پرش به محتوا

اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
تمیزکاری
جز (ویکی سازی)
جز (تمیزکاری)
خط ۶: خط ۶:
| اندازه تصویر =180px
| اندازه تصویر =180px
| زیرنویس تصویر = [[پرونده:اللهوف علی قتلی الطفوف.jpg|بندانگشتی]]
| زیرنویس تصویر = [[پرونده:اللهوف علی قتلی الطفوف.jpg|بندانگشتی]]
| نویسنده = [[سید ابن طاووس|سید ابن‌ طاووس]]
| نویسنده = [[سید ابن طاووس]]
| مذهب = [[شیعه]]
| مذهب = [[شیعه]]
| تصویرگر =
| تصویرگر =
خط ۱۵: خط ۱۵:
| تاریخ نگارش = قرن هفتم
| تاریخ نگارش = قرن هفتم
| سبک = وقایع‌نگاری
| سبک = وقایع‌نگاری
| ناشر = ناشران متعدد دارد
| ناشر = ناشران متعدد
| ناشر فارسی =
| ناشر فارسی =
| محل انتشارات = کشورهای مختلف
| محل انتشارات = کشورهای مختلف
خط ۲۸: خط ۲۸:
| پیش از =
| پیش از =
}}
}}
'''أللُّهوف عَلى قَتْلَى الطُّفوف''' یا '''اَلمَلْهوف عَلی قَتْلَی الطُّفوف''' مشهور به '''لُهوف'''، از [[مقتل|مقتل‌نگاری‌های]] مشهور [[شیعیان]] در بیان مصائب [[واقعه کربلا]] و شهادت [[امام حسین(ع)]]، نوشتۀ [[سید ابن طاووس]] (متوفای ۶۶۴ق). نویسنده، کتاب را برای مسافران [[عتبات]] و زائران امام حسین(ع) و به‌صورت مختصر نوشته و به همین سبب، سلسله [[سند حدیث|اسناد روایات]] را حذف کرده و تنها آخرین راوی یا منبع [[حدیث|روایت]] را ذکر نموده است.  
'''أللُّهوف عَلى قَتْلَى الطُّفوف''' یا '''اَلمَلْهوف عَلی قَتْلَی الطُّفوف''' مشهور به '''لُهوف'''، از [[مقتل|مقتل‌نگاری‌های]] مشهور [[شیعیان]] در بیان مصائب [[واقعه کربلا]] و شهادت [[امام حسین(ع)]]، نوشتۀ [[سید ابن طاووس]] (متوفای ۶۶۴ق). نویسنده، کتاب را برای مسافران [[عتبات]] و زائران حرم امام حسین(ع) و به‌صورت مختصر نوشته و به همین سبب، سلسله [[سند حدیث|اسناد روایات]] را حذف کرده و تنها آخرین راوی یا منبع [[حدیث|روایت]] را ذکر نموده است.  


کتاب لهوف وقایع مرتبط با امام حسین(ع) را از قبل از تولد وی تا رویدادهای پس از [[واقعه عاشورا]] در بر می‌گیرد. به‌گفته [[محمد اسفندیاری]] عاشوراپژوه، ابن‌طاووس اولین کسی است که [[قیام امام حسین(ع)]] را بر اساس شهادت عرفانی تبیین کرده است. با این حال نویسنده از ذکر مطالب اغراق‌آمیز خودداری کرده است. همچنین [[محدث نوری]] بر آن است که چون سند روایات در کتاب ذکر نشده، چندان معتبر نیست. از همین منظر، پذیرفته شدن کتاب لهوف ناشی از جایگاه معنوی [[سید ابن طاووس|سید ابن‌ طاووس]] دانسته شده است.
کتاب لهوف وقایع مرتبط با امام حسین(ع) را از قبل از تولد وی تا رویدادهای پس از [[واقعه عاشورا]] در بر می‌گیرد. به‌گفته [[محمد اسفندیاری]] عاشوراپژوه، ابن‌طاووس اولین کسی است که [[قیام امام حسین(ع)]] را بر اساس شهادت عرفانی تبیین کرده است. با این حال نویسنده از ذکر مطالب اغراق‌آمیز خودداری کرده است. همچنین [[محدث نوری]] بر آن است که چون سند روایات در کتاب ذکر نشده، چندان معتبر نیست. از همین منظر، پذیرفته شدن کتاب لهوف ناشی از جایگاه معنوی [[سید ابن طاووس]] دانسته شده است.


