یوم الشک

یَومُ الشَّک روزی از ماه قمری که به‌علت عدم رؤیت هلال معلوم نیست آخرین روز ماه قبلی است یا آغازین روز ماه بعدی. یوم‌الشک غالباً برای روز مشکوک میان آخر ماه شعبان و اول ماه رمضان به‌کار می‌رود.

تعریف یوم‌الشک

از آنجا که تعداد روزهای ماه‌های قمری بین ۲۹ روز یا ۳۰ روز متغیر است، اگر در غروب روز بیست‌ونهمِ یک ماه قمری، هلال ماه به‌علت ابری‌بودن هوا رؤیت نشود، یا در خصوص رؤیت ماه اختلاف ایجاد شود، آن روز یوم‌الشک نامیده می‌شود.

یوم الشک آخر ماه شعبان

یوم‌الشک در فقه احکام خاصی دارد. طبق قاعده استصحاب، این روزِ مشکوک جزو ماه شعبان بوده و روزۀ آن همچون بقیه روزهای این ماه واجب نیست، اما می‌توان نیت روزه مستحبی یا قضا کرد.اگر کسی در این روز نیت روزه ماه رمضان کند، روزه او حرام خواهد بود.

اگر فردی این روز را روزه گرفت و بعدا مشخص شد که ماه رمضان بوده، روزه او، روزۀ ماه رمضان حساب می‌شود و اگر مشخص شد که آخر ماه شعبان بوده، روزه مستحبی یا روزه قضایی که نیت کرده محسوب می‌شود.

اگر کسی در یوم‌الشک روزه نگرفت و قبل از ظهر مشخص شد که آن روز اول ماه رمضان است، اگر مُبطِلات روزه را مرتکب نشده، باید نیت روزه ماه رمضان کند و روزه‌اش صحیح است و اگر بعد از ظهر مشخص شد که آن روز، روز اول ماه رمضان است و یا یکی از مبطلات را انجام داده بود، روزه آن روز صحیح نیست؛ ولی باید تا اذان مغرب از کاری که روزه را باطل می‌کند خودداری نموده و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا کند.

کلینی نیز در کتاب الکافی از امام صادق(ع) نقل کرده است: در زمان سفاح، خلیفه نخست عباسی، روزی در حیره بر او وارد شدم. آن روز یوم‌الشک بود و مردم در شک بودند. سفاح گفت: یا اباعبدالله، امروز روزه‌ای؟ گفتم: این مربوط به امام استاگر تو روزه بگیری ما هم روزه می‌گیریم و اگر تو نگیری ما هم نمی‌گیریم». سفاح به غلامش گفت: «سفره را بیاور» و من با او غذا خوردم و قسم به خدا می‌دانستم که آن روز از ماه رمضان است؛ ولی افطار یک روزه و گرفتن قضای آن برایم آسان‌تر از این است که گردنم را بزنند و خدا عبادت نشود.

یوم‌الشک آخر ماه رمضان

در روزی که شک وجود دارد که سی‌امین روز ماه رمضان است یا اول شوال (عید فطر)، طبق قاعده استصحاب، جزو ماه رمضان محسوب می‌شود و روزۀ آن واجب است و چنانچه در بین روز مشخص شد که هلال ماه شوال در غروب شب قبل رؤیت شده باید روزه خود را افطار کند.