یحیی (پیامبر)

اطلاعات پیامبر
نام در قرآن	یحیی
تکرار نام در قرآن	۵ مرتبه
پس از	موسی
پیش از	عیسی
پیروان	بنی اسراییل
پیامبران
نوح • ابراهیم • موسی • عیسی • محمد سایر پیامبران

یحیی بن زکریا از پیامبران بنی‌اسرائیل بود که در کودکی به نبوت رسید. ماجرای تولد یحیی با وجود پیری پدر و نازایی مادر در قرآن آمده است. حضرت یحیی به زهد و گریه زیاد از خوف خدا معروف بود.

در روایات شیعه، شهادت امام حسین (ع) به شهادت یحیی و امامت برخی از امامان شیعه در دوران کودکی به نبوت حضرت یحیی در کودکی تشبیه شده است. برای اثبات امامت امام جواد، امام هادی و امام زمان در کودکی، به نبوت یحیی در کودکی استناد می‌شود.

مقامی در مسجد اموی دمشق به یحیی منسوب است و صابئین یا مندائیان خود را پیرو حضرت یحیی می‌دانند.

زندگی‌نامه

یحیی فرزند زکریا بود. زکریا(ع) تا کهنسالی فرزندی نداشت. روزی با دیدن مریم(س) و نعمت‌های بهشتی که برایش آمده بود از خدا درخواست فرزند کرد «و گفت: خداوندا! از طرف خود، فرزند پاكیزه‌ای به من عطا فرما، كه تو شنوندۀ همه دعاها هستی». زکریا در دعای خود بر نبودن ورثه‌ای برای خاندان یعقوب و بیم از بستگان بعد از خود تأکید کرد. خدا دعای او را پذیرفت و با وجود پیر بودن زکریا و نازا بودن همسرش به او نوید فرزند داد. مادر یحیی به نام ایشاع، الیصابات یا الیزابت خاله حضرت مریم(س) بود و همزمان با بارداری مریم مقدس،‌ به واسطه معجزه الهی باردار شد و خداوند فرزند او را یحیی نامید.

علت نامگذاری

درباره علت نامگذاری یحیی دلیل‌های مختلفی ذکر کردند؛ از جمله اينكه خداوند نازايى مادرش را به واسطه وجود او از بين برد و او را اِحيا نمود. بعضى نیز گفته‌‏اند خداوند او را با ایمان احيا کرد يا اينكه خدا قلب او را با نبوّت زنده کرد و قبل از او كسى به اين نام ناميده نشده بود.

نبوت

یحیی در کودکی به مقام نبوت رسید. خداوند یکی از امتیازهای او را تصدیق كننده نبوت عیسی می‌داند.او مروج آیین موسی بود، و پس از اینکه عیسی به مقام نبوت رسید، به او ایمان آورد. در تاريخ آمده است، يحيى شش ماه از عيسى بزرگ‏تر و نخستين كسى بود كه نبوت او را تصديق کرد و چون یحیی در ميان مردم به زهد و پاكدامنى، شهرت داشت تصدیق و دعوت او در توجه مردم به مسیح تاثیر بسیاری گذاشتمحمد حسین طباطبایی در المیزان می‌گوید منظور از كتاب یحیی همان تورات است.

شهادت

امام سجاد(ع) از پدر خود نقل می‌کند که پادشاه بنی‌اسرائیل عاشق یکی از محارم خود شد و خواست با او ازدواج کند. حضرت یحیی با این عمل مخالفت کرد. این معشوقه به وسوسه مادر خود، سر یحیی را شرط ازدواج خود قرار داد و پادشاه بنی‌اسرائیل سر حضرت یحیی را در ظرفی از طلا برای او فرستاد. روایات گزارش کردند وقتی سر یحیی را جدا کردند و خون او به زمین ریخت، ‌خون شروع به جوشیدن کرد. قوم بنی‌اسرائیل تلاش کردند که خاک بر روی این خون بریزند و آن را ناپدید کنند ولی موفق نشدند و این خون در حال جوشش بود تا زمانی که بخت‌النصر بر بنی‌اسرائیل حاکم شد و چند هزار نفر از بنی‌اسرائیل را کشت و انتقام خون یحیی را گرفت و آن خون از جوشش ایستاد.

