پرش به محتوا

صدیق (لقب): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
imported>Mashg
imported>Mashg
خط ۲۲: خط ۲۲:
در روایتی رسول اکرم، [[علی بن ابی طالب]]، [[مومن آل فرعون]] و [[حبیب نجار]] را به‌عنوان '''صدیقان''' معرفی کرده و حضرت علی(ع) را برترین آنان دانسته است.<ref> ابن مغازلی، مناقب علی بن أبی طالب (ع)، ۱۴۲۶ق٬ ص۲۰۰؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۱، ص۶۰۱</ref>
در روایتی رسول اکرم، [[علی بن ابی طالب]]، [[مومن آل فرعون]] و [[حبیب نجار]] را به‌عنوان '''صدیقان''' معرفی کرده و حضرت علی(ع) را برترین آنان دانسته است.<ref> ابن مغازلی، مناقب علی بن أبی طالب (ع)، ۱۴۲۶ق٬ ص۲۰۰؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۱، ص۶۰۱</ref>
===در بیان حضرت علی(ع)===
===در بیان حضرت علی(ع)===
حضرت علی(ع) در هنگام [[خلافت]] و بر منبر [[بصره]]<ref> عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ۱۴۰۰ق٬ ج۲، ص۲۶۳-۲۷۰؛ امینی، الغدیر، ج۲، ص۳۱۲-۳۱۴</ref> خود را صدیق اکبر نامیده و فرموده هیچ کس بعد از من این ادعا را نمی کند مگر آن کسی که کذاب (=بسیار دروغگو) است.<ref>ابن‌ماجه، سنن ابن ماجة، دار إحياء الكتب العربية٬ ج۱، ص۴۴.</ref><ref>الحاكم النيسابوري٬ المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق٬ ج۳، ص۱۲۰.</ref><ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق٬ ج۲، ص۳۱۰.</ref><ref>النسائی، خصائص أمير المؤمنين علي بن أبي طالب، ۱۴۰۶ق٬ ص۲۱-۲۲.</ref><ref>ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م٬ ص۱۶۹.</ref><ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق٬ ج۳، ص۲۶.</ref><ref>جوینی، فرائد السمطین، ۱۳۹۸ق٬ ج۱، ص۱۴۰، ص۲۴۸.</ref><ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م٬ ج۲، ص۱۴۶.</ref><ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۸ق٬ ج۱۳،ص۲۲۸.</ref> <ref> سیوطی، الجامع الصغیر، ۱۳۷۳ق، ج۲، ص۵۰.</ref>
حضرت علی(ع) در هنگام [[خلافت]] و بر منبر [[بصره]]<ref> عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ۱۴۰۰ق٬ ج۲، ص۲۶۳-۲۷۰؛ امینی، الغدیر، ج۲، ص۳۱۲-۳۱۴</ref> خود را صدیق اکبر نامیده و فرموده هیچ کس بعد از من این ادعا را نمی کند مگر آن کسی که کذاب (=بسیار دروغگو) است.<ref>ابن‌ماجه، سنن ابن ماجة، دار إحياء الكتب العربية٬ ج۱، ص۴۴ ؛ الحاكم النيسابوري٬ المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق٬ ج۳، ص۱۲۰ ؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق٬ ج۲، ص۳۱۰ ؛ النسائی، خصائص أمير المؤمنين علي بن أبي طالب، ۱۴۰۶ق٬ ص۲۱-۲۲ ؛ ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م٬ ص۱۶۹ ؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق٬ ج۳، ص۲۶ ؛ جوینی، فرائد السمطین، ۱۳۹۸ق٬ ج۱، ص۱۴۰، ص۲۴۸ ؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م٬ ج۲، ص۱۴۶ ؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۸ق٬ ج۱۳،ص۲۲۸ ؛ سیوطی، الجامع الصغیر، ۱۳۷۳ق، ج۲، ص۵۰.</ref>
===در منابع اهل سنت===
===در منابع اهل سنت===
برخی از منابع [[اهل سنت]]، بر اساس خبری درباره معراج پیامبر، لقب '''صدیق''' را به [[ابوبکر]] منتسب دانسته‌اند.<ref>ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م٬ ص۱۶۷؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۲۸۶ق٬ ج۳، ص۲۰۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر٬ ج۳، ص۱۷۰.</ref> با این حال بسیاری از محدثین اهل سنت سند این خبر را صحیح نمی‌دانند و آن را جزو موضوعات (احادیث جعلی و ساختگی) شمرده اند.<ref>ابن جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۶ق٬ ج۱، ص۳۲۷</ref><ref>متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۳، ص۲۳۶</ref><ref>ذهبی، میزان الاعتدال، ۱۳۸۲ق٬ ج۱، ص۵۴۰</ref><ref>ابن حبان البستی، المجروحین، دارالباز، ج۲، ص۱۱۶</ref>
برخی از منابع [[اهل سنت]]، بر اساس خبری درباره معراج پیامبر، لقب '''صدیق''' را به [[ابوبکر]] منتسب دانسته‌اند.<ref>ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م٬ ص۱۶۷؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۲۸۶ق٬ ج۳، ص۲۰۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر٬ ج۳، ص۱۷۰.</ref> با این حال بسیاری از محدثین اهل سنت سند این خبر را صحیح نمی‌دانند و آن را جزو موضوعات (احادیث جعلی و ساختگی) شمرده اند.<ref>ابن جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۶ق٬ ج۱، ص۳۲۷ ؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۳، ص۲۳۶ ؛ ذهبی، میزان الاعتدال، ۱۳۸۲ق٬ ج۱، ص۵۴۰ ؛ ابن حبان البستی، المجروحین، دارالباز، ج۲، ص۱۱۶</ref>