چند ترجمه فارسی از کتاب لُهوف منتشر شده است؛ از جمله ترجمه [[سید احمد فهری]] با نام «آهی سوزان بر مزار شهیدان» و برگردان [[محمدمحمدی اشتهاردی]] با ‌نام «غم‌نامه کربلا».  
چند ترجمه فارسی از کتاب لُهوف منتشر شده است؛ از جمله ترجمه [[سید احمد فهری]] با نام «آهی سوزان بر مزار شهیدان» و برگردان [[محمدمحمدی اشتهاردی]] با ‌نام «غم‌نامه کربلا».  


==جایگاه کتاب لهوف==
==جایگاه کتاب لهوف==
کتاب الملهوف علی قتلی الطفوف یا اللهوف علی قتلی الطفوف، مشهور به کتاب لهوف، از کتاب‌های [[مقتل]]نگاری شیعه درباره [[واقعه کربلا]] و به زبان عربی است. این کتاب نوشته [[سید ابن طاووس]] است و در [[قرن هفتم هجری]] تدوین شده، اما در کنار منابع و مقاتل دست اول قرار گرفته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۱۹.</ref>  
کتاب الملهوف علی قتلی الطفوف یا اللهوف علی قتلی الطفوف، مشهور به کتاب لهوف، از کتاب‌های [[مقتل|مقتل‌نگاری]] شیعه درباره [[واقعه کربلا]] و به زبان عربی است. این کتاب نوشته [[سید ابن طاووس]] است و در [[قرن هفتم هجری]] تدوین شده، اما در کنار منابع و مقاتل دست اول قرار گرفته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۱۹.</ref>  
   
   
روایات این کتاب بدون ذکر اسناد آنها نقل شده و به گفته [[محدث نوری]]، از محدثان قرن چهاردهم، اتقان لازم را ندارد.<ref>نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref> و نیز ادعا شده که ضعف‌های فراوانی در بخش‌های مختلف دارد؛<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> با این حال شهرت آن به‌قدری است که اکثر نویسندگان آثار مرتبط با واقعه عاشورا به این کتاب مراجعه و مرثیه‌خوانان نیز به آن تکیه می‌کنند<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۰.</ref> و [[سید محمدعلی قاضی طباطبائی|قاضی طباطبائی]] این کتاب را در ردیف معتبرترین [[مقتل|مقاتل]] دانسته که هیچ مقتلی را بدین حد از اعتبار نمی‌داند.<ref>قاضی طباطبائی، تحقیق در اول اربعین سید الشهداء، ۱۳۸۳ش، ص۴.</ref> به گفته نویسنده کتابِ معرفی و نقد منابع عاشورا، پذیرفته شدن سخنان سید ابن‌طاووس ناشی از جایگاه معنوی او است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۶.</ref>
روایات این کتاب بدون ذکر اسناد آنها نقل شده و به گفته [[محدث نوری]]، از محدثان قرن چهاردهم، اتقان لازم را ندارد.<ref>نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref> و نیز ادعا شده که ضعف‌های فراوانی در بخش‌های مختلف دارد؛<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> با این حال شهرت آن به‌قدری است که اکثر نویسندگان آثار مرتبط با [[واقعه کربلا|واقعه عاشورا]] به این کتاب مراجعه و مرثیه‌خوانان نیز به آن تکیه می‌کنند<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۰.</ref> و [[سید محمدعلی قاضی طباطبائی]] این کتاب را در ردیف معتبرترین [[مقتل|مقاتل]] دانسته که هیچ مقتلی را بدین حد از اعتبار نمی‌داند.<ref>قاضی طباطبائی، تحقیق در اول اربعین سید الشهداء، ۱۳۸۳ش، ص۴.</ref> به گفته نویسنده کتابِ معرفی و نقد منابع عاشورا، پذیرفته شدن سخنان سید ابن طاووس ناشی از جایگاه معنوی او است.<ref> حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۶.</ref>