شباهت امام حسین(ع)‌ و یحیی

بر اساس روایاتی، آسمان و زمین بر امام حسین(ع) و یحیی‌ پیامبر گریه کرده‌اند و حسین بن علی در مسیر کربلا از یحیی و شهادت او یاد می‌کرده است. البته روایات دیگری نیز وجود دارند که برای گریه آسمان و زمین، معنای ملموسی را ذکر کرده‌اند که مثلا آسمان پس از شهادت یحیی باران خون بارید و خورشید قرمز رنگ شد.از علی (ع) نقل شده آسمان و زمين فقط براى دو نفر گريسته است يحيى بن زكرّيا و حسين بن على (ع)

خصوصیات اخلاقی

در منابع به پنج صفت از اوصاف یحیی اشاره شده است؛ ایمان به مسيح، مقام سيادت و رهبرى در علم و عمل، پیامبری صالح، زهد و عظمت.درباره زهد او آوردند بسیار گریه می‌کرد و لباس زبر و خشن می‌پوشید. پیامبر اسلام(ص) درباره زهد او فرموده است: «زهد یحیی بن زکریا به حدی بود كه در دوران کودکی به بیت المقدس رفت؛ بزرگان احبار و راهبان را دید كه پیراهنی از پشم پوشیدند و در حال عبادت هستند او نیز لباس زبر و خشن پوشید. به معبد رفت و خداوند را عبادت کردگفته شده است زكريا هرگاه مشغول موعظه‌ بود و يحيى را در ميان جمعيت مى‏‌ديد بخاطر روحيه لطيف او نامى از بهشت و جهنم نمى‌‏برد زیرا با شنیدن اوصاف بهشت و جهنم به شدت گریه می‌کرد.کافی از على (ع) نقل مى‏‌كند: يحيى بسيار گريه مى‏‌كرد و نمى‏‌خنديد، ولى عيسى بن مريم هم مى‏‌خنديد و هم مى‏‌گريست و عمل عيسى از يحيى‏ بهتر بود. روایتی دیگر درباره تفضیل یحیی نقل شده است که برای هیچ کس سزاوار نیست بگوید من از یحیی بهترم زیرا او هیچ گناهی نکرد و به هیچ زنی توجه ننمود. برخی این روایت را متعارض با آموزه‌های اسلام دانسته‌اند و آن را قبول نکردند.

یحیی در کتب مقدس

قرآن

نام یحیی ۵ مرتیه در ۴ سوره قرآن آمده است، داستان ولادت یحیی و شمه‌ای از زندگی، صفات و نام او، در قرآن بیشتر در ضمن داستان پدرش زکریا آمده است در سوره مریم به طور جداگانه از برخی فضیلت ها،‌ موهبت‌ها و الطاف الهی به یحیی، نام برده شده است.خداوند در قرآن مقام او را والا دانسته و اینگونه خطابش کرده استوَ سَلامٌ عَلَیهِ یوْمَ وُلِدَ وَ یوْمَ یمُوتُ وَ یوْمَ یبْعَثُ حَیا؛ و سلام بر او آن روز كه تولد یافت، و آن روز كه می‌میرد، و آن روز كه زنده و برانگیخته می‌شود^{[مریم–۱۵]} در روایتی، امام رضا (ع) به همین آیه استناد کردند که خداوند درباره یحیی می‌فرماید او در سه موضع تولد، مرگ و قیامت که همه بنی‌آدم از آن وحشت دارند در امان خواهد بود.

انجیل

نقل‌ها و داستان‌های مختلفی از یحیی بن زکریا در اناجیل وجود دارد. این مطالب، موارد مشترک بسیاری با آیات قرآن دارند. داستان نوید تولد یحیی به حضرت زکریا، به تفصیل در انجیل لوقا ذکر شده است. یحیی در بزرگسالی به تعمید دهنده معروف شده و مردم را موعظه می‌کرد. مردم از شهرهای مختلف برای گوش کردن موعظه‌های او می‌آمدند. او علیه روحانیون متظاهر و حتی بزرگان قوم نیز صحبت می‌کرد. اما مهم‌ترین صحبت از یحیی در اناجیل، تأیید عیسی(ع)، تبلیغ بر حقانیت او و تعمید دادن حضرت عیسی می‌باشد. روزی یکی از طرفداران حضرت عیسی با حواریون یحیی به گفتگو پرداخت و میانشان بحث در مورد برتر بودن عیسی یا یحیی، بالا گرفت. حواریون یحیی به نزد او رفتند و او بدان‌ها چنین گفت: «کار هر کس را خدا از آسمان تعیین می‌کند. کار من این است که راه را برای مسیح باز کنم تا مردم همه نزد او بروند. شما خود شاهدید که من صریحاً گفتم که مسیح نیستم بلکه آمده‌ام تا راه را برای او باز کنم. در یک عروسی عروس پیش داماد می‌رود و دوستان داماد در شادی او شریک می‌شوند. من نیز دوست دامادم و از خوشی او خوشحالم».