برخی نیز گفته‌اند که وی از دوره [[جاهلیت|جاهلی]] بدین لقب شهرت داشته است.<ref>دروزه، تاریخ العرب فی الاسلام، المکتبه المصریه٬ ص۲۶</ref>
برخی نیز گفته‌اند که وی از دوره [[جاهلیت|جاهلی]] بدین لقب شهرت داشته است.<ref>دروزه، تاریخ العرب فی الاسلام، المکتبه المصریه٬ ص۲۶</ref>

نسخهٔ ‏۱۵ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۳۵

صِدّیق، به معنای بسیار راستگو، به کسی می‌گویند که همیشه راستگوست و از او دروغ سر نمی‌زند. در قرآن از برخی انبیا و مؤمنان با این لقب یاد شده است.

صدیق اکبر، لقب اختصاصی حضرت علی(ع) است؛ رسول خدا(ص) او را به صدیق اکبر و فاروق ملقب کرده است، صدیقه و صدیقه کبری نیز لقب حضرت زهرا(س) است.

در لغت و قرآن

صدّیقان سه نفرند: حبیب بن مری نجار (مؤمن آل یاسین)، و حزقیل (مؤمن آل فرعون)، و علی بن ابی طالب که سومین آنها و برترینشان است.

ابن حنبل، فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)، صص۲۳۸، ۲۷۸.

انا عبدالله و اخو رسوله و انا الصدّیق الاکبر لا یقولها بعدی الا کاذب مفتر (ترجمه: من بنده خدا، برادر رسول خدا و صدیق اکبر هستم، هیچ‌کس پس از من چنین سخن نگوید، جز آن‌که دروغ‌گو باشد.)

نسائی، سنن نسایی، ج۵، ص۱۰۷؛ مثقی هندی، کنزالعمال، ج۱۳، ص۱۲۲؛ حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۱۲

جمع آن صِدّیقون و صدّیقین است، صدّیق صیغه مبالغه از صدق، به معنای کسی که ملازم راستی باشد، یا کسی که رفتارش گفته‌هایش را تصدیق کند و یا به قولی کسی را گویند که دروغ از او سر نزند.[۱]

صدیق در قرآن به‌صورت مفرد، چهار بار و به‌صورت جمع، دو بار به کار رفته است.[۲][۳] در قرآن از ابراهیم[۴] و ادریس[۵] با لقب صدیق، و از مریم با لقب صدیقه[۶] یاد شده است. در روایات نیز از حضرت علی به عنوان صدیق[۷] و فاطمه زهرا به‌عنوان صدیقه یا صدیقه کبری یاد شده است.[۸]

مقام صدیقین

به گفته راغب، صدّقین کسانی هستند که در فضیلت از پیامبران پایین‌ترند.[۹]

بنا بر روایتی که در کتب روایی شیعه نقل شده است، صدیقه را جز صدیق غسل نمی‌دهد، حضرت علی، فاطمه را و حضرت عیسی، مریم را غسل داده‌اند.[۱۰]

صدیق اکبر

لقب اعطایی رسول خدا

در روایات شیعه و اهل سنت، از حضرت علی(ع) به عنوان صدیق اکبر یاد شده است و این لقب را رسول خدا به او داده است.[۱۱]

در روایتی رسول اکرم، علی بن ابی طالب، مومن آل فرعون و حبیب نجار را به‌عنوان صدیقان معرفی کرده و حضرت علی(ع) را برترین آنان دانسته است.[۱۲]

در بیان حضرت علی(ع)

