مَسارُّ الشیعَة فی مُختَصَرِ تَواریخ الشَّریعَة کتابی به زبان عربی درباره تاریخ تولد و شهادت ائمه اطهار(ع) و دیگر وقایع مهم تاریخ اسلام است که توسط شیخ مفید تألیف شد. این کتاب، نوعی تقویم تاریخی - دینی است. کتاب مسار الشیعه در موضوع خود از معتبرترین و قدیمی‌ترین منابع امامیه در شناخت ایام و مناسبت‌های اسلامی محسوب شده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ق) |
| تاریخ نگارش | ۳۸۹ق |
| موضوع | تاریخ، ایام و مناسبت‌ها |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دارالمفید |
| محل نشر | بیروت |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۴ق |
| نسخه الکترونیکی | https://lib.eshia.ir/15246/1/1 |
نام کتاب و معنای آن
نام کامل کتاب، «مَسارُّ الشیعة فی مختصر تواریخ الشریعة» است که در برخی منابع، با نام «تواریخ الشرعیة» یاد می‌شود.[۱] شیخ مهدی نجف، محقق کتاب در ابتدای آن گفته که عنوان کتاب به‌معنای جشن‌ها و شادی‌های شیعه در شریعت است اما این مخالف مضمون کتاب و غرض مؤلف کتاب بوده؛ زیرا از ایام حزن و اندوه نیز سخن گفته است.» وی در ادامه می‌گوید: «از مقدمه کتاب استفاده می‌شود نام کتاب «مختصرٌ فی تاریخِ اَیّامِ مَسار الشیعة و اعمالِها مِنَ القُربِ فِی الشّریعةِ و ما خالَفَ فی مَعناه» باشد که هم ایام شادمانی و هم روزهای حزن و هم اعمال مقرب را در بر می‌گیرد.»[۲]
انگیزه نگارش
شیخ مفید انگیزه تألیف کتاب را این‌گونه بیان کرده که به درخواست یکی از شاگردانش و چون یکی از اساتیدش در علوم نقلی، رساله‌ای در این موضوع (روزهای شادی و عزا) داشته، اما به‌سبب اختصار، نیاز مخاطب را برآورده نمی‌ساخت، دست به نگارش این اثر زد.[۳]
شیوه و سبک نگارش
شیخ مفید در بیان وقایع و حوادث، به کتاب‌های خویش، المزار، الارشاد و المقنعه اعتماد کرده و به صورت مختصر مطالبی را بیان داشته، هر چند در برخی مناسبت‌ها مانند واقعه غدیر، لیلة المبیت و... به تفصیل سخن گفته و از دیگر منابع بهره برده است. ترتیب و سامان کتاب بر اساس ماه‌های قمری است و از ماه رمضان شروع شده و به ماه شعبان پایان می‌یابد.[۴] وی پس از بیان هر یک از روزها و مناسبت‌ها، بر اساس اخبار و روایات اهل بیت، به اعمال واجب و مستحب آن نیز اشاره کرده است.[۵]
نگاهی به محتوا
شیخ مفید کتابش را با معرفی ماه رمضان شروع کرده و دلیلش را جایگاه این ماه در قرآن و اعمال عبادی خاصی دانسته که در ماه رمضان وجود دارد. و نیز به جهت این که ماه رمضان نزد خاندان پیامبر(ع) نخستین ماه در آیین اسلام است. وی در ادامه افزوده که پیامبر(ص) رمضان را سید و بزرگ ماه‌ها دانسته و در دیگر روایات به‌عنوان ربیع المؤمنین(بهار مؤمنان) معرفی شده است. و صالحان، ماه رمضان را «مِضمار»(میدان مسابقه) می‌نامیدند که در های بهشت در آن باز و درهای جهنم بسته است و در قرآن موصوف به برکت و ماه نزول قرآن شده و شب قدر این ماه از هزار ماه بهتر دانسته شده است.[۶]
پایان‌بخش کتاب، روایاتی در فضیلت شب نیمه ماه شعبان است. امام صادق(ع) در روایتی فرمود: در شب نیمه ماه شعبان، ملائکه به اذن الهی به زمین می‌آیند و در آن شب درهای بهشت‌ها گشوده می‌شوند و دعا مستجاب می‌گردد.[۷]
ویژگی‌ها
این کتاب از معدود کتاب‌هایی است که نسخه اصل آن به خط مؤلف در دسترس بوده و این کتاب با توجه به نسخه اصل که تاریخ نگارش آن سال ۳۸۹ق است تصحیح و تحقیق شده و از نظر فلسفه و تاریخ، از گنجینه‌های فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار می‌آید.[۸] نسخه خطی این کتاب، روزگاری در دست شیخ بهایی بوده و اکنون در کتابخانه دانشگاه تهران نگهداری می‌شود.[۹]
نسخه‌ها
چند نسخه خطی از مسار الشیعه وجود دارد:
- نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله مرعشی
- نسخه‌ای به‌خط زین‌الدین علی بن فضل شاگرد ابن فهد حلی در کتابخانه سید صدرالدین صدر در کاظمین
- نسخه‌ای در کتابخانه مدرسه سپهسالار تهران
- نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی
- نسخه‌ای در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.[۱۰]
چاپ‌ها
این کتاب تاکنون چندین بار چاپ شده است.
- چاپ قاهره، سال ۱۳۱۳ق.
- چاپ در ایران سال‌های ۱۳۱۳ق و ۱۳۱۵ق.
- چاپ در ضمن مجموعه موسوعه نفیسه با عنایت آیت‌الله مرعشی نجفی. این اثر در قم چاپ گردید و در بیروت نیز با حروف‌چینی امروزین بازچاپ شد.
- چاپ کنگره شیخ مفید با تحقیق شیخ مهدی نجف در سال ۱۴۱۴ق در انتشارات دارالمفید. در این چاپ به نسخه‌ای خطی با تاریخ کتابت ۳۹۱ق به‌خط مظفر بن علی بن منصور سالار اعتماد شده است.[۱۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ تهرانی، الذریعة، ج۲۰، ص۳۷۵.
- ↑ مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۴ق، ص۴.
- ↑ مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۴ق، ص۱۸.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۳۰۵.
- ↑ مفید، مسار الشیعة، ۱۴۱۴ق، ص۵.
- ↑ شیخ مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۹-۲۰.
- ↑ شیخ مفید، مسارالشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۲.
- ↑ مفید، مسار الشیعة، ۱۴۱۴ق، ص۶.
- ↑ سیری در مسار الشیعه، ۱۳۸۶ش، ص۳۱۰.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۳۰۳.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۳۰۳.
یادداشت
منابع
- مفید، محمد بن نعمان، مسار الشیعة، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء.
- سیری در مسار الشیعه، آینه میراث، بهار و تابستان ۱۳۸۶(پیاپی ۳۶ و ۳۷).
- احمدی، مهدی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.