شهرت و جایگاه لهوف باعث شده است که بارها به فارسی ترجمه و منتشر شود<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> و نیز ناشران گوناگون در نقاط مختلفی مانند [[تهران]]، [[صیدا]]، [[بیروت]]، [[بمبئی]]، [[نجف]]، [[قم]] و [[تبریز]] آن را منتشر کرده‌اند.<ref>ابن‌طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص۶۴ و ۶۵.</ref>
شهرت و جایگاه لهوف باعث شده است که بارها به فارسی ترجمه و منتشر شود<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> و نیز ناشران گوناگون در نقاط مختلفی مانند [[تهران]]، [[صیدا]]، [[بیروت]]، [[بمبئی]]، [[نجف]]، [[قم]] و [[تبریز]] آن را منتشر کرده‌اند.<ref>ابن‌طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص۶۴ و ۶۵.</ref>


=== نام کتاب ===
=== نام کتاب ===
کتاب لهوف در منابع با نام‌های مختلف آمده است. این اختلاف نام، ناشی از اختلاف نسخه‌ها و نامگذاری خود مؤلف است؛ زیرا مؤلّف برای کتب خود اسامی گوناگون، یا نامی واحد را با تغییر برگزیده است.<ref>تبریزیان، «مقدمه»، ص۶۶.</ref> به جز اسامی‌ای که با اللهوف یا الملهوف شروع شده و تفاوت‌های اندکی با هم دارند، بنابر آنچه ابن‌طاووس، نویسنده کتاب در مقدمه آن آورده، نام «المَسالک فی مَقتَل الحُسَین علیه‌السّلام» نیز برای آن ذکر شده است.<ref>تبریزیان، «مقدمه»، ص۶۷.</ref> [[آقابزرگ طهرانی]] در [[الذریعة]]، عنوان «اللهوف علی قتلی الطفوف» را مشهورتر از دیگر نام‌ها دانسته است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۲۲، ص۲۲۳.</ref> با این حال، صادقی کاشانی، عنوان «الملهوف علی قتلی الطفوف» را نام اصلی و صحیح دانسته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۲.</ref>
کتاب لهوف در منابع با نام‌های مختلف آمده است. این اختلاف نام، ناشی از اختلاف نسخه‌ها و نامگذاری خود مؤلف است؛ زیرا مؤلّف برای کتب خود اسامی گوناگون، یا نامی واحد را با تغییر برگزیده است.<ref>تبریزیان، «مقدمه»، ص۶۶.</ref> به جز اسامی‌ای که با اللهوف یا الملهوف شروع شده و تفاوت‌های اندکی با هم دارند، بنابر آنچه ابن‌طاووس، نویسنده کتاب در مقدمه آن آورده، نام «المَسالک فی مَقتَل الحُسَین علیه‌السّلام» نیز برای آن ذکر شده است.<ref>تبریزیان، «مقدمه»، ص۶۷.</ref> [[آقابزرگ تهرانی]] در [[الذریعة]]، عنوان «اللهوف علی قتلی الطفوف» را مشهورتر از دیگر نام‌ها دانسته است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۲۲، ص۲۲۳.</ref> با این حال، صادقی کاشانی، عنوان «الملهوف علی قتلی الطفوف» را نام اصلی و صحیح دانسته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۲.</ref>


=== درباره مؤلف ===
=== درباره مؤلف ===
{{اصلی|سید ابن طاووس}}
{{اصلی|سید ابن طاووس}}
نویسنده کتاب اللهوف، سید رضی‌الدین علی بن موسی بن جعفر ابن‌طاووس مشهور به سید ابن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق)،<ref>کمونه حسینی، موارد الاتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> از عالمان و نویسندگان شیعه در قرن هفتم هجری و اهل [[حله (شهر)|حِلّه]] است. او از نوادگان [[امام حسن(ع)]] و [[امام سجاد(ع)]] و استاد عالمانی چون [[علامه حلی]] و [[یوسف سدیدالدین]]، پدر علامه حلی است.<ref> قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۴۱.</ref> ابن‌طاووس در زمان [[هلاکوخان]]، [[نقابت]] شیعیان را بر عهده داشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن‌طاووس، قم، ص۳۱-۳۲.</ref>  
