دانشنامه قرآن و حدیث (کتاب)

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از دانشنامه قرآن و حدیث)
دانشنامه قرآن و حدیث
جلد هجدهم دانشنامه قرآن و حدیث
جلد هجدهم دانشنامه قرآن و حدیث
اطلاعات کتاب
نام‌های دیگرموسوعة معارف الکتاب و السنة
نویسندهمحمد محمدی ری‌شهری
موضوعموضوعات و مدخل‌های دینی
سبکدائرةالمعارف
زبانعربی - فارسی
به کوششمؤسسه دارالحدیث
تعداد جلد۱۸ جلد
ترجمه به دیگر زبان‌هاعربی
اطلاعات نشر
ناشردار الحدیث
محل نشرقم
ترجمه فارسی
مترجمحمیدرضا شیخی


دانشنامه قرآن و حدیث مجموعه‌ای ۱۸ جلدی، تألیف محمد محمدی ری‌شهری و جمعی از پژوهشگران مؤسسه دارالحدیث که دربردارنده موضوعات و مدخل‌های دینی با استفاده از آیات و روایات است. این دانش‌نامه به زبان عربی و فارسی بوده و به شیوه الفبایی-موضوعی تنظیم شده است. از دانشنامه قرآن و حدیث تا سال ۱۳۹۵ش، ۱۸ جلد منتشر شده و چاپ آن ادامه دارد.
«موسوعة معارف الکتاب و السنة» عنوان ترجمه‌شده دانشنامه قرآن و حدیث در ۱۰ جلد است.

نویسنده

دانشنامه قرآن و حدیث، زیر نظر محمد محمدی ری‌شهری، متولد ۱۳۲۵ش در شهر ری نگاشته شده است. ری‌شهری پس از پایان تحصیلات ابتدایی، در سال ۱۳۳۹ش، وارد حوزه علمیه شهر ری شد و در سال ۱۳۴۰ش، برای ادامه تحصیل به قم رفت و تا زمان انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ش به جز مدّت کوتاهی که به دلایل سیاسی به حوزه‌های علمیه مشهد و نجف مهاجرت کرد، به تحصیل و تدریس در حوزه علمیه قم اشتغال داشت.[۱]

آغاز نگارش

نگارشِ «دانشنامه قرآن و حدیث» همزمان با تأسیس «دار الحدیث»، با هدف تکمیل میزان الحکمة و با همان ترتیب موضوعی-الفبایی (بر اساس ریشه عربی کلمات) آغاز شد. جلدهای نخستین آن که از ۱۳۸۴ش منتشر شد، «دانشنامه میزان الحکمة» نام داشت؛ امّا به‌دلیل تفاوت‌های کمّی و کیفی این کتاب با میزان الحکمة، پس از پایان‌یافتن حرف «باء»، در آستانه انتشار ویرایش دوم، نام «دانشنامه قرآن و حدیث» برای آن انتخاب شد.[۲]

نمایی از مراسم رونمایی از «دانشنامه قرآن و حدیث»

مراسم رونمایی

آیین رونمایی از «دانشنامه قرآن و حدیث» به زبان عربی و فارسی و همچنین مجموعه «موسوعة معارف الکتاب و السنة» که ترجمه کامل آن به زبان عربی است، با حضور رئیس وقت مجلس شورای اسلامی در ۱۴ مهر سال ۱۳۹۰ش در مؤسسه دارالحدیث در قم برگزار شد.[۳]

مراحل تحقیق و تدوین

تدوین دانشنامه قرآن و حدیث بر اساس آیین‌نامه دانشکده علوم و معارف حدیث تنظیم شده و آغاز و انجام آن این‌گونه شکل می‌گیرد که پژوهشگر در مرحله ابتدایی، آیات و احادیث مربوط به یک مدخل را گردآوری می‌کند و دسته‌بندی آن چندین بار تنظیم می‌شود.[۴]
سپس حاصل کار برای نقد و ارزیابی به دو کارشناس متخصص ارائه می‌گردد. در مرحله بعد، محمدی ری‌شهری وظیفه نگارش درآمدها و تحلیل‌های مورد نیاز را بر عهده دارد و آماده‌سازی و تدوین نهایی را نویسندگان و پژوهشگران دارالحدیث انجام می‌دهند.[۵]

ساختار

مجموعه دانشنامه قرآن و حدیث، بر اساس شیوه الفبایی موضوعی به گزارش احادیث مرتبط با موضوعات پرداخته و در ابتدای هر مدخل، پس از معانی لغوی و اصطلاحی آن، به تبیین سرفصل‌های اصلی مدخل و تشریح آن می‌پردازد. از این مجموعه تا سال ۱۳۹۵ش، ۱۸ جلد انتشار یافته و مدخل‌های مطرح‌شده در این مجلدات به این ترتیب است:

