محمد بن اشعث بن قیس کندی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | مُحمّد بن اَشْعَث بْن قَیْس کِنْدی |
| محل زندگی | کوفه |
| نسب/قبیله | کنده |
| خویشاوندان سرشناس | اشعث • جعده • قیس بن اشعث |
| درگذشت | سال ۶۷ قمری |
| نحوه درگذشت | در جنگ مصعب با مختار |
| نقش در واقعه کربلا | |
| اقدامات | انکار انتساب امام حسین(ع) به پیامبر(ص) |
| نقش‌های برجسته | فرماندهی نیروهای ابن زیاد در دستگیری مسلم بن عقیل |
| دیگر فعالیت‌ها | شهادت علیه حجر بن عدی • از مخالفان قیام مختار |
مُحمّد بن اَشْعَث بْن قَیْس کِنْدی، معروف به ابن اشعث (درگذشت: سال ۶۷ قمری)، از عاملان واقعه کربلا. او فرماندهی نیروهای ابن زیاد را در دستگیری مسلم بن عقیل بر عهده داشت. در روز عاشورا انتساب امام حسین(ع) به پیامبر اکرم(ص) را انکار کرد. پس از واقعه کربلا از مخالفان قیام مختار بود و نیروهای مختار به او دست نیافتند. سرانجام در جنگ مصعب بن زبیر با مختار ثقفی کشته شد.
نسب و خاندان
پدر محمد، اشعث بن قیس کندی رئیس قبیله کنده و کارگزار امام علی(ع) در آذربایجان بود. او در جنگ صفین در لشکر امام علی(ع) بود و در تحریک خوارج بر ضد امام علی نقش داشت.[۱]
مادر او، ام‌فروه دختر ابوقحافه بود. از این رو خواهرزاده خلیفه اول است.[۲] برادرش قیس بن اشعث در واقعه کربلا از سپاهیان عمر بن سعد بود.[۳] خواهرش جعده همسر امام حسن مجتبی(ع) بود که ایشان را به شهادت رساند.[۴]
امام صادق(ع)، اشعث بن قیس را در شهادت امام علی(ع)، و پسرش محمد را در شهادت امام حسین(ع) شریک دانسته و به نقش دخترش جعده در شهادت امام حسن(ع) اشاره کرده است.[۵]
دستگیری مسلم بن عقیل
محمد بن اشعث از کسانی بود که علیه حجر بن عدی، شهادت داد.[۶] او همچنین در متفرق کردن اهالی کوفه از اطراف مسلم بن عقیل نقش داشت.[۷] او فرماندهی نیروهایی را بر عهده داشت که از طرف عبیدالله بن زیاد با امان دادن به مسلم بن عقیل، او را دستگیر کردند.[۸]
روز عاشورا
محمد بن اشعث در روز عاشورا، انتساب امام حسین(ع) به پیامبر(ص) را انکار کرد. از این رو امام حسین او را نفرین کرد.[۹] [یادداشت ۱]به گفته برخی منابع، پس از نفرین امام حسین، ابن اشعث برای قضای حاجت به کناری رفت و عقربی او را نیش زد و جان داد.[۱۱] البته این گفته با گزارش منابع قدیمی‌تر از فعالیت او در قیام مختار[۱۲] و قتلش در جنگ مصعب با مختار در سال ۶۷ قمری[۱۳] ناسازگار است.
