اصول مذهب شیعه

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از اصول عقاید امامیه)
شیعه
اصول دین (عقاید)
عقائد اصلی توحیدنبوتمعادعدل الهیامامت
سایر عقائد عصمتعلم غیبولایتمهدویتغیبتانتظارظهوررجعتبداء
فروع دین (احکام عملی)
احکام عبادی امر به معروف و نهی از منکرتولیتبری
احکام غیرعبادی امر به معروف و نهی از منکرتولیتبری
منابع اجتهاد کتابسنتعقلاجماع
اخلاق
فضائل کظم غیظسخاوتتوکل
رذائل كبرریاسخن‌چینیحسد
منابع قرآننهج البلاغهصحیفه سجادیهسایر کتاب‌ها
مسائل چالشی
جانشینی پیامبرشفاعتتوسلتقیهعزاداریمتعهعدالت صحابه
شخصیت‌ها
امامان شیعه امام علی(ع) • امام حسن(ع)امام حسین(ع)امام سجاد(ع)امام باقر(ع)امام صادق(ع)امام کاظم(ع)امام رضا(ع)امام جواد(ع)امام هادی(ع)امام عسکری(ع)امام مهدی(عج)
صحابه مردان
سلمانمقدادابوذرعمار
زنان
خدیجهفاطمه(س) • زینبام کلثوماسماءام ایمنام‌سلمه
عالمان ادیباناصولیانشاعرانرجالیانفقیهانفیلسوفانمفسران
زیارتگاه‌ها
مسجد الحراممسجدالنبیبقیعمسجد الاقصیحرم امام علیمسجد کوفهحرم امام حسینحرم کاظمینحرم عسکریینحرم امام رضاحرم فاطمه معصومهحرم حضرت زینب
اعیاد مذهبی
عید فطرعید قربانعید غدیرعید مبعث
سوگواری‌ها
سوگواری محرمدهه محرمتاسوعاعاشورادهه صفراربعینایام فاطمیه
رویدادها
مباهلهواقعه غدیرواقعه سقیفهماجرای فدکجنگ جملجنگ صفینجنگ نهروانواقعه کربلا
کتاب‌ها
الاستبصارالکافیتهذیب الاحکاممن لایحضره الفقیهکتاب‌های شیعه
فرق تشیع
امامیهاسماعیلیهزیدیهکیسانیه

اصول مذهب شیعه، باورهای بنیادین مذهب تشیع شامل توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت است. به باور شیعیان، انکار هر کدام از سه اصل نخست (توحید، نبوت و معاد) که اصول دین هستند موجب کفر می‌شود اما باور نداشتن به هر کدام از دو اصل عدل و امامت، موجب خروج از مذهب تشیع می‌گردد نه دین اسلام. قرار گرفتن امامت ذیل اصول دین باعث تمایز شیعه از سایر فرق اسلامی شده و آنان را به همین دلیل امامیه می‌خوانند. همچنین اعتقاد به اصل عدالت، معتزله را نیز از اشاعره متمایز کرده است و باعث نام‌گذاری شیعه و معتزله به عدلیه شده است.

جایگاه

اصول مذهب شیعه، به اصل‌های پنجگانه‌ای (توحید، نبوت، معاد، امامت و عدل) گفته می‌شود[۱] که پایه و اساس مذهب شیعه را تشکیل می‌دهند.[۲] اعتقاد داشتن به همه این اصول، باعث می‌شود فرد شیعه محسوب شود و اعتقاد نداشتن به هر کدام از آنها، او را از مذهب تشیع خارج می‌کند. البته سه اصل توحید، نبوت و معاد از اصول دین هستند که باور نداشتن به هر کدام از آنها موجب کُفر و خروج از دین اسلام نیز می‌گردد.[۳]

اصول اختصاصی

امامت[۴] و عدل[۵] دو اصل اختصاصی مذهب تشیع هستند:

امامت

امامت (رهبری جامعه اسلامی و جانشینی حضرت محمد(ص)) منصبی الهی است[۶] و از سوی خدا، دوازده تن از فرزندان پیامبر(ص) به این مقام منصوب شده‌اند.[۷] اسامی امامان به ترتیب امامت چنین است: امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع)، امام کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع)، امام هادی(ع)، امام عسکری(ع)، امام مهدی(عج).[۸]

چرایی قرارگرفتن امامت جزو اصول مذهب

به گفته محمدحسین کاشف‌الغطاء در کتاب اصل الشیعة و اصولها، امامت اصلی است که شیعه را از دیگر فرق اسلامی متمایز می‌کند.[۹] به‌خاطر همین قائلان به امامتِ امامان دوازده‌گانه به امامیه مشهورند[۱۰] و امامت جزو اصول مذهب شیعه قرار گرفته است[۱۱] و کسی که آن را قبول نداشته باشد از دایره تشیع خارج می‌گردد.[۱۲]

