اَلْخَصائصُ الْحُسَینیه با نام اصلی خصائص الحسین و مزایا المظلوم کتابی به زبان عربی تألیف شیخ جعفر شوشتری (متوفای ۱۳۰۳ق). نویسنده در این کتاب، به شرح زندگانی امام حسین(ع)، ویژگیهای امام و قیام عاشورا پرداخته است. همچنین اهمیت مجالس حسینی و آفات آنها و نیز ثواب زیارت امام حسین(ع) از دیگر مباحث کتاب است. این اثر، چند بار به زبان فارسی ترجمه شده است مانند ترجمه سید محمدحسین شهرستانی به نام «اشک روان بر امیر کاروان».
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ جعفر شوشتری |
| موضوع | امام حسین(ع) |
| زبان | عربی |
| مجموعه | یک جلد |
مؤلف
شیخ جعفر شوشتری از مجتهدان و منبریان مشهور قرن ۱۳ و ۱۴ قمری. الخصائص الحسینیه از مهمترین آثار اوست.[۱]
محتوا
شوشتری در مقدمه، کتاب خود را «خصائص الحسین(ع) و مزایا المظلوم» نامیده است[۲] اما به الخصائص الحسینیه شهرت دارد. شوشتری در این کتاب، بیش از ۳۰۰ ویژگی مختص امام حسین(ع) را در ۳۰ بخش آورده است. جلد اول آن ۱۲ بخش دارد و ۱۸ بخش باقیمانده در جلد دوم در دسترس نیست.[۳] ویژگیهای امام حسین(ع) از جمله در عوامل وجود، جایگاه‌های شهود از آغاز تا پایان آفرینش، هنگام ولادت و شهادت، روز رستاخیز و پس از آن، تبیین برخی از کرامات و معجزات آن حضرت، از جمله مطالبی است که شیخ شوشتری اشاره کرده است.[یادداشت ۱]
شوشتری در این کتاب، امام حسین(ع) را مأمور به دو جهاد دانسته است: جهاد عام به قصد پیروزی بر دشمن و جهاد خاص برای شهادت خودش که وقتی از یار و یاور کافی مأیوس شد، دانست که جهاد از وی ساقط شده و تکلیفش جهاد خاص است. همچنین وی در جای دیگری از کتاب خصائص بیان کرده که امام حسین(ع) دو تکلیف داشت: تکلیف واقعی که استقبال از مرگ بود و تکلیف ظاهری که رفتن به کوفه بود. [۴]
پژوهش‌های پیرامون کتاب
شروح، ترجمه‌ها، نسخه‌ها و چاپ‌های متعدد الخصائص نشان از فراگیری این اثر در همه دوره‌ها دارد.
شروح
- شرح الخصائص الحسینیه؛ به قلم یکی از شاگردان مؤلف که در زمان حیات شوشتری، آنچه را شفاهی شنیده شرح کرده است.
- شرح الخصائص الحسینیه؛ به قلم شیخ جعفر بن محمد باقر بن شوشتری معروف به شرف‌الدین، ۱۳۳۵ق.
- مرآة النورین فی شرح خصائص الحسین؛ از محمدباقر فقیه ایمانی، ۱۳۷۰ق.
- نفائس در شرح خصائص؛ میرزا اسدالله بن مهدی کاشانی متخلص به شعری.[۵]
ترجمه‌ها
- ترجمه خصائص الحسین؛ از محمد جواد بن محمد حسن
- ترجمه خصائص الحسین؛ از محمدحسین بن عبدالله خوانساری مقیم بروجرد
- ترجمه خصائص الحسین؛ از محمد صالح بن محمد تقی استرآبادی متوفای بعد از ۱۳۱۳ق
- ترجمه خصائص الحسین؛ از محمد باقر نیرومند نوه مؤلف و شوهر خواهر محمد تقی شوشتری صاحب قاموس الرجال.
- دَمْعُ العَین عَلی خصائص الحسین (اشک روان بر امیر کاروان)؛ اثر محمد حسین مرعشی شهرستانی متوفای۱۳۱۵ق
- فُیوضات مسعودیه؛ از سیدمهدی بن حسینی موسوی دزفولی که در کتابخانه عمومی اصفهان موجود است.
- وَسائل المُحبّین؛ از میرزا محمد حسین بن میرزا علی اکبر شریعتمدار تبریزی متوفای ۱۳۳۱ق.
- ترجمه خصائص الحسین و مزایا المظلوم توسط نشر هفت تهران ۱۳۸۰ش.[۶] و نیز نشر زیتون؛ خلیل الله فاضلی؛ مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع).