پس از واقعه کربلا
حَوشَب بن یعلی هَمدانی، قصر و روستای ابن اشعث در قادسیه را به دستور مختار محاصره کرد تا او را دستگیر کند. اما ابن اشعث از در مخفی فرار کرد. به دستور مختار قصر او را ویران کردند و با مصالح آن، خانه حجر بن عدی که به دست هواداران ابن زیاد ویران شده بود بازسازی شد.[۱۴]
محمد بن اشعث و دیگر قاتلان امام حسین، همین که شنیدند مختار در جستجوی آنان است، گریختند. زمانی که از شورش اهالی کوفه باخبر شدند به کوفه برگشتند و فرماندهی این شورش را بر عهده گرفتند. اما همین که این شورش شکست خورد، محمد بن اشعث به همراه شبث بن ربعی و دیگر قاتلان امام حسین (ع) به بصره گریختند و مصعب بن زبیر را به جنگ با مختار تحریک کردند.[۱۵] او در ۶۷ق نامه مصعب را به مهلب بن ابی صفره کارگزارش در فارس رساند.[۱۶]
ابن اشعث سال ۶۷ قمری در جنگ مصعب با مختار کشته شد.[۱۷] ابن حبان گفته است که وی به دست مختار کشته شد.[۱۸]
عبدالرحمن بن محمد بن اشعث
عبدالرحمن بن محمد بن اشعث كندی (درگذشت: ۹۵ق) فرزند محمد بن اشعث، از حامیان خاندان اموی بود اما به‌تدریج به یکی از مخالفان آنان تبدیل شد و علیه آنان دست به شورش زد. شورش او از سال ۸۱ قمری تا ۸۲ قمری ادامه یافت و دامنه آن از سیستان تا بصره گسترش پیدا کرد. وی به دلیل همین شورش علیه حجاج بن یوسف مشهور شد.[۱۹]
پانویس
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۹۶؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۵۶۱.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۵۰.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۲۳.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۲۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ق، ج۸، ص۱۶۷.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۲۵۴.
- ↑ دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص ۲۳۹.
- ↑ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفة، ص۱۰۷؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۳۳.
- ↑ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۹۷. ج۶، ص۲۴۲؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۵، ص۳۰۲.
- ↑ ابن اعثم، الفتوح، ج۶، ص۲۴۲؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص ۲۵۲.
- ↑ مقرم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۲۴۰؛ صدوق، امالی، ۱۴۰۰ق، ص۱۵۸.
- ↑ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۶۴؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۵۹.
- ↑ ابن اعثم، الفتوح، ج۶، ص۲۴۲؛ دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص ۳۰۱-۳۰۴؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج ۳، ص ۹۸؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۲۷۷.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج ۶، ص ۶۶؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج ۶، ص ۲۵۴-۲۵۵.
- ↑ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج ۶، ص ۶۴؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۵۹.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۹۴.
- ↑ دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص ۳۰۱-۳۰۴؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۸؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۴، ص۲۷۷؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۱۱۵.
- ↑ ابن حَبَّان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۵، ص۳۵۲. به نقل از محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۲۹۶.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۳۸.
یادداشت
- ↑ وأي قرابةٍ بينك وبين محمد صلّى الله عليه وسلّم؟در دیداری که مختار با عبدالرحمن پسر محمد بن اشعث داشت به او گفت که پدرش (محمد بن اشعث) روز کربلا(روز تاسوعا) چنین سخنی را به امام حسین(ع) گفته است. [۱۰]
منابع
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراهیم، دارالتراث، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، دارالجیل، بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ابن حَبّان، محمد بن حبان، الثقات، ناشر موسسة الکتب الثقافیه، بیروت،۱۳۹۳ق.
- ابن‌جوزی(ابوالفرج)، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- اصفهانی(ابوالفرج)، علی بن حسین، مقاتل‌الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، دارالمعرفة، بیروت، بی‌تا.
- ابن‌اثیر، علی بن ابی کرم، الکامل فی التاریخ، دارصادر، بیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۶۵ق.
- مقرم، عبدالرزاق، مقتل‌الحسین علیه‌السلام، مؤسسة الخرسان للمطبوعات، بیروت، ۱۴۲۶ق/۲۰۰ م.
- صدوق، محمد بن علی، أمالی، اعلمی، بیروت، ۱۴۰۰ق.
- ابن‌اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: علی شیری، دارالأضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، دارالهجرة، قم، ۱۴۰۹ق.
- دینوری، احمد بن داود، الأخبارالطوال، تحقیق: عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، منشورات الرضی، قم، ۱۳۶۸ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، جمل من انساب‌الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
- ری شهری، محمد و...، دانشنامه امام حسین(ع)، مترجم: محمد مرادی، دارالحدیث، قم، ۱۴۳۰ق/۱۳۸۸ش.