حضرت علی(ع) در هنگام خلافت و بر منبر بصره[۱۳] خود را صدیق اکبر نامیده و فرموده هیچ کس بعد از من این ادعا را نمی کند مگر آن کسی که کذاب (=بسیار دروغگو) است.[۱۴]

در منابع اهل سنت

برخی از منابع اهل سنت، بر اساس خبری درباره معراج پیامبر، لقب صدیق را به ابوبکر منتسب دانسته‌اند.[۱۵] با این حال بسیاری از محدثین اهل سنت سند این خبر را صحیح نمی‌دانند و آن را جزو موضوعات (احادیث جعلی و ساختگی) شمرده اند.[۱۶]

برخی نیز گفته‌اند که وی از دوره جاهلی بدین لقب شهرت داشته است.[۱۷]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ابن منظور، لسان العرب، ج۱۰، ص۱۹۳-۱۹۴
  2. المعجم المفهرس، ص۴۰۶
  3. نساء، آیه۶۹
  4. سوره مریم، آیه ۴۱: وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِبْراهیمَ إِنَّهُ کانَ صِدِّیقاً نَبِیا
  5. مریم، آیه۵۶: وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِدْریسَ إِنَّهُ کانَ صِدِّیقاً نَبِیا.
  6. مائده، آیه ۷۵: مَا الْمَسیحُ ابْنُ مَرْیمَ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَ أُمُّهُ صِدِّیقَةٌ
  7. کاشانی، منهج الصادقین، ص۳۴۲؛ صدوق، الامالی، ص۲۷۴؛ صدوق، مسندالرضا، ج۲، ص۹
  8. ابن شهرآشوب، المناقب، ج۳، ص۱۳۳؛ صدوق، امالی، ص۶۶۸
  9. راغب اصفهانی، المفردات، ص۲۲۷
  10. کلینی، کافی، ج۳، ص۱۵۹؛ شیخ طوسی، تهذیب، ج۱، ص۴۴۰؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ص۵۳۰
  11. کاشانی، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ۱۳۳۳ش، ص۳۴۲؛ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق٬ ص۲۷۴؛ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ۱۴۰۴ق٬ ج۲، ص۹؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۱، ص۶۱۶؛ الاربلی، کشف الغمه، دارالأضواء، ج۲، ص۱۲؛ ابن شهر آشوب، المناقب آل أبی طالب، المکتبة الحیدریة٬ ج۲، ص۲۸۶؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق٬ ج۱، ص۴۳۱؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ۱۴۰۹ق٬ ج۷، ص۴۹۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۰۰؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۲۶۹
  12. ابن مغازلی، مناقب علی بن أبی طالب (ع)، ۱۴۲۶ق٬ ص۲۰۰؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۱، ص۶۰۱
  13. عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ۱۴۰۰ق٬ ج۲، ص۲۶۳-۲۷۰؛ امینی، الغدیر، ج۲، ص۳۱۲-۳۱۴
  14. ابن‌ماجه، سنن ابن ماجة، دار إحياء الكتب العربية٬ ج۱، ص۴۴ ؛ الحاكم النيسابوري٬ المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق٬ ج۳، ص۱۲۰ ؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق٬ ج۲، ص۳۱۰ ؛ النسائی، خصائص أمير المؤمنين علي بن أبي طالب، ۱۴۰۶ق٬ ص۲۱-۲۲ ؛ ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م٬ ص۱۶۹ ؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق٬ ج۳، ص۲۶ ؛ جوینی، فرائد السمطین، ۱۳۹۸ق٬ ج۱، ص۱۴۰، ص۲۴۸ ؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م٬ ج۲، ص۱۴۶ ؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۷۸ق٬ ج۱۳،ص۲۲۸ ؛ سیوطی، الجامع الصغیر، ۱۳۷۳ق، ج۲، ص۵۰.
  15. ابن قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م٬ ص۱۶۷؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۲۸۶ق٬ ج۳، ص۲۰۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر٬ ج۳، ص۱۷۰.
  16. ابن جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۶ق٬ ج۱، ص۳۲۷ ؛ متقی هندی، کنزالعمال، ۱۴۰۹ق٬ ج۱۳، ص۲۳۶ ؛ ذهبی، میزان الاعتدال، ۱۳۸۲ق٬ ج۱، ص۵۴۰ ؛ ابن حبان البستی، المجروحین، دارالباز، ج۲، ص۱۱۶
  17. دروزه، تاریخ العرب فی الاسلام، المکتبه المصریه٬ ص۲۶

