صابئین یا صابئین مندایی گروهی که خود را پیرو حضرت یحیی می‌دانند. درفش نماد آنان است. البته صابئین برای اشاره به گروه‌های مختلف اعتقادی از مسلمانان تا ستاره‌پرست‌ها نیز به کار می‌رفته است.
 درفش؛ نماد دین صابئی | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| اطلاعات دینی | |
| رهبران/امامان | حضرت یحیی(ع) |
| آئین‌ها | سه وعده نماز روزانه، ۳۶ روز روزه در سال، غسل |
معنای لغوی و اصطلاحی
«صابئین» از ماده «صَبَأَ» به معنای تغییر دین می‌باشد.[۱] براساس این معنا، هر شخصی که دین خود را تغییر داده باشد، می‌توان صابئی نامید.[۲] در نتیجه تعبیر صابئین بر افراد و گروه‌های مختلفی از مسلمانان[۳] تا افرادی که یقین در مشرک بودن آن‌ها وجود دارد، اطلاق شده است.[۴]
قرآن در سه آیه کلمه «الصابئون» و «الصابئین» را استفاده کرده است[۵] قرآن هیچ توضیحی پیرامون آن‌ها نمی‌دهد؛ به همین جهت مفسران اختلافات فراوانی در مورد این گروه دارند و فقیهان نیز اقوال و گفتارهای مختلفی در مورد آنان ارائه کرده‌اند.[۶]
مسلمانان صابئی
مشرکان مکه، پیامبر اسلام را «الصابئ» خطاب می‌کردند.[۷] ابن‌منظور معتقد است علت این تعبیر چنین بوده که در نگاه قریش، پیامبر اسلام دین خود را تغییر داده و خود را مسلمان خوانده است. به همین جهت در مورد ایشان تعبیر الصابئ استفاده می‌شده است.[۸] همچنین گاه برای برخی مسلمانان نیز تعبیر «الصابئ» استفاده می‌شد[۹]. برخی از قبائل نیز برای اینکه مسلمان شدن خود را نشان دهند از تعبیر «صبأنا صبأنا» استفاده می‌کردند.[۱۰]
صابئه حران
در مورد این گروه بحث‌های بسیاری وجود دارد. این گروه را فرقه‌ای مشرک دانسته‌اند.[۱۱] برخی از محققان اینان را پیرو فلسفه یونانیان دانسته‌اند.[۱۲] محمد بن عبدالکریم شهرستانی در الملل والنحل به تفصیل از این گروه صحبت کرده است.[۱۳] در هر صورت مقصود از تعبیر «الصابئین» در قرآن، شامل این گروه نمی‌باشد.[۱۴]
صابئان مندایی
امروزه صابئان تنها بر یک گروه اطلاق می‌گردد که آنان را «صابئان مندایی» می‌نامند. این گروه خود را پیرو حضرت یحیی می‌دانند. آنان معابدی از نی و گِل، کنار رودخانه‌ها بنا می‌کنند.[۱۵] و آن‌ها را «المندی» می‌نامند که قواعد خاصی نیز در طریقه ساخت و جزئیات آن وجود دارد.[۱۶] برخی از مفسران مقصود از «الصابئان» در قرآن را همین گروه دانسته‌اند.[۱۷] این گروه خود را پیرو حضرت یحیی(ع) دانسته و کتاب خود را نیز نازل شده بر ایشان می‌دانند.[۱۸]
بنابر اعتقاد برخی از مراجع تقلید شیعه، صابئی‌ها از اهل کتاب بوده و پاک هستند.[۱۹]
نجوم در نزد صابئی‌ها بسیار مهم است.[۲۰]
کتاب و شریعت
صابئیان دارای کتب مقدس متعددی می‌باشد که بر انبیای متعددی از آدم تا حضرت یحیی نازل شده است.[۲۱] دین صابئی دارای احکام نیز می‌باشد. آن‌ها در سه نوبت صبح، ظهر و غروب، نماز می‌خوانند.[۲۲] و در طول سال، سی و شش روز را روزه می‌گیرند.[۲۳] صابئیان پنج عید دارند که هر یک فلسفه و گاه احکام خاص به خود را دارند.[۲۴] غسل در ادبیات دینی صابئی‌ها نقش پر رنگی را دارا است و غسل در آب برای کسب نور و قبول رنگ حیّ نورانی (خداوند) است. این غسل گاه در آب جاری مانند رودخانه‌ها و گاه به اقتضای شرائط، در آب غیر جاری انجام می‌پذیرد.[۲۵]
درفش
درفش با دو چوب که با طناب سفید به هم وصل شده‌اند و پارچه‌ای سفید از حریر بر روی آن قرار داده شده، مزین شده و در بالای چوب حلقه‌ای از برگ درخت یاس وجود دارد. درفش آرم مذهبی صابئین مَندائی است.[۲۶]
مطالعه بیشتر
- الخامنئی، سید علی، الصابئة: حکمهم الشرعی و حقیقتهم الدینیة، مجله المنهاج، شماره۹، ۱۳۷۷ش.
