شجره طیبه: تفاوت میان نسخه‌ها
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ ۲۸ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۲۳
شجره طیبه درخت پاک و بابرکتی است که در آیات ۲۴ و ۲۵ سوره ابراهیم، کلمه طیبه به آن تشبیه شده است. برای شجره طیبه ویژگی‌هایی از جمله رشد و نمو، استواری، مثمر بودن و پاکیزه بودن برشمرده شده است. در تفاسیر و جوامع روایی و کتاب‌های عرفانی مصادیقی از جمله وجود، اهل بیت(ع)، معرفت، انسان کامل و برخی درختان برای تطبیق بر شجره طیبه ذکر شده است.
مفهوم‌شناسی و جایگاه
شجره طیبه درخت پاک و بابرکتی است که در در آیات ۲۴ و ۲۵ سوره ابراهیم، کلمه طیبه به آن تشبیه شده است. [۱]
در تفسیر نمونه با استناد به واژه‌های موجود در آیه، ویژگی‌هایی را برای شجره طیبه ذکر کرده است:
- موجودی است دارای رشدو نمو نه جامد و بی حرکت؛ (شجره)
- این درخت از نظر میوه، منظره، رایحه و شکوفه‌های آن پاکیزه است؛ (طیبة)
- دارای نظام حساب شده‌ای است و هرکدام از ریشه، ساقه و برگ‌های آن ماموریت و وظیفه‌ای دارند؛ (اصلها و فرعها)
- اصل و ریشه آن ثابت و استوار است؛ (اصلها ثابت)
- شاخه‌های آن در یک محیط پست و محدود نیست بلکه سر بر آسمان دارد؛ (فرعها فی السماء)
- پربار و مولد است و میوه‌اش را به همگان ارزانی می‌دارد؛ (توتی اکلها)
- بهره‌برداری از ثمر آن در همه زمان‌ها؛ (کل حین)
- در نهایت میوه دادن آن بی‌حساب نیست و مشمول قوانین آفرینش و سنت الهی است. (باذن ربها)[۲]
مصادیق
در تفاسیر، جوامع روایی و کتاب‌های عرفانی برای واژه شجره طیبه مصادیق گوناگونی از جمله وجود حضرت حق، اهل بیت(ع)، موجودات، حقیقت محمدیه، انسان‌ها، انسان کامل، عشق و محبت، معرفت، ایمان، توحید، دین اسلام، عالم نور و برخی از درختان ذکر شده است.[۳]
وجود
وجود از اصطلاحات مهم فلسفی و عرفانی است که به عنوان یکی از مصادیق شجره طیبه معرفی شده است.[۴] بر اساس این دیدگاه وجود فقط در وجود حضرت حق واحد منحصر است و تمامی موجودات تجلیات وجود حضرت حق هستند.[۵]
اهل بیت علیهم السلام
در کتاب کافی از امام صادق(ع) در تفسیر این فراز از آیه ۲۴ سوره ابراهیم «کشَجَرَةٍ طَیبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ» آمده است که «َرَسُولُ اللَّهِ ص أَصْلُهَا وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع فَرْعُهَا وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا أَغْصَانُهَا وَ عِلْمُ الْأَئِمَّةِ ثَمَرَتُهَا وَ شِيعَتُهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَرَقُهَا...؛ پیامبر اسلام(ص) ریشه این درخت است و امیر مؤمنان شاخه آن و امامان که از ذریه آنها هستند شاخه‌های کوچک‌تر و علم امامان میوه این درخت و پیروان با ایمان آنها برگ‌های این درختند... .» [۶]
برخی از درختان
بسیاری از مفسران با استناد به روایاتی از صحابه از جمله ابن عباس منظور از شجره طیبه را درختانی مانند نخل، انار، زیتون، انگور یا درختان مثمر معرفی کرده‌اند.[۷]
پانویس
منابع
- آملی، سید حیدر، جامع الاسرار و منبع الانوار، سید جواد طباطبایی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، ۱۳۸۶ش.
- دستجری، زهره و همکاران، «نگاهی به کاربرد تمثیل شجره طیبه در بازنمود اصطلاحات عرفان و تصوف با معرفی مصادیق کلمه طیبه»، فصلنامه بهار ادب، شماره دوم، ۱۳۹۳ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- نصیری، محمد، «وحدت شخصی وجود در آیینه تمثیل‌های عرفانی»، در فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۳۳۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۳۳۳-۳۳۳.
- ↑ دستجردی و همکاران، «نگاهی به کاربرد تمثیل شجره طیبه در بازنمود اصطلاحات عرفان و تصوف با معرفی مصادیق کلمه طیبه»، ص۳۵۲-۳۶۰.
- ↑ آملی، جامع الاسرار، ۱۳۸۶ش، ص۲۷۶.
- ↑ نصیری، «وحدت وجود در آیینه تمثیل‌های عرفانی»، ص۲۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۲۸.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۹، ص۹۲.