اسباط
أسباط به معنای فرزندان، به قبایل دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل یا پیامبرانی از بنی‌اسرائیل اشاره دارد. طبق قرآن، اسباط اشخاصی بوده‌اند که به آنها وحی می‌شده و در قرآن از آنها در کنار دیگر پیامبران از جمله ابراهیم(ع) و یعقوب(ع) یاد شده است. در روایات نیز اسباط شایسته درود و صلوات دانسته شده‌اند.
گروهی از شیعیان اسباط را امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و یا امامان معصوم(ع) دانسته‌اند.
تعریف
اسباط در لغت به معنای نوادگان، فرزندان و قبیله است.[۱] به باور برخی این کلمه ریشه عبری داشته و به معنای عصا یا جماعتی است که با عصا رهبری می‌شوند.[۲] این واژه در قرآن ۵ بار به کار رفته است.[۳] در کتاب مقدس نیز فرزندان یعقوب(ع)، ۱۲ سبطِ وی معرفی شده‌اند.[۴] همچنین نام یکی از درهای مسجد الصخره در بیت‌المقدس، «باب أسباط» بوده است.[۵]
مصداق
برای اسباط مصداق‌های گوناگونی بیان شده است.[۶] این واژه در قرآن و روایات نیز آمده و هرکدام معنا و مصادیق مختلفی از آن ارائه داده‌اند.[۷] منظور از اسباط که در سوره‌های أعراف، نساء، آل‌عمران و بقره به کار رفته، پیامبران یا قبایل دوازده‌گانه دانسته شده است.[۸] همچنین اسباط موسی(ع)،[۹] افرادی که حضرت موسی(ع) از آنها روی برگردان شده،[۱۰] آل یعقوب(ع)،[۱۱] اسباط عرب،[۱۲] امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و امامان معصوم مصادیقی از اسباط در روایات هستند.[۱۳]
با این حال انبیای بنی‌اسرائیل و قبائل دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل از مصداق‌های مشهور اسباط دانسته شده‌اند.[۱۴]
انبیای بنی‌اسرائیل
به گفته گروهی، اسباط، انبیای بنی‌اسرائیل هستند.[۱۵] برخی آنها را از نسل یعقوب(ع) از حضرت یوسف(ع) تا حضرت موسی(ع) دانسته‌اند.[۱۶] البته علامه طباطبایی، حضرت داود(ع) را نیز که پس از حضرت موسی(ع) می‌زیسته، جزو اسباط دانسته است.[۱۷] وی همچنین پیامبر بودن اسباط را نیز محتمل دانسته‌است.[۱۸] گروهی نیز بر این باورند که اسباط، انبیای صغار یهود هستند.[۱۹]
به عقیده برخی دوازده فرزند حضرت یعقوب(ع) اسباط بوده که به پیامبری نیز مبعوث شده‌اند.[۲۰]در حالی که مفسران شیعه معتقدند، از فرزندان یعقوب فقط حضرت یوسف(ع) به پیامبری رسیده است.[۲۱] و رفتار برادران یوسف با او را نشانه عدم عصمت و سزاوار نبودن آنها برای نبوت دانسته‌اند.[۲۲]
قبایل دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل
عده‌ای اسباط را قبایل دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل یا به طور کلی قبایل بنی‌اسرائیل دانسته‌اند.[۲۳] در کتاب مقدس نیز از قبایل دوازده‌گانه به عنوان «اسباط» یاد شده است.[۲۴] به گزارش طبری و شیخ طوسی اسباط دوازده‌گانه، از ۱۲ فرزند یعقوب به وجود آمده‌اند.[۲۵] گروهی نیز نسل و ذریه حضرت یعقوب(ع) را اسباط می‌دانند بدون اینکه ادعایی مبنی بر پیامبریشان داشته باشند.[۲۶]
بر پایه عهد عتیق، اسباط دوازده‌گانه به مرور زمان پرشمار شده و سرزمین مقدس(کنعان یا فلسطین) را بین خود تقسیم کرده و هر کدام رئیس قبیله خود بوده‌اند.[۲۷] پس از مرگ حضرت سلیمان(ع) بین این قبایل اختلاف شده و بعضی به نقطه جنوبی سرزمین مقدس رفته و آنجا را «یهودا» نامیده و عده دیگر از اسباط به بخش شمالی رفته و آنجا را «اسرائیل» نام نهادند.[۲۸]
ویژگی‌ها
اسباط در قرآن و روایات با ویژگی‌های گوناگونی معرفی شده که برخی از آنها اشاره می‌شود:
در قرآن
- به آنها احکامی نازل شده که همگان از جمله پیامبر اسلام(ص) موظف بودند به آن ایمان بیاورند.[۲۹]
- نام آنها در کنار پیامبران بزرگ الهی مانند ابراهیم(ع)، اسماعیل(ع)، اسحاق(ع) و یعقوب(ع) ذکر شده است.[۳۰]
- یهود و نصارا اسباط را جزو اصحاب دین خود می‌دانستند ولی طبق آیه ۱۴۰ سوره بقره، اسباط یهودی و نصرانی نبوده‌اند.[۳۱]
در روایات
- شایسته صلوات و درود هستند.[۳۲]
- اسباط دوازده نفر بوده‌اند.[۳۳]
- عالمان شناخته شده و مورد افتخار یهود بوده‌اند.[۳۴]
پانویس
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۲۲ق، ص۲۲۲؛ ابن منظور، لسان العرب، ۲۰۰۰م، ج۷، ص۲۱۰؛ اسدی، «اسباط»، ج۳، ص۱۵.