- ویژگیهای امام حسین؛ ترجمه و نگارش علیرضا کرمی؛ تحقیق و ویرایش سید محمد حسینی.
- امام حسین(ع) این گونه بود؛ ترجمه الخصائص الحسینیه صادق حسن‌زاده.[۷]
نسخه‌ها
از این کتاب، نسخ متعددی موجود است که همه این نسخه‌ها در زمان مؤلف نسخه‌برداری شده‌اند:
- نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی تاریخ کتابت: ۱۲۹۸ق.
- نسخه‌ای در کتابخانه وزیری یزد به‌خط محمدباقر بن محمدجواد به‌تاریخ ۱۲۹۹ق.
- نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله مرعشی در قم به‌تاریخ ۱۳۰۰ق.
- نسخه‌ای دیگر در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی در قم.
- نسخه‌ای در کتابخانه مدرسه رضویه قم به‌خط محمد طاهر انجدانی به تاریخ سوم صفر ۱۳۰۲ق.
- نسخه‌ای در کتابخانه ملک تهران.[۸]
چاپ‌ها
- چاپ اول: خصائص شش‌ماه بعد از وفات مؤلف به‌اهتمام حاج فضل‌الله مستوفی نوری از روی دست‌نویس سید محمدعلی رضوی در سال ۱۳۰۳ق در تهران چاپ سنگی شد.
- چاپ دوم: دو سال بعد در تهران
- چاپ سوم: در سال ۱۳۰۶ در تهران
- چاپ چهارم: به‌اهتمام مَلِک الکُتّاب شیرازی در بمبئی
- چاپ پنجم: به‌اهتمام محمدکاظم کُتُبی در سال ۱۳۷۵ق در نجف
- چاپ ششم تا هشتم: با همان مشخصات فوق در نجف
- چاپ نهم: به‌صورت افست از طرف دار الکتاب در قم
- چاپ دهم: به‌صورت افست در نجف و به سال ۱۴۱۰ق در قم از سوی انتشارات رضی.[۹]
پانویس
- ↑ شوشتری، ویژگیهای امام حسین علیه‌السلام، ۱۳۷۴ش، ص۲۱-۲۳.
- ↑ شوشتری، الخصائص الحسینیة، ۱۳۷۴ش، ص۱۹.
- ↑ مرعشی، اشک روان بر امیر کاروان، ۱۳۸۰ش، ص۳۸.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۳۱۲و۳۱۳.
- ↑ مرعشی، اشک روان بر امیر کاروان، ۱۳۸۰ش، ص۴۰.
- ↑ https://ketab.ir/book/7416a8f2-fc05-4ebe-8767-e137e7f3a082
- ↑ مرعشی، اشک روان بر امیر کاروان، ۱۳۸۰ش، ص۴۱.
- ↑ مرعشی، اشک روان بر امیر کاروان، ۱۳۸۰ش، ص۳۹.
- ↑ مرعشی، اشک روان بر امیر کاروان، ۱۳۸۰ش، ص۳۹.
یادداشت
- ↑ دیگر مباحث کتاب عبارتند از:در ذکر مصائب جانسوز حضرت امام حسین(ع)؛ در ذکر خصوصیات امام حسین(ع) در عوالم وجود تا انقضاء روز جزاء و مقاصد هفتگانۀ آن؛ در خلقت نور شریف حضرت پیغمبر(ص)؛ خصوصیات حضرت بعد از خلقت تا زمان ولادتش؛ در خصوصیت محل آن حضرت بعد از ولادتش؛ خصوصیت محل آن حضرت بعد از شهادت؛ در خصوصیت محلش در عالم بزرخ؛ در خصوصیت محل آن حضرت در روز محشر؛ در خصوصیت محل آن حضرت در بهشت؛ در خصوصیات حمیده و اخلاق پسندیدۀ امام حسین؛ صفات شجاعت، عبادت و رعایت حقوق؛ حیاء از صفات بازر حسین؛ رقت قلب حسین بر اهل هموم و غموم؛ مدح حسین(ع) در قرآن و حدیث؛ حضرت امام حسین(ع) سبب حزن مؤمنین؛ در خصوصیات عبادات آن حضرت در روز عاشورا؛ در خصوصیت صفات و اخلاق و عبادات آن حضرت در روز عاشورا؛ طهارت ظاهری و باطنی آن حضرت در شب عاشورا؛ چهار قسم نماز آن حضرت در روز عاشورا؛ دفن طفل شیرخواره به پنج دلیل؛ زکات بدن و مال در شب و روز عاشورا؛ امتیازهای