روایات شیعه

اثبات امامت در کودکی

روایات شیعه از علی بْن‏ أَسْبَاط نقل کرده‌اند که گفت روزی نزد امام جواد (ع) رسیدم در حالى كه سن امام كم بود درست به قامت او خيره شدم تا او را به ذهن بسپارم و هنگامى كه به مصر بازگشتم، كم و كيف مطلب را براى ياران نقل كنم، حضرت نشست و گفت: خداوند كارى را كه در مساله امامت کرده شبیه کاری است که در مساله نبوت انجام داده است. و فرموده: وَ آتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا. ما به يحيى در كودكى فرمان نبوت و عقل و درايت داديم^{[مریم–۱۲]}و گاه مى‏فرمايد حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً. هنگامى كه انسان به حد بلوغ كامل عقل به چهل سال رسيد^{[احقاف–۱۵]}بنابراين همانگونه كه ممكن است خداوند حكمت را به انسانى در كودكى بدهد قدرت دارد كه آن را در چهل سالگی بدهد.

برای اثبات امامت امام جواد، امام هادی و امام زمان در دوران کودکی به نبوت حضرت یحیی در کودکی استناد می‌شود.

سخن گفتن با شیطان

در برخی روایات، ملاقاتی از یحیی با شیطان کزارش شده است؛ بر پایه این روایات، روزی یحیی، شیطان را با قیافه وحشتناک که وسايلی عجیب با او بود دید و از او درباره آن وسایل سؤال کرد. شیطان گفت هر کدام از این ابزار برای به دام انداختن انسان‌ها است. یحیی از او پرسید آیا تا به حال من را فریب داده‌ای،‌ شیظان پاسخ داد خیر! ولی خصوصیتی داری که از آن تعجب می‌کنم و آن هم پرخوری تو است که باعث می‌شود گاهی نماز خود را درست بجا نیاوری. يحيى همان لحظه گفت: از اين پس با خدا عهد مى‏‌بندم، هرگز خود را از طعام سير نکنم تا هنگامى كه او را ملاقات كنم، ابلیس هم گفت: از اين به بعد با خداى خود عهد مى‏‌كنم تا روزى كه او را ملاقات كنم هرگز مؤمنى را نصيحت نكنم، سپس خارج شد و ديگر به نزد يحيى باز نگشت‏.

صابئین

مقالهٔ اصلی: صابئان

صابئین یا مندائیان اقوامی آرامی زبان هستند كه از حدود ۲۰۰۰‬ سال پيش تحت تعلیم یحیای تعميددهنده قرار گرفتند و معتقدند کتاب مقدس آنان، از یحیی پیامبر است.مهاجرت آنان به ایران مقارن با حكومت دولت اشكانی دانسته شده و آنان بعد از يهوديان قديمي‌ترين مهاجران غيرآريايي هستند كه از فلسطین به ايران آمدند. صابئین از ادیان موحد، صاحب کتاب، پیغمبر، خط و زبان هستند و در قرآن کریم طی آیاتی به آنها اشاره شده است.

مقام حضرت یحیی در مسجد اموی دمشق

مقام و محل دفن

درباره‌ محل دفن یحیی اختلاف است، مشهورترین مزار منسوب به ایشان در مسجد جامع اموی دمشق قرار دارد و بدنش در این مسجد به خاک سپرده شده و سر ایشان در مسجدی در محله‌ی زَبدانی دمشق دفن شده است. برخی آوردند در ناحیه‌ی «سَباستِیه» در شمال بیت المقدس که یهودیان آن جا را به نام شومِرون می‌شناسند نیز مسجدی به نام مسجد یحیی قرار دارد و برخی مسلمانان و مسیحیان آن منطقه معتقدند که سر یحیی پیامبر در این مسجد دفن شده است و مسیحیان نیز به پاسداشت ایشان کلیسایی به نام کلیسای یحیای تعمید دهنده در جوار مسجد ساخته‌اند.

جستارهای وابسته

• بکاء

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

پیوند به بیرون

مقالات مرتبط با حضرت یحیی (ع)