موسوعة معارف الکتاب و السنة، ترجمه کامل عربی کتاب.
  • جلد اول: ایثار؛ استئثار (ویژه‌خواری، انحصارطلبی)؛ اجاره (پیمانکاری)؛ اَجل؛ آخرة.
  • جلد دوم: اِخاء (برادری)؛ ادب؛ اذان؛ ایذاء (آزاررسانی).
  • جلد سوم: تاریخ؛ اَرض (زمین)؛ اُسرة (خانواده).
  • جلد چهارم: اُسوة (الگو)؛ مواساة؛ اَکل (غذا خوردن).
  • جلد پنجم: اُلفة (همدلی)؛ اللّه (خدا).
  • جلد ششم: اَمل (آرزو)؛ امامة.
  • جلد هفتم: اُمّة؛ اَمانة؛ اَمنیة.
  • جلد هشتم: ایمان؛ اُنس.
  • جلد نهم: انسان؛ اهل البیت.
  • جلد دهم: تأنّی (درنگ‌ورزیدن)؛ آفة (آسیب).
  • جلد یازدهم: بحر (دریا)؛ بُخل (تنگ‌نظری)؛ بدعة.
  • جلد دوازدهم: ابدال؛ اوتاد؛ اقطاب؛ بَداء؛ برّ (نیکی)؛ برکة.
  • جلد سیزدهم: برهان؛ بَسمَله؛ بشاشة و بِشْر (گشاده‌رویی و خوش‌رویی)؛ بصیرة؛ بُغض (کینه و نفرت).
  • جلد چهاردهم: بُکاء (اشک‌ریختن)؛ بَلَد (سرزمین)؛ بلوغ؛ بلاغة (رسایی و شیوایی گفتار).
  • جلد پانزدهم: تبلیغ؛ بلاء (آزمایش الهی).
  • جلد شانزدهم: بُهتان؛ مباهله (نفرین کردن به یکدیگر)؛ بیعة.[۶]
  • جلد هفدهم: تجارت؛ توبه.[۷]
  • جلد هجدهم: توبه؛ ثغر (مرز)؛ ثواب (پاداش).[۸]

ویژگی‌ها

به اعتقاد ری‌شهری در مقدمه کتاب، دانش‌نامه قرآن و حدیث امتیازاتی چون روش‌مندبودن، آوردن احادیث در کنار قرآن، جامعیت، اختصار، مستندبودن، موضوع‌بندی درختی، ارزیابی و جمع‌بندی، نمایه‌سازی و شناسنامه‌دار بودن را داراست.[۹]

پانویس

  1. «نگاهی کوتاه به زندگی‌نامه محمدی ری‌شهری»، پایگاه رسمی محمد محمدی ری‌شهری.
  2. دانش‌نامه قرآن و حدیث (فارسی-عربی)، سایت انتشارات دار الحدیث.
  3. دانشنامه قرآن و حدیث رونمایی شد، خبرگزاری رسمی حوزه.
  4. محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۸۷و۹۰.
  5. محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۸۷و۹۰.
  6. مروری بر کتاب «موسوعة معارف الکتاب و السنة»، سایت ایکنا.
  7. دانشنامه قرآن و حدیث: فارسی - عربی (جلد ۱۷)، کتاب جهانی گیسوم.
  8. جلد هجدهم دانشنامه قرآن و حدیث، سایت انتشارات دار الحدیث.
  9. محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۱۴و۱۹.

منابع

  • جلد هجدهم دانشنامه قرآن و حدیث، سایت انتشارات دار الحدیث، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت: ۱۴۰۰ش.
  • دانش‌نامه قرآن و حدیث (فارسی-عربی)، سایت انتشارات دار الحدیث، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت: ۱۴۰۰ش.
  • دانشنامه قرآن و حدیث رونمایی شد، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ انتشار: ۱۴ مهر ۱۳۹۰ش.
  • دانشنامه قرآن و حدیث: فارسی - عربی (جلد ۱۷)، کتاب جهانی گیسوم، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت: ۱۴۰۰ش.
  • محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، دارالحدیث، ۱۳۹۱ش.
  • مروری بر کتاب «موسوعة معارف الکتاب و السنة»، سایت ایکنا، تاریخ انتشار: ۱۲ مهر ۱۳۹۰ش.
  • «نگاهی کوتاه به زندگی‌نامه آیت‌الله محمدی ری‌شهری»، پایگاه رسمی محمد محمدی ری‌شهری، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت: ۱۴۰۰ش.