سیزده‌گانه جهاد امام حسین با جهاد در اسلام؛ گریۀ حضرت رسول بر حسین؛ گریه بر مصائب اهل بیت از اعظم عبادات است؛ امام حسین جامع صفات متضاد؛ جمع بین دو تکلیف متضاد؛ در خصوص الطاف الهیه نسبت به آن حضرت و اقسام یازده گانۀ آن؛ در خصوصیت تعبیر از الطاف شریفه؛ در خصوصیت عطیۀ خداوند نسبت به آن حضرت؛ در الطاف خاصه به آن حضرت از تکلمات الهی؛ اعطاء عرش به امام حسین(ع)؛ اعطاء بهشت به آن حضرت؛ احترامات خاصه به آن حضرت مقارن با هتک حرمتی که به او شد؛ احترامات خاصه متعلق به طعام آن حضرت؛ احترامات خاصه متعلق به لباس آن حضرت؛ در بیان مظهر لطف خاص ربانی نسبت به آن حضرت؛ در بیان مظهر لطف ربانی نسبت به آن حضرت؛ هدف از آفرینش، عبودیت است؛ انسان غوطه ور در معاصی است؛ امتثال نمودن خطاباتی که مخصوص او بود؛ خطابات به انسان از طرف پروردگار؛ زیارت حسین(ع)، مراتب عباد مکرمین و...؛ آرزو نمودن شهادت در رکاب آن حضرت؛ یکی از وسائل حسینیه، گریه بر آن حضرت؛ اجر و مزد عزادارن حسینی...؛ در خصوصیات خشوع و مناجات آن حضرت؛ در خصوصیات خشوع و مناجات آن حضرت؛ در کیفیت رقت و جزع و گریه بر آن حضرت؛ صحف و کتبی که مشتمل بر مرثیۀ آن حضرت است؛ در خواص مجالس گریه بر آن جناب؛ در خواص گریه؛ در فضائل گریه؛ در خواص گریه از حیثیت اجر و ثواب؛ در خواص چشمی که گریه بر حسین کند؛ در خواص اشکی که جاری می‌شود بر امام مظلوم؛ در خاتمۀ مقاصد سابقه؛ در خصوصیات زیارت آن حضرت و ابواب دوازده گانۀ آن؛ صفات خاصه از برای زوار؛ اجرهای مخصوص برای زوار؛ احکام خاص برای زیارت آن حضرت؛ در شروط و آداب شرعیۀ زیارت؛ آثاری که بر ترک زیارت مترتب است؛ در زیارات مخصوص به اوقات؛ الطاف خداوندی نسبت به زیارت آن حضرت؛ در خصوصیات آن حضرت نسبت به کلام الله مجید و مقاصد پنجگانۀ آن؛ وجودش مانند کلام الله؛ در بیان ثبوت خصائص سورۀ حمد و بسم الله از برای آن حضرت؛ در مجامع صفاتی که متعلق است از قرآن به آن حضرت؛ در خصوصیات آن حضرت نسبت به بیت الله الحرام و مقاصد چهار گانۀ آن؛ بیت الله حقیقی قلب آن حضرت است؛ در خصائص آن جناب که متعلق است به ملائکه؛ متصف بودن آن حضرت از صفات ملائکه؛ عطایای آن حضرت به ملائکه؛ در خصوصیات آن حضرت نسبت به انبیاء عظام؛ در خصوصیات آن حضرت نسبت به انبیاء عظام؛ در خصوصیات آن حضرت نسبت به تمام انبیاء؛ عطایای انبیاء به سبب حسین؛ در خصوصیات آن حضرت نسبت به افضل انبیاء؛ ثبوت فضائل خاتم الانبیاء برای حسین(ع)؛ امام حسین(ع) در ادب فارسی:«انگشت و انگشتر؛ عهد الست؛ هوای نینوا؛ بزم عزا؛ یا حجه الله؛ جانسوز ناله‌ای؛ خاطره کربلا؛ چشمۀ خون؛ موج بلا؛ آه آسمان سوز»
منابع
- شوشتری، جعفر، اشک روان بر امیر کاروان، ترجمه محمد حسین مرعشی شهرستانی، دارالکتاب، ۱۳۸۰ش.
- شوشتری، جعفر، الخصائص الحسینیة، قم، شریف رضی، ۱۳۷۴ش.
- شوشتری، جعفر، ویژگیهای امام حسین علیه‌السلام، ترجمه و نگارش علیرضا کرمی اصفهانی، تحقیق و ویرایش محمد حسینی قزوینی، قم، حاذق، ۱۳۷۴ش.