کتابخانه وزیری
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | علی‌محمد وزیری |
| تأسیس | ۱۳۳۴ش |
| کاربری | کتابخانه |
| مکان | یزد |
| مشخصات | |
| مساحت | ۶ هزار مترمربع |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | کتاب‌های خطی و چاپی |
| معماری | |
| وبگاه | کتابخانه وزیری یزد |
کتابخانه وزیری از کتابخانه‌های مشهور در ایران واقع در شهر یزد. این کتابخانه در سال ۱۳۳۴ش توسط علی‌محمد وزیری تأسیس شد و طی سال‌های متمادی، بنای آن با خرید خانه‌های اطراف کتابخانه، وسعت یافت. کتابخانه وزیری در سال ۱۳۴۸ش وقف آستان قدس رضوی گردید و وقفنامه آن در یکی از دفاتر رسمی ثبت شد که نسخه‌ای از آن، در آستان قدس نگهداری می‌شود. این کتابخانه به‌دلیل وجود نسخ قدیمی و نفیس خطی، با اهمیت شمرده شده و امروزه در مساحت شش‌هزار مترمربع دارای مخازن متعدد و بخش‌های مختلف کتابخانه‌ای است.
مؤسس
سید علی‌محمد وزیری فرزند سید مهدی از خاندان سادات عریضی یزدی در سال ۱۲۷۴ش مصادف با ۱۳۱۲ق در یزد متولد شد. مادر وی از نواده‌های ریاض‌الدین، عارف مشهور و از نوادگان میرزا علی‌نقی وقت‌وساعتی، از مراجع مشهور قرن سیزدهم، بود. وزیری دروس حوزوی را نزد دایی‌زاده خود، معتمدالاطباء، آغاز کرد و پس از آن در مدارس شفیعیه، خان و مصلای صفدرخان نزد استادانی چون غلامرضا کوچه بیوکی فقیه خراسانی، علی مدرسی و جلال تفتی آیت‌اللهی به تحصیل ادامه داد. فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی او در ارتقای سطح فرهنگ و دانش جامعه تأثیر بسزایی داشت. از اقدامات او، تجدید حوزه علمیه یزد پس از شهریور ۱۳۲۰ش و تأسیس انجمن واعظین یزد بود. علی‌محمد وزیری در سوم اردیبهشت ۱۳۵۶ش (۴جمادی‌الاول ۱۳۹۷ق) در سن ۸۲ سالگی درگذشت و در کنار پدرش در مقبره‌ای کنار مسجد جامع کبیر و کتابخانه وزیری به خاک سپرده شد.[۱]
تاریخچه تأسیس
این کتابخانه در سال ۱۳۳۴ش در مجاورت مسجد جامع کبیر یزد با ۱۶۰۰ جلد کتاب خطی و چاپی جهت استفاده طلاب علوم دینی راه‌اندازی شد. مؤسس کتابخانه، با نفوذی که در گروه‌های اجتماعی و فرهنگی یزد داشت، نسبت به جمع‌آوری کتب خطی و چاپی تمام سعی خود را به کار گرفت تا اینکه در سال ۱۳۴۴ش به‌همت محمد هراتی یزدی که یکی از بازرگانان مشهور یزد بود، ساختمانی با زیربنای ۶۰۰ متر مربع به مبلغ ۳۵میلیون تومان بنا کرد و کتابخانه به آنجا منتقل شد. در سال ۱۳۴۸ش هم بامساعدت حسین بشارت، ساختمانی دیگر خریداری شد و کتب خطی به آنجا منتقل گردید.[۲]
وقف آستان قدس
کتابخانه وزیری در ۱۲ تیر سال ۱۳۴۸ش با ۳۳۰۰ نسخه کتاب خطی و ۱۷۹۶۷ نسخه کتاب چاپی، وقف بر آستان قدس رضوی گردید. اصل وقفنامه در دفترخانه اسناد رسمی یزد ثبت شد و نسخه آن در کتابخانه آستان قدس مضبوط است. این کتابخانه پس از وقف، به جهت توسعه فضای کتابخانه‌ای و ارتقاء فرهنگ کتاب و کتابخوانی، بعد از انقلاب اسلامی ایران از سال ۱۳۶۹ش به افزایش زیر بنایی کتابخانه از ۹۰۰ متر مربع قبل از انقلاب به بیش از شش هزار متر مربع رشد یافت.[۳]
متن وقفنامه
ساختمان کتابخانه وزیری به انضمام همه کتاب‌های موجود اعم از خطی، چاپی، مصور، جراید، اسناد، وقفنامه‌ها و همچنین اثاثیه متعلق به کتابخانه وقف آستان قدس رضوی است. در این وقفنامه به شرایط خاصی اشاره شده است:
- پلاک شماره ۲۹۵۱ که ساختمان کتابخانه است و زمین آن برای همیشه به کتابخانه اختصاص دارد، در هیچ زمانی قابلیت نقل و انتقال و تغییر و تبدیل ندارد، در ضمن عنوان «کتابخانه وزیری یزد» هرگز نباید تغییر کند.
