بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ ١ مَلِكِ النَّاسِ ٢ إِلَهِ النَّاسِ ٣ مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ ٤ الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ ٥ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ ٦﴾
سوره ناس
(تغییرمسیر از یکصد و چهاردهمین سوره قرآن)
 فلق ناس فاتحه  | |
 | |
| شماره سوره | ۱۱۴ |
|---|---|
| جزء | ۳۰ |
| نزول | |
| ترتیب نزول | ۲۱ |
| مکی/مدنی | مکی |
| اطلاعات آماری | |
| تعداد آیات | ۶ |
| تعداد کلمات | ۲۰ |
| تعداد حروف | ۷۸ |
سوره ناس، صد و چهاردهمین (آخرین) سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء سی‌ام جای گرفته است. سوره ناس جزو چهار قل است. خداوند در این سوره به پیامبر(ص) دستور می‌دهد در مقابل وسوسه‌گرانِ پنهان به خدا پناه ببرد. در برخی از تفاسیر اهل‌سنت آمده است این سوره هنگامی نازل شد که مردی یهودی، پیامبر(ص) را سِحر کرد و پیامبر به سبب آن بیمار شد. پس از آمدن جبرئیل و نزول سوره فلق و ناس، آیات آن بر پیامبر(ص) خوانده شد و او از بستر بیماری برخاست. برخی از عالمان شیعه به این سخن اشکال کرده‌اند و گفته‌اند سحر و جادو بر پیامبر(ص) اثر نمی‌کند.
سوره ناس و فلق را مُعَوَّذتین گویند؛ چراکه برای تعویذ خوانده می‌شوند. در فضیلت تلاوت سوره ناس، از جمله نقل شده است هر کس دو سوره ناس و فلق را بخواند، مانند آن است که همه کتاب‌های پیامبران الهی را قرائت کرده است. همچنین نقل شده است پيامبر(ص) دو سوره ناس و فلق را محبوب‌ترينِ سوره‌ها نزد خداوند می‌دانست.
معرفی
- نامگذاری
این سوره را سوره ناس نامیده‌اند. ناس به معنای «مردم» است و از آیه اول گرفته شده است. سوره ناس را «مُعَوِّذه» نیز می‌گویند. این نام به سبب آن است که انسان با خواندن این سوره خود را از وسوسه‌های شیطان محافظت (تعویذ) می‌کند و در پناه خدا قرار می‌دهد. همچنین به جهت اینکه انسان در مواقع احساس خطر، این سوره را می‌خواند تا پناه و نجات یابد، این سوره را مُشَقْشَقه نام نهاده‌‌اند. دو سوره ناس و فلق را مشقشقتین و معوذتین گویند.[۱]
- ترتیب و محل نزول
سوره ناس جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، بیست و یکمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و چهاردهمین سوره است[۲] و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد. البته علامه طباطبایی نویسنده المیزان معتقد است که سوره ناس و سوره فلق با هم در مدینه نازل شده‌اند.[۳]
- تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره ناس ۶ آیه، ۲۰ کلمه و ۷۸ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفصَّلات (دارای آیات کوتاه) و سوره‌های چهار قل است.[۴]
محتوا
خداوند در سوره ناس به رسول خود دستور می‌دهد از شر وسواس خَنّاس (وسوسه‌گر نهانى) به خدا پناه ببرد.[۵] محتوای این سوره شبیه سوره فلق است. هر دو درباره پناه بردن به خدا از شـرور و آفت‌ها سخن می‌گویند، با این تفاوت که در سوره فلق انواع مختلف شرور مطرح شده است؛ ولی در این سوره فقط بر روی شر وسوسه‌گران ناپیدا (وسواس خناس) تکیه شده‌است.[۶]
شأن نزول
درباره شأن نزول این سوره، روایتی در منابع اهل سنت نقل شده است که عالمان شیعه آن را نپذیرفته‌اند.[۸] در کتاب «الدر المَنثور» از کتاب‌های تفسیری اهل سنت آمده است مردى يهودى، پیامبر(ص) را سِحر كرد و آن حضرت بیمار شد. جبرئیل نزد پيامبر(ص) آمد و مُعَوِّذتین (سوره فلق و ناس) را آورد و گفت مردى يهودى تو را سحر كرده و سحر او در فلان چاه است. پیامبر(ص)، امام علی(ع) را فرستاد تا سِحر را بياورد؛ سپس دستور داد گره‌هاى آن را باز کند و براى هر گره، یک آيه از مُعَوِّذتين را بخواند. چون گره‌ها باز و اين دو سوره تمام شد، پيامبر اسلام(ص) سلامتى خود را باز يافت.[۹]
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌نویسد دلیلی وجود ندارد که پيامبر(ص) از نظر جسمی در برابر سِحر و جادو مقاوم باشد و جادو نتواند در بدن او مریضی ایجاد کند؛ بلکه آیات قرآن بر این دلالت دارند که دل و جان، و عقل و انديشه پيامبر(ص) از سحر و نفوذ شياطين در امان است.[۱۰]
وجود سلسله مراتب در نظام هستی