- فاریاب، محمد حسین، جستاری در صابئان، مجله معرفت، شماره۱۳۲، ۱۳۸۷ش.
- تاردیو، میشیل، صابئه القرآن و صابئه حران، ترجمه: سلمان حرفوش، دمشق، دارالحصاد، ۱۹۹۹م.
پانویس
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۰۷.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۰۷.
- ↑ صالحی دمشقی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۲۰۴.
- ↑ فضل الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱.
- ↑ سوره بقره آیه۶۲، سوره مائده آیه ۶۹، سوره حج آیه۱۷.
- ↑ رشدی علیان، مساعد قسم الدین، الصابئة، ص۳۷۶- ۳۷۷.؛ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۲۷۰.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۰، ص۲۸۷.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۰۸.
- ↑ صالحی دمشقی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۲۰۴.
- ↑ ابن کثیر، البدایةوالنهایة، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳۲۳.
- ↑ فضل الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۰.
- ↑ شهرستانی،کتاب الملل و النحل، ج۲، ص۶-۶۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۳۵۸.
- ↑ توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ جهان، ۱۳۸۹ش، ص۷۷.
- ↑ سبهانی، رووف، الصابئه المندائیه فی ایران، ۱۴۲۷ق، ص۱۵۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۳۵۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۳۵۸.
- ↑ استفاتائات آیت الله خامنه‌ای.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر در این زمینه رجوع کنید به: التّنْجِیم فی العقیدة المندائیة الصابئیة.
- ↑ سبهانی، رووف، الصابئه المندائیه فی ایران، ۱۴۲۷ق، ص۱۰۱- ۱۰۷.
- ↑ سبهانی، رووف، الصابئه المندائیه فی ایران، ۱۴۲۷ق، ص۹۰.
- ↑ سبهانی، رووف، الصابئه المندائیه فی ایران، ۱۴۲۷ق، ص۹۳.
- ↑ نزار یاسر الحیدر، «البنجة، البرونای، الایام البیضاء، عید الخلیقة، عید الربیع».
- ↑ قیس مغشغش السعدی، بین الصباغة والتعمید.
- ↑ تحسین مهدی مکلف، الدرفش (درافشا) - شعار الصابئة المندائیین ورمزهم الدینی.
منابع
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق و تصحیح: جمال الدین، میردامادی، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- تحسین مهدی مکلف، الدرفش (درافشا) - شعار الصابئة المندائیین ورمزهم الدینی.
- توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ جهان، تهران، سمت، ۱۳۸۹ش،
- رشدی علیان، مساعد قسم الدین، الصابئة، ص۳۷۶- ۳۷۷.
- سبهانی، رووف، الصابئه المندائیه فی ایران، بیروت، دارالمحجه البیضاء، ۱۴۲۷ق.
- شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، المقنعة، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- شهرستانی، کتاب الملل و النحل، قاهره، مکتبه الانجلو المصریه، بی‌تا.
- صالحی دمشقی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
- مسعودی، ابو الحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: یوسف اسعد داغر، دار الهجرة، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.