نویسنده کتاب اللهوف، سید رضی‌الدین علی بن موسی بن جعفر ابن‌طاووس مشهور به سید ابن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق)،<ref>کمونه حسینی، موارد الاتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> از عالمان و نویسندگان شیعه در قرن هفتم قمری و اهل [[حله (شهر)|حِلّه]] است. او از نوادگان [[امام حسن(ع)]] و [[امام سجاد(ع)]] و استاد عالمانی چون [[علامه حلی]] و [[یوسف سدیدالدین]]، پدر علامه حلی است.<ref> قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۴۱.</ref> ابن‌طاووس در زمان [[هلاکوخان]]، [[نقابت]] شیعیان را بر عهده داشت.<ref> کلبرگ، کتابخانه ابن‌طاووس، قم، ص۳۱-۳۲.</ref>  


سید ابن طاووس «جمال العارفین» خوانده شده و این لقب به‌سبب سجایای اخلاقی بسیار، [[تقوا]] و مراقبه فراوان و حالات عرفانی‌اش دانسته شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۶۳-۶۴.</ref> وی حدود ۵۰ کتاب دارد که [[الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (کتاب)|الاقبال]]، [[المهمات و التتمات]]، [[کشف المحجة لثمرة المهجة]]، [[مصباح الزائر و جناح المسافر]] و [[مهج الدعوات و منهج العبادات]] نمونه‌ای از آنها است.
سید ابن طاووس «جمال العارفین» خوانده شده و این لقب به‌سبب سجایای اخلاقی بسیار، [[تقوا]] و مراقبه فراوان و حالات عرفانی‌اش دانسته شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۶۳-۶۴.</ref> وی حدود ۵۰ کتاب دارد که [[الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (کتاب)|الاقبال]]، [[المهمات و التتمات]]، [[کشف المحجة لثمرة المهجة]]، [[مصباح الزائر و جناح المسافر]] و [[مهج الدعوات و منهج العبادات]] نمونه‌ای از آنها است.
خط ۵۳: خط ۵۳:
===پیکربندی کتاب===
===پیکربندی کتاب===
کتاب لهوف از یک مقدمه و سه بخش شکل گرفته است:
کتاب لهوف از یک مقدمه و سه بخش شکل گرفته است:
* مقدمه شامل مطالبی درباره عظمت [[واقعه عاشورا]]، جایگاه [[امام حسین(ع)]]، ارزش گریه و [[عزاداری]] برای وی است.
* مقدمه شامل مطالبی درباره عظمت [[واقعه کربلا|واقعه عاشورا]]، جایگاه [[امام حسین(ع)]]، ارزش گریه و [[عزاداری]] برای وی است.
* بخش اول از قبل از تولد امام حسین(ع) و رؤیای ام‌الفضل شروع شده و تا [[شب عاشورا]] ادامه دارد. در این بخش پیشگویی‌ها درباره شهادت امام حسین(ع)، گفتگوهای امام در مسیر [[مدینه]] تا [[کربلا]]، رسیدن خبر شهادت [[مسلم بن عقیل]] و متوقف شدن کاروان او توسط [[حر بن یزید ریاحی]] آمده است.
* بخش اول از قبل از تولد امام حسین(ع) و رؤیای ام‌الفضل شروع شده و تا [[شب عاشورا]] ادامه دارد. در این بخش پیشگویی‌ها درباره شهادت امام حسین(ع)، گفتگوهای امام در مسیر [[مدینه]] تا [[کربلا]]، رسیدن خبر شهادت [[مسلم بن عقیل]] و متوقف شدن کاروان او توسط [[حر بن یزید ریاحی]] آمده است.
* بخش دوم از شب عاشورا و مهلت گرفتن امام حسین(ع) از [[لشکر عمر بن سعد]] شروع شده و تا شهادت امام حسین(ع) را نقل کرده است. در این بخش ماجرای شهادت اصحاب نیز ذکر شده است. ابن‌طاووس در انتهای این بخش دو حدیث درباره عذاب قاتلان امام حسین(ع) در [[روز قیامت]] نیز آورده است.  