عبدالله جوادی آملی از مفسران، تکرار واژه ربّ در سوره ناس را به وجود سلسله مراتب در نظام هستی مرتبط می‌داند. به گفته او انسان وقتی مشکلی پیدا کرد اول از سرپرست، راهنما یا مدیر خود کمک می‌خواهد (ربّ الناس) و اگر مشکل او از آن راه حل نشد، به حاکم مملکت پناه می‌برد (مَلِک الناس) و در نهایت اگر کاری از مسئولان زمینی بر نیامد، به «ربّ العالمین» (اِله الناس) پناهنده می‌شود.[۱۱]
ناس‌های سه‌گانه
تکرار واژه ناس در آیات این سوره را بیانگر وجود سه دسته از مردم دانسته‌اند. به گفته آیت‌الله جوادی آملی واژه ناس در آیات ابتدائی (رَبِّ النَّاسِ ٭ مَلِکِ النَّاسِ ٭ إِلهِ النَّاسِ) اشاره به همه مردم دارد، در آیه پنجم (الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ) اشاره به افرادی دارد که دشمنان جنّ و انس به او حمله می‌کنند و در آخرین آیه (مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ) «الناس» وسوسه‌گری است که مردم را وسوسه می‌کند.[۱۲]
فضیلت و خواص
از پیامبر(ص) روایت شده است هر کس دو سوره ناس و فلق را بخواند، مانند آن است که همه کتاب‌های پیامبران الهی را قرائت کرده باشد.[۱۳] از امام باقر(ع) نیز نقل شده است هر كسی در نماز وَتْر ، سوره های مُعَوَّذَتین (سوره ناس و فلق) و اخلاص را بخواند، به او گفته می‌شود كه ای بنده خدا مژده باد بر تو كه خداوند نماز تو را قبول كرد.[۱۴] نقل شده است پيامبر(ص) دو سوره فلق و ناس را محبوب‌ترينِ سوره‌ها نزد خداوند معرفی می‌کرد.[۱۵]
درباره خواص سوره ناس نقل شده است پیامبر(ص) با خواندن سوره ناس و فلق، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را تعویذ می‌کرد.[۱۶] در نقلی دیگر از پیامبر(ص) آمده است هر کس سوره‌های توحید و ناس و فلق را هر شب ۱۰ مرتبه بخواند، مانند این است که تمام قرآن را قرائت کرده و از گناهانش خارج می‌شود مانند روزی که از مادر متولد شده و اگر در آن روز یا شب بمیرد به مرگ شهادت مرده است.[۱۷]
متن و ترجمه
﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. بگو پناه می‌برم به پروردگار مردم ١ پادشاه مردم ٢ معبود مردم ٣ از شر وسوسه‌گر نهانی ٤ آن کس که در سینه‌های مردم وسوسه می‌کند ٥ چه از جن و [چه از] انس ٦﴾
| سوره پیشین: سوره فلق |
سوره ناس سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی |
سوره پسین: ' |
|
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس | ||
پانویس
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ۱۲۷۱-۱۲۷۲.
- ↑ معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۳۹۵.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ۱۲۷۱-۱۲۷۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۴م، ج۲۰، ص۳۹۵.
- ↑ مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص ۵۳۸ و ۶۳۲.
- ↑ خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
- ↑ طباطبایی، الميزان، ۱۹۷۴م، ج۲۰، ص۳۹۴.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۴۱۷.
- ↑ طباطبایی، الميزان، ۱۹۷۴م، ج۲۰، ص۳۹۴.
- ↑ جوادی آملی، «تفسیر سوره ناس»، مندرج در سایت بنیاد اسراء.
- ↑ جوادی آملی، «تفسیر سوره ناس»، مندرج در سایت بنیاد اسراء.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص ۴۹۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البيان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص ۴۹۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق ، ج۹۲، ص۳۶۸.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص ۱۲۷۱-۱۲۷۲.
- ↑ عاملی کفعمی، البلد الامین، ص۳۳.
منابع
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، ج۲، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- سیوطی، الدرالمنثور، قم، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، الميزان فی تفسیر القرآن،بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۹۷۴م.
- طبرسی، مجمع البیان، تهران، مکتبة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۳۸ش.
- عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی، البَلَد الأمین و الدَرْعُ الحَصین.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
- معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، [بی‌جا]، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، احمد علی‌بابایی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲ش.
پیوند به بیرون