- ↑ جعفری، واژه‌های دخیل، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۵.
- ↑ اسدی، «أسباط»، ج۳، ص۱۸.
- ↑ کتاب مقدس، نامه تکوین، باب ۳۵، آیه ۱۱ و باب ۳۷، آیه ۴.
- ↑ مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۴۱۱ق، ص۱۷۰.
- ↑ اسدی، «اسباط»، ج۳، ص۱۹؛ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی، «اسباط»، ج۱، ص۲۲۸.
- ↑ رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۳۷۳ق، ج۶، ص۹۶؛ طبرسی، مجمع البیان،۱۳۷۹ق، ج۱، ص۲۱۷؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۳۳.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۴۱؛ طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۸۱؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۳۳۶.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۶، ص۲۸۶.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۲۲، ص۳۸۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۶، ص۲۹۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۱۵، ص۲۴۱-۲۴۷.
- ↑ طبری، دلائل الامامة، ج۸، ص۲۵۶؛ قطب الدین راوندی، الخرائج و الجراح، ۱۴۰۹ق، ص۲، ص۵۲۴.
- ↑ اسدی، «اسباط»، ج۳، ص۱۵؛ فتح‌الله‌زاده و سلیمانی، «اسباط»، ج۱، ص۲۲۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۳۳۶؛ عسقلانی، فتح‌الباری، بیروت، ج۶، ص۲۹۸؛ رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۳۷۳ق، ج۶، ص۹۶.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۲۱۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۳۳۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۳۳۶.
- ↑ جعفری، واژه‌های دخیل، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۵.
- ↑ طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۲؛ طبرسی، مجمع البیان،۱۳۷۹ق، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۲۲۵؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۴۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان،۱۳۷۹ق، ج۱، ص۲۱۷؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۴۴؛ کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۷ش، ج۱، ص۳۲۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۸، ص۲۸۵؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۹، ص۶۰.
- ↑ کتاب مقدس، نامه خروج، باب ۱، آیه ۳۰ و باب ۳۱، آیه ۲.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۴۱؛ طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۸۱.
- ↑ فیض کاشانی، الصافی، ج۱، ص۱۷۵؛قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ کتاب مقدس، اعداد، باب۱، آیه۴.
- ↑ کتاب مقدس، نامه اخبار دوم، باب ۱۰، آیه۱-۱۴.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۳۷و ۱۳۶؛ سوره آل عمران، آیه ۸۴.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۶۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۴۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۲، ص۳۷۳.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۵۰.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۱۴.
منابع
- ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح المعانی فی تفسیر القرآن، مشهد، آستان قدس، ۱۳۷۴ش.
- ابن منظور، جمال الدین، لسان العرب، بیروت، دارالصادر، ۲۰۰۰م.
- اسدی، علی، «اسباط»، در دائرة المعارف قرآن کریم، قم، موسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- جعفری، آتور، واژه‌های دخیل در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، توس، ۱۳۷۲ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات قرآن کریم، قم، امیران، ۱۴۲۴ق.
- رشیدرضا، محمد، تفسیر المنار، قاهره، دارالمعرفة، چاپ چهارم، ۱۳۷۳ق.
- شمس الدین مقدسی، محمدبن احمد، أحسن التقاسیم فی معرفة أقالیم، قاهره، مکتبة المدبولی، چاپ سوم، ۱۴۱۱ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر قرآن، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر قرآن، بیروت، دارلمعرفة، ۱۴۱۲ق.
- طبری، محمد بن جبیر صغیر، دلائل الإمامه، قم، دارالذخائر للمطبوعات، بی‌تا.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر قرآن، بیروت، دارالإحیاء تراث العربی، ۱۳۷۹ق.
- طبرسی، ابومنصور احمد بن علی، الاحتجاج، مشهد، نشر مرتضی، ۱۴۰۳ق.
- طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیر قرآن، قم، مکتب الأعلام الإسلامی، ۱۴۰۹ق.
- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر قرآن، تهران، اسلام، ۱۳۶۶ش.
- عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری شرح صحیح بخاری، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
- فتح الله زاده داود، عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی، «اسباط» در دانشنامه کلامی اسلامی، قم، موسسه امام صادق، ۱۳۸۷ش.
- فیض کاشانی، محمدبن شاه مرتضی، مشهد، دارالمرتضی، بی‌تا.
- قطب الدین راوندی، سعید بن عبدالله، الخرائج والجرائح، قم، مؤسسه امام مهدی(عج)، ۱۴۰۹ق.
- قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا، تهران، نشر وازت فرهنگ و ارشاد، ۱۳۶۶ش.
- کاشانی، ملافتح الله، منهج الصادقین، تهران، چاپ خانه اعلمی، ۱۳۳۷ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه وفا، ۱۴۰۴ق.
جستارهای وابسته
پیوند به بیرون
- دایره المعارف بزرگ اسلامی
- «بررسی تحلیلی تطبیقی مفهوم و مصادیق اسباط در قرآن و عهدین.»، علی اسدی، مجله معرفت ادیان، بهار ۱۳۸۹.
- «الأسباط فی القرآن الکریم» عمر عبدالوهاب محمود، در مجله آداب الرافدین، شماره ۵۵، ۱۳۸۷ش.