عیادت بیمار از آداب اسلامی است که در احادیث، جزو برترین کارهای نیک شمرده شده است. در منابع روایی شیعه، ده‌ها حدیث در خصوص آن نقل شده است. عیادت بیمار سیره پیامبر(ص) و امامان(ع) بوده و در روایات شیعه، از حقوقی بیان شده که رعایت آن نسبت به دیگر مسلمانان لازم است. استجابت دعا، رحمت خدا و بهره‌مندی از استغفار فرشتگان از پاداش‌های دینی ذکرشده برای عیادت بیمار است.
برخی از آداب عیادت بیمار، طبق احادیث، بدین شرح است: دلداری به بیمار، هدیه‌بردن برای بیمار، کوتاه‌کردن زمان ملاقات و برطرف‌کردن نیاز بیمار. کتاب‌های آداب عیادت، نوشته محمدباقر طاعتی و آداب عیادت از مریض، نوشته محمدجواد نوری و دیگران از جمله تک‌نگاری‌ها با موضوع عیادت بیمار است.
جایگاه عیادت بیمار در فرهنگ اسلامی
عیادت بیمار یا به ملاقات بیمار رفتن[۱] از آداب اسلامی [۲] و جزو برترین کارهای نیک دینی شمرده شده است.[۳] در منابع روایی شیعه، ده‌ها حدیث دراین‌باره نقل شده[۴] و آثاری دنیوی[۵] و اخروی[۶] برای عیادت‌کننده بیان شده است.
عیادت بیمار سیره پیامبر اسلام(ص)[۷] و امامان(ع)[۸] بوده و در احادیثِ نقل‌شده از پیامبر(ص)[۹] و اهل‌بیت(ع)،[۱۰] عیادت بیمار از حقوقی شمرده شده که لازم است مسلمانان نسبت به یکدیگر رعایت کنند.
همچنین در روایات، به عیادت کسی که در بیماریِ انسان به عیادتش نیامده[۱۱] و اعلام بیماری فرد بیمار به دیگران تا با عیادت وی دیگران پاداش ببرند، سفارش شده است.[۱۲]
پاداش دینی عیادت
در روایات پیامبر(ص) و امامان(ع)، آثاری دنیوی و اخروی برای عیادت بیمار ذکر شده که برخی عبارت‌اند از: استجابت دعا، رحمت الهی، بهشت و بهره‌مندی از استفغار فرشتگان.
در کتاب مَکارم الاخلاق نوشته طَبْرسی، حدیثی از پیامبر اسلام(ص) نقل شده که طبق آن، هرکه به عیادت بنده مؤمن خدا رود، خدا را نزد این بنده می‌یابد و اگر از خدا حاجتی بخواهد، برآورده می‌شود.[۱۳] همچنین از امام رضا(ع) نقل شده هر مؤمنی، مؤمن دیگر را در بیماری‌اش عیادت کند، هفتاد هزار فرشته او را همراهی می‌کنند و رحمت خدا او را فرامی‌گیرد و فرشتگان، تا شب، برای او استغفار می‌کنند و اگر شب باشد، همین اجر تا صبح، برای او خواهد بود.[۱۴]
بر پایه روایتی که شیخ صدوق (درگذشته ۳۸۱ق) از امام علی(ع) نقل کرده، اگر کسی به قصد عیادت بیمار، از منزل خارج شود و در راه بمیرد، بهشت برای او واجب می‌شود.[۱۵]
آداب عیادت
در روایات اهل‌بیت(ع) آدابی برای عیادت ذکر شده که برخی از آن‌ها بدین شرح است:
تک‌نگاری
برخی از کتاب‌های چاپ‌شده با موضوع عیادت بیمار به شرح زیر است:
- آداب عیادت، نوشته محمدباقر طاعتی: در آن، روایات پیامبر(ص) و امامان(ع) در خصوص عیادت بیمار گرد آمده است.[۲۴]این کتاب را انتشارات برکت کوثر در سال ۱۳۸۶ش نشر داده است.[۲۵]
- آداب عیادت از مریض، نوشته محمدجواد نوری و دیگران: در این کتاب، علاوه بر روایات پیامبر(ص) و امامان(ع) درباره عیادت بیمار، وضعیت ایران در خصوص مسئله عیادت از بیمار و نیز نقش جامعه و فرهنگ عمومی در قبال افراد بیمار بررسی شده است.[۲۶] این کتاب را انتشارات عابداندیش در سال ۱۳۹۵ش چاپ کرده است.[۲۷]
پانویس
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۱۹.