- کتابخانه به‌جز ایام تعطیل، همه‌روزه برای استفاده عموم باید باز باشد. در شرایط امانت، قید شده است که بیرون بردن کتاب، قرآن، اسناد و مدارک از کتابخانه ممنوع است. حتی تجلید و صحافی هم باید درون کتابخانه صورت گیرد و کتاب‌های ادعیه و قرآن نباید به‌دست افراد غیرمسلمان داده شود. کتاب‌های نفیس خطی و مصور هم زیر نظر مدیر کتابخانه به‌دست افراد مطمئن داده شود و در اتاقی غیر از قرائت‌خانه عمومی با حضور متولی یا مدیر یا ناظری خاص مورد مطالعه قرار گیرد. مراجعان باید در حفظ کتاب کوشا باشند.
- عدم استعمال دخانیات و مواد آتش‌زا در حریم کتابخانه و همچنین رعایت پاکیزگی و نظافت از شرایط خاص متصدیان و کتابداران است. *واقف، ۳ باب منزل و سهامی از کارخانه اقبال یزد و بانک توسعه صنعت و معدن را برای رفع حوائج کتابخانه بر آن وقف کرد. در وقفنامه مذکور قید شده است که تولیت موقوفات تا زمانی که واقف در قید حیات است برعهده وی است و پس از وفات به نائب التولیه آستان قدس رضوی واگذار می‌شود. نظارت بر امور موقوفه و بودجه سالانه کتابخانه برعهده یک گروه ۵ نفره نهاده شد. تعداد کتاب‌ها در هنگام وقف ۲۱۲۶۷ جلد بود.
منابع موجود در کتابخانه
این کتابخانه بیش از ۴۸۰۰ نسخه کتاب خطی، حدود ۶ هزار نسخه کتاب چاپ سنگی، حدود ۲۳۵ هزار نسخه کتاب چاپی و بیش از ۶ هزار نسخه نشریات ادواری را در گنجینه خود گردآوری و در اختیار مراجعان و اعضای خود قرار داده است. برخی نسخ از قدیمی‌ترین و نفیس‌ترین نسخه‌های کتابخانه عبارتند از:
- نزهة الانفس و روضة المجالس در امثال عرب نوشته محمد بن علی عراقی که در ماه صفر سال ۵۹۰ق نوشته شده است.
- نسخه‌ای از قرآن کریم به خط جلال جعفری به تاریخ ۷۱۲ ق
- قرآن کریم (از سوره الرحمن تا آخر قرآن) در ۲۸ برگ ۱۵ سطری دارای سر لوح طلاکوب که در سال ۸۸۰ق تحریر یافته است.