* بخش دوم از شب عاشورا و مهلت گرفتن امام حسین(ع) از [[لشکر عمر بن سعد]] شروع شده و تا شهادت امام حسین(ع) را نقل کرده است. در این بخش ماجرای شهادت اصحاب نیز ذکر شده است. ابن‌طاووس در انتهای این بخش دو حدیث درباره عذاب قاتلان امام حسین(ع) در [[روز قیامت]] نیز آورده است.  
* بخش سوم به وقایع بعد از شهادت امام حسین(ع) اختصاص دارد و از فرستادن سرِ [[شهدای کربلا|شهدا]] به [[کوفه]] شروع شده و مطالب مرتبط با [[اسیران کربلا|اسارت اهل‌بیت]] تا بازگشت آنان به مدینه را در بر دارد. ابن‌طاووس در خاتمه کتاب دو روایت درباره عزاداری و گریستن [[امام سجاد(ع)]] بر مصیبت عاشورا نقل کرده است.<ref>ابن‌طاووس، لهوف، ۱۳۴۸ش، فهرست کتاب؛ ابن‌طاووس، لهوف، انتشارات داوری، ص۳.</ref>
* بخش سوم به وقایع بعد از شهادت امام حسین(ع) اختصاص دارد و از فرستادن سرِ [[شهدای کربلا|شهدا]] به [[کوفه]] شروع شده و مطالب مرتبط با [[اسیران کربلا]] تا بازگشت آنان به مدینه را در بر دارد. ابن‌طاووس در خاتمه کتاب دو روایت درباره عزاداری و گریستن [[امام سجاد(ع)]] بر مصیبت عاشورا نقل کرده است.<ref>ابن‌طاووس، لهوف، ۱۳۴۸ش، فهرست کتاب؛ ابن‌طاووس، لهوف، انتشارات داوری، ص۳.</ref>


=== انگیزه و روش تألیف ===
=== انگیزه و روش تألیف ===
خط ۶۵: خط ۶۵:
* به گفته [[محمد اسفندیاری]]، عاشوراپژوه، سید ابن‌طاووس نخستین کسی است که [[قیام امام حسین(ع)]] را بر اساس شهادت عرفانی تبیین کرده است.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۷۰.</ref> بدین ترتیب گزارش او از واقعه عاشورا صوفیانه تلقی شده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۷.</ref>  
* به گفته [[محمد اسفندیاری]]، عاشوراپژوه، سید ابن‌طاووس نخستین کسی است که [[قیام امام حسین(ع)]] را بر اساس شهادت عرفانی تبیین کرده است.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۷۰.</ref> بدین ترتیب گزارش او از واقعه عاشورا صوفیانه تلقی شده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۷.</ref>  
* حذف اَسناد و شکل داستانی لهوف از ضعف‌های علمی آن دانسته‌ شده است. نویسنده در این کتاب همچنین از نقل مطالب اغراق‌آمیز که در کتب دیگر وجود داشته خودداری کرده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>  
* حذف اَسناد و شکل داستانی لهوف از ضعف‌های علمی آن دانسته‌ شده است. نویسنده در این کتاب همچنین از نقل مطالب اغراق‌آمیز که در کتب دیگر وجود داشته خودداری کرده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>  
* یکی از نقاط قوت لهوف، نقل کامل خطبه‌های امام سجاد(ع) در [[خطبه امام سجاد در شام|شام]] و [[خطبه امام سجاد در کوفه|کوفه]]، خطبه‌های حضرت زینب(س) در [[خطبه حضرت زینب در شام|شام]] و [[خطبه حضرت زینب در کوفه|کوفه]] و نیز [[خطبه فاطمه صغری در کوفه|فاطمه دختر امام حسین(ع)]] دانسته شده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>
* یکی از نقاط قوتِ لهوف، نقل کامل خطبه‌های امام سجاد(ع) در [[خطبه امام سجاد در شام|شام]] و [[خطبه امام سجاد در کوفه|کوفه]]، خطبه‌های حضرت زینب(س) در [[خطبه حضرت زینب در شام|شام]] و [[خطبه حضرت زینب در کوفه|کوفه]] و نیز [[خطبه فاطمه صغری در کوفه|فاطمه دختر امام حسین(ع)]] دانسته شده است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>
