاهب اسلامی، رییس شورای علمای شیعه افغانستان و بنیانگذار حوزه علمیه و دانشگاه خاتم النبیین در کابل بود. او همچنین عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت، رهبر پیشین حزب حرکت اسلامی افغانستان و مؤسس تلویزیون تمدن بود.

محمدآصف محسنی

شناسنامه
زادروز	۵ اردیبهشت ۱۳۱۴ش
شهر تولد	قندهار
کشور تولد	افغانستان
تاریخ درگذشت	۱۴ مرداد ۱۳۹۸ش
شهر درگذشت	کابل
کشور درگذشت	افغانستان
آرامگاه	مدرسه خاتم النبیین کابل
فرزندان	عبدالله، حفیظ و حبیب
دین	اسلام
مذهب	شیعه
اطلاعات سیاسی
مناصب	رئیس شورای علمای شیعه افغانستان رهبر حرکت اسلامی افغانستان
تألیفات	بحوث فی علم الرجال مشرعة بحار الانوار

محمدآصف محسنی در فقه و اصول فقه، از شاگردان سید محسن حکیم و سید ابوالقاسم خویی است و آثاری در رجال، فقه و حدیث دارد. محققان کتاب بحوث فی علم الرجال او را از تألیفات ماندگار در موضوع درایة الحدیث دانسته‌اند.

زندگی

محمدآصف محسنی فرزند محمد میرزا محسنی، ۵ اردیبهشت ۱۳۱۴ش در قندهار افغانستان به دنیا آمد. آموزش‌های ابتدایی را در مکتب‌خانه آغاز کرد و از ده سالگی نزد پدر به خواندن و نوشتن پرداخت. در ۱۴ سالگی (۱۳۲۸ش) به همراه خانواده به پاکستان رفت و در کویته زبان اردو آموخت. پس از بازگشت از پاکستان، مدتی در شرکت برق کار کرد و سپس در سال ۱۳۳۰ش در اتاق بازرگانی قندهار مشغول به کار شد.

آصف محسنی در سال ۱۳۴۰ش با دخترعمه خود ازدواج کرد و صاحب سه پسر به نام‌های عبدالله، حفیظ و حبیب شد. همسر اول و فرزند ارشد او، پیش از او درگذشتند. محسنی در ۱۴ مرداد ۱۳۹۸ش بر اثر بیماری در کابل درگذشت و در ۱۵ مرداد در مدرسه خاتم النبیین کابل دفن شد.

تحصیلات حوزوی

محسنی، ابتدا به مدت ۶ ماه در قندهار مقدمات علوم دینی را خواند، و پس از آن به روستایی در ولسوالی (شهرستان) جاغوری در ولایت غزنی افغانستان رفت و در مدت ۸ ماه، هدایه و سیوطی و حاشیه ملاعبدالله و مقداری از معالم و لمعه را در آنجا فراگرفت.

محمدآصف محسنی، ۱۲ تیر ۱۳۳۲ش وارد نجف شد و در کمتر از ۳ سال، باقیمانده سطوح را به پایان رساند. چنانکه خود او گفته، تعطیلات حوزه برایش خوشایند نبود و روزهای تعطیل هم مشغول به درس می‌شد.

مطول را از مدرس افغانی، جلد اول کفایه را از شیخ مجتبی لنکرانی، جلد دوم کفایه را از صدرای بادکوبه‌ای، رسائل را از شیخ کاظم یزدی و مکاسب را از چند تن دیگر از اساتید آموخت. شیخ آصف محسنی به فلسفه هم علاقمند بود اما به دلیل ممنوعیت تدریس فلسفه در نجف، به مطالعه شخصی پرداخت و بر کتاب باب حادی عشر تعلیقه نوشت. کتاب‌های دیگری از جمله اسفار و حکمت الاشراق و آثار کلامی را نیز مطالعه کرد.

هم‌مباحثه‌های او قربانعلی محقق کابلی، اسماعیل محقق و موسی عالمی بامیانی بودند.

شیخ آصف محسنی، به مدت نه سال در درس خارج فقه و اصول فقه سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، شیخ حسین حلی و سید عبدالاعلی سبزواری حاضر می‌شد.

فعالیت‌های دینی

محمدآصف محسنی، نقش‌آفرینی‌های متعدد و متنوع دینی در افغانستان داشته است؛ از جمله ریاست بر شورای علمای شیعه افغانستان، تلاش برای رسمیت مذهب شیعه، همکاری در تهیه و تصویب قانون احوال شخصیه شیعیان، تأسیس حوزه علمیه و دانشگاه خاتم النبیین در کابل، راه‌اندازی تلویزیون تمدن و همچنین تلاش برای تقریب مذاهب اسلامی.

ریاست شورای علمای شیعه افغانستان

مقالهٔ اصلی: شورای علمای شیعه افغانستان

محسنی، در سال ۱۳۸۲ش، نخستین تجمع بزرگ علمای شیعه افغانستان را در کابل برگزار کرد و پس از ۳ روز مذاکره، تأسیس شورای علمای شیعه افغانستان به تصویب رسید. شورای علمای شیعه افغانستان در ۶۵ نقطه افغانستان دارای نمایندگی است و بیش از ۲ هزار عضو دارد. محمدآصف محسنی، ریاست شورای علمای شیعه افغانستان را بر عهده داشت.

رسمیت مذهب شیعه در افغانستان: در قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان که در ۱۴ دی ۱۳۸۲ش به تصویب رسید، برای اولین بار در تاریخ افغانستان، مذهب شیعه به رسمیت شناخته شد. محسنی از جمله کسانی بود که در این راه تلاش کرد.