- ↑ مهدوی کنی، اخلاق عملی، ۱۳۸۵ش، ص۱۹۹.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۷۷.
- ↑ فقیه ایمانی، «عیادت بیمار»، ص۵۷.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۰ش، ص۳۶۱-۳۶۰.
- ↑ قمی، اخلاق و آداب، ۱۳۸۹ش، ص۳۷۶.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۰ش، ص۱۹ و ۳۶۱؛ ابن اشعث، الجعفريات (الاشعثيات)، بی‌تا، ص۱۵۹؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۳۹، ص۱۱۴.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۸۰؛ مجلسی، جلاء العیون، بی‌تا، ج۲، ص۴۶۰؛ مجلسی، بحارالانوار،۱۴۰۳ق، ج۴۴، ص۱۸۹.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۲۳۶؛ قشیری نیشابوری، صحیح مسلم، بی‌تا، ج۴، ص۱۷۰۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۱۶۹.
- ↑ ری شهری، میزان الحکمه، ج۱۰، ص۵۰۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۸، ص۲۱۸.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۰ش، ص۳۶۱-۳۶۰.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۰ش، ص۳۶۱.
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۴۰.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۱، ص۲۲۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۹۲ش، ج۳، ص۱۱۸.
- ↑ متقی هندی، کنز العمال، ۱۴۰۱ق، ج۹، ص۹۷.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۶۴۲.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۱۸.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۱۸.
- ↑ شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۴۳۲-۴۳۱.
- ↑ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۲۴، ص۲۲۱؛ ذهبی، میزان الاعتدال، ۱۳۸۲ق، ج۳، ص۷.
- ↑ نگاه کنید به طاعتی، آداب عیادت، ۱۳۸۶ش، فهرست کتاب.
- ↑ طاعتی، آداب عیادت، ۱۳۸۶ش، شناسنامه کتاب.
- ↑ نوری، محمدجواد و دیگران، آداب عیادت از مریض، ۱۳۹۵ش، فهرست کتاب.
- ↑ نوری، محمدجواد و دیگران، آداب عیادت از مریض، ۱۳۹۵ش، شناسنامه کتاب.
منابع
- ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفريات (الأشعثيات)، تهران، کتابخانه جدید نینوا، بی‌تا.
- ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفكر - دار صادر، ۱۴۱۴ق.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، تهران، اسلامیه، ۱۴۰۳ق.
- ذهبی، شمس الدین، میزان الاعتدال، بیروت، دار المعرفة، ۱۳۸۲ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۳ق.
- طاعتی، محمدباقر، آداب عیادت، همدان، برکت کوثر، ۱۳۸۶ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مکارم الاخلاق، قم، الشریف الرضی، ۱۳۷۰ش.
- فیض کاشانی، محمدمحسن، الوافی، اصفهان، كتابخانه امام اميرالمؤمنين على(ع)، ۱۴۰۶ق.
- قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- قمی، شیخ عباس، اخلاق و آداب، قم، نور مطاف، ۱۳۸۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۲ش.
- متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال، بیروت، الرسالة، ۱۴۰۱ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، جلاء العیون، تهران، اسلامیه، بی‌تا.
- مهدوی کنی، محمدرضا، اخلاق عملی، قم، مسجد جمکران، ۱۳۸۵ش.
- نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، قم، آل‌البیت، ۱۴۰۸ق.
- نوری، محمدجواد و دیگران، آداب عیادت از مریض، قم، عابداندیش، ۱۳۹۵ش.