منابع

  • ابن أبی شیبة کوفی، المصنف، تحقیق و تعلیق: سعید اللحام، دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
  • ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبه‌الله، شرح نهج‌البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۸ق/ص۱۹۵۹م.
  • ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة، قاهره، ۱۲۸۶ق.
  • ابن سعد، محمد٬ الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر.
  • ابن حنبل، احمد، فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب، تحقیق سید عبدالعزیز طباطبایی، قم، دار التفسیر، ۱۴۳۳ق.
  • ابن شهر آشوب، ابو جعفر محمد بن علی٬ مناقب آل أبی طالب، نجف اشرف٬ المکتبة الحیدریة٬ بی‌تا.
  • ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
  • ابن کثیر دمشقی، أبو الفداء اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۷/ ۱۹۸۶.
  • ابن کثیر، السیرة النبویة، دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
  • ابن ماجه، محمدبن یزید، سنن، به کوشش محمد فؤاد عبدالباقی، قاهره، ۱۳۷۳ق، ص۱۹۵۴م
  • ابن مغازلی، مناقب علی بن أبی طالب (ع)، انتشارات سبط النبی (ص)، ۱۴۲۶ق/۱۳۸۴ش.
  • امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، ۱۴۰۳ق، ص۱۹۸۳م.
  • بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، ج ۱، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
  • جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۸ق/ص۱۹۷۸م.
  • حاکم نیشابوری، المستدرک، تحقیق: إشراف: یوسف عبد الرحمن المرعشی.
  • الحاكم النيسابوري٬ أبو عبد الله٬ المستدرك على الصحيحين٬ تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا٬ بیروت٬ دار الكتب العلمية٬ ط۱ ٬ ۱۴۱۱ق.
  • حر عاملی، محمد بن حسن٬ وسائل الشیعة، تحقیق: مؤسسة آل البیت، مؤسسة آل البیت، قم، ۱۴۱۴ق.
  • دروزه، محمد عزه، تاریخ العرب فی الاسلام، بیروت، المکتبه المصریه.
  • السیوطی، جلال الدین عبد الرحمان٬ الجامع الصغیر، قاهره، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
  • صدوق، محمد بن علی بن بابویه٬ الأمالی، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة-مؤسسة البعثة، مرکز الطباعة والنشر فی مؤسسة البعثة، قم، ۱۴۱۷ق.
  • صدوق، محمد بن علی بن بابویه٬ الخصال، تحقیق: تصحیح و تعلیق: علی أکبر الغفاری، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، ۱۴۰۳ق/۱۳۶۲ش.
  • صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، تحقیق: تصحیح و تعلیق و تقدیم: شیخ حسین الأعلمی، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
  • طوسی، امالی، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة، مؤسسة البعثة، دارالثقافة للطباعة والنشر والتوزیع، قم، ۱۴۱۴ق.
  • طوسی، تهذیب الأحکام، تحقیق: سید حسن الموسوی الخرسان، دارالکتب الإسلامیة، طهران، ۱۳۶۴ش.
  • کلینی، کافی، تصحیح: علی أکبر الغفاری، دارالکتب الإسلامیة، طهران، ۱۳۶۷ش.
  • طبرانی، المعجم الکبیر، تحقیق وتخریج: حمدی عبد المجید السلفی،‌ دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۵/۱۹۸۵م
  • طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت،‌ دار التراث، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
  • عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی، قم، ۱۴۰۰ق.
  • الإربلی، علی بن أبی الفتح٬ کشف الغمة فی معرفة الأئمة، دارالأضواء، بیروت.
  • کاشانی، ملافتح الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، چاپخانه محمد حسن علمی، ۱۳۳۳ش.
  • النسائي٬ أبو عبد الرحمن أحمد٬ بن شعیب٬ خصائص أمير المؤمنين علي بن أبي طالب٬ المحقق: أحمد ميرين البلوشي٬ الكويت٬ مكتبة المعلا٬ ط۱ ٬ ۱۴۰۶ق.
  • نسائی، احمدبن شعیب، سنن الکبری، تحقیق: دکتور عبد الغفار سلیمان البنداری وسید کسروی حسن، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۱/۱۹۹۱م.
  • ابن جوزی، الموضوعات، تحقیق: عبدالرحمن محمد عثمان، المکتبة السلفیة، مدینة، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۶م.
  • ابن حبان البستی، ابوحاتم محمد٬ المجروحین، تحقیق: محمود إبراهیم زاید، مکة، دارالباز للنشر والتوزیع٬ بی‌تا.
  • متقی هندی، علی بن حسام الدین٬ کنزالعمال، ضبط و تفسیر: شیخ بکری حیانی، تصحیح: شیخ صفوة السقا، مؤسسة الرسالة، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
  • ذهبی، میزان الاعتدال، تحقیق: علی محمد بجاوی،‌ دار المعرفة للطباعة والنشر، بیروت، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.