الفُصولُ العَشَرة فی الغَیبَة یا اَلْمَسائلُ الْعَشْر فِی الْغَیْبَة کتابی کلامی درباره غیبت امام زمان(عج) که توسط شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ق) در سال ۴۱۱ق نوشته شده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اَلْمَسائلُ الْعَشْر فِی الْغَیْبَة، الاجوبة عن المسائل العشر، الجوابات فی خروج المهدی، کتاب الغیبة... |
| نویسنده | شیخ مفید |
| تاریخ نگارش | ۴۱۱ قمری |
| موضوع | غیبت امام زمان (عج) |
| سبک | کلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| ترجمه به دیگر زبان‌ها | فارسی، اردو |
| ترجمه فارسی | |
| نام کتاب | ده انتقاد و پاسخ پیرامون غیبت امام مهدی(عج) |
| مترجم | شیخ محمد باقر خالصی |
در این کتاب، ده شبهه کلامی همچون ولادت امام زمان(ع)، عمر طولانی حضرت، علت غیبت و کیفیت آن در ده فصل مطرح و با دلایل متعدد عقلی و نقلی پاسخ داده شده است.
کتاب اولین بار در نجف چاپ شد و محمد باقر خالصی آن را به زبان فارسی و سعادت حسین افتخار العلماء نیز آن را به زبان اردو ترجمه کردند.
درباره مؤلف
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، در سال ۳۳۶ق در حوالی بغداد زاده شد.او هم متکلم است و هم فقیه. ابن ندیم در فن دوم از مقاله پنجم «الفهرست» که درباره متکلمان شیعه بحث می‌کند، از او به عنوان «ابن المعلم» یاد کرده و او را ستایش می‌نماید.
نام‌های دیگر
از این کتاب با نام‌های دیگری نیز تعبیر شده است مانند:
- المسائل العشرة فی الغیبة
- مختصر فی الغیبة
- الاجوبة عن المسائل العشر
- الفصول العشرة فی الغیبة
- الجوابات فی خروج المهدی
- جوابات المسائل العشر فی الغیبة
- شرح الاجوبة عن المسائل فی العشرة الفصول عما یتعلق بمهدی آل الرسول ص
- کتاب الغیبة.[۱]تهرانی در الذریعه این کتاب را دوبار با دو نام آورده است یک بار مختصر بنام الفصول العشره فی الغیبه [۲] و یک بار هم مفصل بنام المسائل العشر فی الغیبه به معرفی‌اش پرداخته است.[۳]
تاریخ و سبک نگارش
شیخ مفید این کتاب را در سال ۴۱۱ق به نگارش درآورده است.[۴] او در ده فصل، ده شبهه را مطرح کرده و سپس با بیانی زیبا و استدلالی محکم و استوار به پاسخ‌گویی انتقادات مخالفان می‌پردازد.
اعتبار و ارزش
کتاب‌های شیخ مفید از اعتبار خاصی نزد علمای شیعه برخوردار است و از زمان نگارش تا کنون پیوسته علما و فقهای شیعه آن‌ها استناد نموده و یا از آن‌ها مطلب نقل می‌کنند.
این کتاب برای شناخت امام زمان(عج) و ویژگی‌های آن حضرت مانند ولادت، علت غیبت، کیفیت آن و پاسخ‌گویی به بسیاری از شبهات در این باره، کتابی قابل توجه است.[۵]
محتوا
شیخ مفید در این کتاب با استناد به بسیاری از وقایع تاریخی مسلّم و مورد قبول فرقه‌های مختلف و بیان استدلال‌های عقلی، با روشی برهانی، عقاید شیعه درباره امام زمان(عج) را بیان کرده است.
ابواب کتاب
شیخ مفید در این کتاب به ده فصل، که هر یک در جواب شبهه‌ای از شبهات مخالفین است، اشاره دارد مانند:
- درباره این شبهه که غیبت امام زمان(عج) و استتار وی خارج از حکم عادت و عرف است.
- درباره شبهه انکار کردن جعفر، آن حضرت را و قیام ادله عقلی و نقلی بر وجود وی و بیان برخی از حالات جعفر.
- درباره شبهه انکار کردن امام حسن عسکری(ع)، فرزند خود، مهدی را در وصیت به مادر بزرگوارش(ام الحسن یا سلیل ) درباره موقوفات وصدقات و ذکر وصیت امام صادق(ع) برای حراست فرزند خود، امام کاظم(ع).