عدل

باور به اینکه خداوند چه در نظام تکوین و چه در نظام تشریع به حق رفتار می‌کند و ظلم نمی‌کند.[۱۳] عدلیه (شیعه و معتزلهحسن و قبح اشیاء را عقلی می‌دانند و معتقدند این‌که خداوند عادل است به این معنا است که او براساس خوب بودن اشیاء عمل می‌کند، و ظلم را به جهت قبیح بودن آن انجام نمی‌دهد.[۱۴] در مقابل، اشاعره معتقدند ملاک عادلانه بودن یک رفتار، عمل خداوند است و هر چه خدا انجام دهد نیکو و عدل است حتی اگر با نگاه انسان‌ها ظلم باشد.[۱۵]

چرایی قرار گرفتن عدل جزو اصول مذهب

به گفته مصباح یزدی، فیلسوف شیعه (۱۳۱۳-۱۳۹۹ش)، عدل به خاطر اهمیتی که در علم کلام دارد از اصول مذهب شیعه و معتزله محسوب شده است.[۱۶] همچنین مرتضی مطهری، متفکر شیعه (۱۲۹۸-۱۳۵۸ش)، علت اینکه عدل جزو اصول مذهب شیعه قرار گرفته است را، پیدایش عقایدی همچون انکار آزادی و اختیار انسان در میان مسلمانان می‌دانست که بر اساس آنها کیفر دادن انسانِ مجبور با عدالت خدا سازگار نبود.[۱۷] شیعه و معتزله، مجبور بودنِ انسان را منافی عدل الهی می‌دانستند و به همین خاطر به عدلیه مشهور شدند.[۱۸]

اصول دین اسلام

جستارهای وابسته

پانویس

  1. نگاه کنید به: محمدی ری‌شهری، دانشنامه عقاید اسلامی، ۱۳۸۵ش، ج۸، ص۹۹.
  2. نگاه کنید به محمدی ری‌شهری، دانشنامه عقاید اسلامی، ۱۳۸۵ش، ج۸، ص۹۷.
  3. کاشف‌الغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۰؛ نگاه کنید به امام خمینی، کتاب الطهاره، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۴۳۷-۴۳۸.
  4. لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۶۷؛ نگاه کنید به سبحانی، الالهیات، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۱۰.
  5. مصباح یزدی، آموزش عقائد، ۱۳۸۴ش، ص۱۶۱.
  6. کاشف‌الغطاء، اصل الشیعه و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۱.
  7. نگاه کنید به لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۵۸۵.
  8. خزاز رازی، کفایة‌الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۵۳-۵۵؛ صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱‌، ص۲۵۴-۲۵۳.
  9. کاشف‌الغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۲۱.
  10. کاشف‌الغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۲.
  11. ««عدل» و «امامت» از اصول مذهب شیعه و چرایی آن؟»، آئین رحمت.
  12. کاشف‌الغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۲.
  13. مطهری، مجموعه آثار، صدرا، ج۲، ص۱۴۹.
  14. سبحانی، رسائل و مقالات، ۱۴۲۵ق، ج۳، ص۳۲.
  15. سبحانی، رسائل و مقالات، ۱۴۲۵ق، ج۵، ص۱۲۷.
  16. مصباح یزدی، آموزش عقائد، ۱۳۸۴ش، ص۱۶۱.
  17. مطهری، مجموعه آثار، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۴۹.
  18. مطهری، مجموعه آثار، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۴۹.
  19. کاشف‌الغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۹.
  20. کاشف‌الغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۲۰.
  21. مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۳۲.
  22. سوره احزاب، آیه۴۰.
  23. لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۵۹۵؛ کاشف‌الغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۲۲.

منابع

  • امام خمینی، سید روح‌الله، کتاب الطهارة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۴۲۷ق/۱۳۵۸ش.
  • خزاز رازی، علی بن محمد، کفایةالاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر، تصحیح: عبداللطیف حسینی کوه‌کمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
  • سبحانی‏، جعفر، رسائل و مقالات‏، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، ۱۴۲۵ق.
  • سبحانی، جعفر، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، به قلم شیخ حسن عاملی، قم: مؤسسة الامام الصادق، چاپ چهارم، ۱۴۱۷ق.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ق.
  • ««عدل» و «امامت» از اصول مذهب شیعه و چرایی آن؟»، آئین رحمت، مشاهده ۹ خرداد ۱۴۰۱ش.
  • کاشف‌الغطاء، محمدحسین، اصل الشیعة و اصولها، تحقیق علاء آل جعفر، مؤسسة الامام علی(ع)، بی‌تا.
  • لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر مراد، مقدمه زین‌العابدین قربانی، تهران، نشر سایه، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
  • مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
  • محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه عقاید اسلامی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۵ش.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، تهران، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ هفدهم، ۱۳۸۴ش.
  • مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، نشر صدرا، ۱۳۹۰ش.

پیوند به بیرون