- دیوان حافظ نفیس به خط نستعلیق ۲۲۴ برگ ۱۴ سطری.[۴]
- قرآن به قطع بازوبندی به طول ۵,۶۰ سانتی متر و عرض ۹ سانتی متر به خط اسماعیل بن علی‌نقی موسوی؛
- قانون ابن سینا که حدود ۷۰۰ سال پیش کتابت شده است؛
- تورات مقدس به زبان عربی با ترجمه فارسی به خط نسخ نوشته محمدکاظم الحسینی. کتاب‌هایی نیز به خط مؤلفانشان در مجموعه نسخ خطی کتابخانه وزیری وجود دارد. نمونه خط علامه حلی، علامه مجلسی، شیخ بهایی، اسماعیل عقدایی و مهدی نراقی در این مجموعه وجود دارد.[۵]
بخش‌ها
این کتابخانه دارای بخش‌های مختلفی ویژه آقایان و بانوان است که از آن جمله می‌توان به مخزن کتب خطی، مخزن کتب چاپ سنگی، مخزن کتب چاپی، تالار مطالعه، تالار محققان، آرشیو مطبوعات، بخش امانت منابع چاپی، تالار اینترنت، مرکز اطلاع‌رسانی، بخش مرمت کتب خطی، موزه، سالن نمایشگاه، تالار اجتماعات اشاره کرد.[۶]
وضعیت کنونی
کتابخانه وزیری یزد با بیش از ۶ هزارمتر مربع فضای فرهنگی مطالعاتی شامل مخازن کتب خطی و کتب چاپ سنگی و کتب چاپی با بیش از ۲۱۰ هزارنسخه، وبرخورداری از تالار محققان، تالارهای قفسه باز و تالارهای مطالعه خواهران و برادران، تالاراجتماعات، مخزن مطبوعات، سالن اینترنت، موزه تاریخی و کارگاه‌های مرمت و صحافی آثار فرهنگی با عضویت بیش از بیست هزار عضو از مهم‌ترین و بزرگترین کتابخانه‌های ایران است.[۷]
وجود گنجینه اسناد، فرمان‌ها، قباله‌ها و دیگر نوشته‌های تاریخی ویژه یزد، وجود گنجینه‌ای از آثار نویسندگان و شاعران یزد و وجود بیش از ۵۰۰۰ مجلد نشریه، سبب موقعیت ویژه کتابخانه وزیری در منطقه شده است.
چاپ فهرست نسخ خطی
محمد شیروانی همه کتب خطی کتابخانه وزیری را در مجموعه‌ای پنج جلدی با عنوان «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه وزیری یزد» جمع‌آوری کرد که در سال ۱۳۵۰ش انتشار یافت.[۸]
پانویس
- ↑ کتابخانه وزیری یزد، سایت دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی.
- ↑ کتابخانه و موزه وزیری، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی.
- ↑ معرفی کتابخانه وزیری، سایت سیری در ایران.
- ↑ کتابخانه وزیری یزد، ۱۳۷۶ش.
- ↑ کتابخانه وزیری یزد، سایت دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی.
- ↑ کتابخانه و موزه وزیری، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی.
- ↑ کتابخانه و موزه وزیری، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی.
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه وزیری یزد، کتابخانه بنیاد محقق طباطبایی.
منابع
- رستگار، محمود، کتابخانه وزیری یزد، وحید، شماره ۱۲۶، خرداد ۱۳۵۳ش.
- فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه وزیری یزد، کتابخانه بنیاد محقق طباطبایی، تاریخ بازدید: ۲۴ آذر ۱۳۹۹ش.
- کتابخانه و موزه وزیری، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز اسناد آستان قدس رضوی، تاریخ بازدید: ۲۴ آذر ۱۳۹۹ش.
- کتابخانه وزیری یزد ، مجله کتابداری و اطلاع‌رسانی، شماره ۱، پاییز ۱۳۷۶ش.
- کتابخانه وزیری یزد، سایت دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، تاریخ بازدید: ۲۴ آذر ۱۳۹۹ش.
- معرفی کتابخانه وزیری، سایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: ۷ فروردین ۱۴۰۲ش.