- درباره شبهه عدم نیاز به نهان بودن ولادت حضرت مهدی(عج) و خفای امر و غیبت او.
- درباره این شبهه که غیبت آن حضرت، در این مدت زیاد، خارج از عادت است.
- درباره این شبهه که ادعای طول عمر آن حضرت و باقی ماندنش از زمان ولادت تا به امروز، انتقاض عادت است.
- درباره این شبهه که در حال غیبت نمی‌توان از آن حضرت استفاده نمود، بنابراین احتیاجی به او نخواهد بود و وجودش کالعدم خواهد بود.
- درباره این شبهه که تفاوتی میان اعتقاد شیعه اثناعشری که قائل به حیات امام مهدی(عج) است و اعتقاد برخی دیگر از فرقه‌های منتسب به امامیه و زیدیه که قائل به حیات پیشوای خویشند، وجود ندارد.
- درباره این شبهه که ادعای غیبت و استتار آن حضرت به خاطر حکمت الهی، با ادعای دیده شدن وی توسط برخی از فراد، در تناقض است.
- درباره این شبهه که اعتقاد به غیبت آن حضرت، مستلزم اقامه معجزه و برهان بر وجود وی خواهد بود، بنابراین، او بی هیچ تفاوتی، همچون نبی خواهد بود که معجزه دلیل نبوت وی است.
شیخ مفید درفصل اول کتاب مخفی بودن امام زمان(ع) را امری متعارف و مورد قبول عرف دانسته که در میان پادشاهان و حتی افراد عادی رائج بوده وعقلا برای این کار انگیزه‌ها واغراض متفاوت و مختلفی دارند و این موضوع اختصاصی به فرزند امام حسن عسکری (ع) ندارد. شیخ مفید داستان مخفی کردن ولادت کیخسرو را حتی از مخفی بودن و موجود بودن شخص و ولادت امام زمان عجیب‌تر دانسته است. [۶]فصل دهم کتاب درباره آیات و نشانه‌هایی است که هنگام ظهور امام زمان(ع) آشکار می‌شود و تأکید بر این مطلب است که معجزات موجب اثبات نبوت برای امامان نیست زیرا معجزات آنان برای اثبات راستی ادعای آنهاست چنان‌چه در قرآن برای حضرت مریم معجزاتی نقل شده بی آن که او ادعای نبوت و رسالت داشته باشد.[۷]
ترجمه کتاب
سعادت حسین افتخار العلماء لکهنوی این کتاب را به اردو با نام «غیبت» و شیخ محمد باقر خالصی با عنوان «ده انتقاد و پاسخ پیرامون غیبت امام مهدی(عج)» به فارسی ترجمه کرده‌اند.[۸]
نسخه‌ها
مهم‌ترین نسخه‌های کتاب، ۵ نسخه است:
- نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی که تاریخ نگارش آن قرن ششم است.
- نسخه‌ای در کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی که تاریخ نگارش آن قرن سیزدهم است.
- نسخه‌ای در کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
- نسخه‌ای در دفتر موسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
- نسخه چاپی در نجف در المطبعة الحیدریة.[۹]
چاپ
این کتاب اولین بار در نجف اشرف به سال ۱۳۷۰ق توسط المطبعة الحیدریة به چاپ رسید. این کتاب بعدها با تحقیق فارس حسون در کنگره هزاره شیخ مفید چاپ و منتشر شد.
پانویس
- ↑ شیخ مفید، الفصول العشرة، تحقیق تبریزیان، ۱۴۱۳ق،ص۲۸.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۲۴۱
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲۰، ص۲۹۱
- ↑ الفصول العشرة، تحقیق شیخ فارس حسون، ص۳۰.
- ↑ الفصول العشرة، ص۲۹ و ۳۰.
- ↑ شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ج۱، ص۵۵-۵۶.
- ↑ شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ج۱، ص۱۲۳-۱۲۴.
- ↑ الفصول العشرة، ص۳۲.
- ↑ الفصول العشرة، ص۳۳ و ۳۴.
منابع
- مفید، محمد بن نعمان، الفصول العشره، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
- مفید، محمد بن نعمان، الفصول العشره، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- مفید، محمد بن نعمان، ده انتقاد و پاسخ پیرامون غیبت امام مهدی(عج)، ترجمه محمد باقر خالصی، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۸ش.
- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی نور.