احداث حوزه علمیه و دانشگاه خاتم النبیین

مؤسسه تحصیلات عالی و حوزه علمیه خاتم النبیین کابل، با مساحت ۴۰ هزار متر مربع، یکی از مراکزی است که با اشراف محسنی ساخته شده و از سال ۱۳۸۶ش مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. این مجتمع، شامل حوزه علمیه، دانشگاه، کتابخانه و مسجد جامع است.

نمایی از حوزه علمیه خاتم النبیین کابل که توسط محمدآصف محسنی تاسیس شد.

راه‌اندازی تلویزیون تمدن

مقالهٔ اصلی: تلویزیون تمدن

شبکه تلویزیونی تمدن که بیشتر محتوای آن خبر، گزارش و برنامه‌های دینی است، در سال ۱۳۸۶ از سوی محسنی تاسیس شد. این تلویزیون برخلاف دیگر شبکه‌های افغانستان، از پخش موسیقی خودداری می‌کند.

تصویب قانون احوال شخصیه اهل تشیع افغانستان

مقالهٔ اصلی: قانون احوال شخصیه اهل تشیع افغانستان

محمدآصف محسنی رییس شورای علمای شیعه افغانستان، در سال ۱۳۸۸ش طرحی با عنوان قانون احوال شخصیه شیعیان افغانستان تقدیم دولت حامد کرزی کرد که بر اساس اصل ۱۳۱ قانون اساسی افغانستان، ابتدا به تصویب دولت رسید، اما پس از مخالفت‌هایی که از سوی بخش‌هایی از مردم افغانستان و همچنین نهادهای حقوق بشری برانگیخت، مورد بازبینی قرار گرفت.

تلاش برای تقریب مذاهب

برخی معتقدند محسنی، در تلاش برای تقریب مذاهب اسلامی بوده است. تاسیس شورای اخوت اسلامی افغانستان، انتشار کتابی با عنوان «تقریب مذاهب؛ از نظر تا عمل» بخشی از این تلاش‌هاست.

زندگی سیاسی

پس از کودتای کمونیستی ۷ اردیبهشت ۱۳۵۷ش و به قدرت رسیدن حزب دموکراتیک خلق افغانستان، آصف محسنی افغانستان را ترک کرد. ابتدا برای ادای مناسک حج به عربستان سعودی رفت، سپس به سوریه سفر کرد و چند ماه در دمشق به تدریس علوم دینی پرداخت. او در فروردین ۱۳۵۸ به قم رفت و به همراه جمعی از روحانیان افغانستانی مقیم حوزه علمیه قم، حزب حرکت اسلامی افغانستان را در ۱۹ فروردین تأسیس کرد. این حزب که از گروه‌های کوچک‌تری تشکیل شده بود، به مقابله نظامی با حکومت کمونیستی وقت افغانستان پرداخت.

محمد آصف محسنی، در ۱۳۶۸ش پس از تشکیل حزب وحدت اسلامی افغانستان که از ادغام احزاب فعال شیعه بوجود آمده بود، از پیوستن به آن و ادغام حزب حرکت اسلامی خودداری کرد. شیخ آصف محسنی تا سال ۱۳۸۴ش، رهبر این حزب بود و پس از کناره‌گیری از رهبری حرکت اسلامی افغانستان، به فعالیت‌های سیاسی خود پایان داد.

همکاری با حکومت مجاهدین
پس از سقوط دولت کمونیستی دکتر نجیب الله در ۸ اردیبهشت ۱۳۷۱ش، محمدآصف محسنی در اولین دولت مجاهدین در کابل، منشی و سخنگوی شورای رهبری دولت اسلامی افغانستان بود. در این دوره مخالفت و درگیری او با عبدالعلی مزاری، رهبر حزب وحدت اسلامی به اوج رسید. او پس از مدتی کابل را ترک کرده و به اسلام‌آباد پاکستان رفت.

آصف محسنی در مراسم غبارروبی حرم امام رضا(ع)

تألیف و تحقیق

محمدآصف محسنی، در کنار اقدامات سیاسی و همچنین فعالیت‌های دینی و فرهنگی، کتاب‌ها و مقالات بسیاری نیز نوشته است که تاکنون بیش از ۶۰ اثر از وی به چاپ رسیده است. محسنی از همین رو «نشان آکادمیسین»، بالاترین نشان علمی افغانستان را دریافت کرده است.

آثار او به زبان‌های فارسی و عربی نوشته شده و موضوعات متنوعی را دربرمی‌گیرد؛‌ از جمله حدیث، فقه، رجال، عقاید و سیاست. برخی از آثار او عبارتند از:

• بحوث فی علم الرجال ، حاوی قواعد رجالی است و به باور مهدی مهریزی، یکی از تألیفات ماندگار در موضوع درایة الحدیث است.
• ‌ مشرعة بحار الانوار، چنانکه مؤلف گفته، تعلیقه‌ای است بر بحار الانوار که محمدآصف محسنی در آن تلاش کرده تا بر اساس قواعد رجالی ذکر شده در کتاب بحوث فی علم الرجال خود، روایات معتبر را از روایات نامعتبر بحار الانوار جدا کند و به بررسی موضوعات مختلفی بپردازد که در روایات معتبر ذکر شده است.

«عقاید برای همه»، «تقریب مذاهب، از نظر تا عمل»، «زن در شریعت اسلامی»، «توضیح المسائل سیاسی»، و «خصایص خاتم النبیین»، از دیگر آثار اوست.

جستارهای وابسته

• محمداسحاق فیاض