* کتاب لهوف همچنین مطالبی دارد که پیشتر در مقاتل نیامده است؛ مانند نامه امام حسین(ع) به [[بنی‌هاشم]]، خبر دادن از شهادتش با جمله «ان الله شاء أن یرانی قتیلاً»، و بازگشت [[اسیران کربلا|اسیران]] به کربلا در روز [[اربعین حسینی|اربعین]].<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۱۵-۲۲۸.</ref> گفته شده که شاید شهرت عمومی این مطالب در آن دوره به اضافه باورهای شیعی همچون [[علم غیب امامان|علم غیب امام]] سبب شده تا ابن‌طاووس این گزارش‌ها را تاریخی تلقی کرده و در کتاب خود ذکر کند.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۹.</ref> [[محدث نوری]] وجود مطالب اشتباه در کتاب را ناشی از جوانی نویسنده دانسته است.<ref>نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>
* کتاب لهوف همچنین مطالبی دارد که پیشتر در مقاتل نیامده است؛ مانند نامه امام حسین(ع) به [[بنی‌هاشم]]، خبر دادن از شهادتش با جمله «ان الله شاء أن یرانی قتیلاً»، و بازگشت [[اسیران کربلا|اسیران]] به کربلا در روز [[اربعین حسینی|اربعین]].<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۱۵-۲۲۸.</ref> گفته شده که شاید شهرت عمومی این مطالب در آن دوره به اضافه باورهای شیعی همچون [[علم غیب امامان|علم غیب امام]] سبب شده تا ابن‌طاووس این گزارش‌ها را تاریخی تلقی کرده و در کتاب خود ذکر کند.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۹.</ref> [[محدث نوری]] وجود مطالب اشتباه در کتاب را ناشی از جوانی نویسنده دانسته است.<ref>نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۵.</ref>
* نویسنده بر آن است که اگر امتثال امر کتاب و سنت در پوشیدن لباس، بی‌تابی و مصیبت برای خاموش شدن نشانه‌های هدایت و تأسف بر آن چه از دست ما رفته  و به جایش ارکان گمراهی پایه‌گذاری نبود، ما برای نعمت بزرگ شهادت و مجاورت آنان در قُرب حریم حق و بهره‌مندی از لذات در عالم بقای الهی جامه‌های مسرت و شادمانی بر تن می‌کردیم.ref>سيد ابن طاووس، الملهوف على قتلى الطّفوف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۸۲؛ ابن‌طاووس، الملهوف، ۱۳۷۵ش، ص۸۳.</ref> این نگاه همسان با نگاه صوفیان دانسته شده و مورد انتقاد قرار گرفته است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ۲۲۷-۲۲۸.</ref>سید ابن طاووس در لابلای گزارش مقتل در کتاب لهوف به مناسبت برخی از تحلیل‌ها و نقطه‌نظرات خودش را نیز ارائه کرده است.{{مدرک}} به عنوان نمونه درباره همراه ساختن خانوداه در سفر کربلا می‌نویسد: ممکن است دلیل کار امام این باشد که اگر آنها را در حجاز یا شهرهای دیگر می‌گذاشت، یزید آنها را دستگیر می‌کرد و با شکنجه و آزار و اذیت مانع از اهداف (جهاد و شهادت و دستیابی به سعادت) امام می‌شد.<ref>سيد ابن طاووس، الملهوف على قتلى الطّفوف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۴۲.</ref>
* نویسنده بر آن است که اگر امتثال امر کتاب و سنت در پوشیدن لباس، بی‌تابی و مصیبت برای خاموش شدن نشانه‌های هدایت و تأسف بر آن چه از دست ما رفته  و به جایش ارکان گمراهی پایه‌گذاری نبود، ما برای نعمت بزرگ شهادت و مجاورت آنان در قُرب حریم حق و بهره‌مندی از لذات در عالم بقای الهی جامه‌های مسرت و شادمانی بر تن می‌کردیم.ref>سيد ابن طاووس، الملهوف على قتلى الطّفوف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۸۲؛ ابن‌طاووس، الملهوف، ۱۳۷۵ش، ص۸۳.</ref> این نگاه همسان با نگاه صوفیان دانسته شده و مورد انتقاد قرار گرفته است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ۲۲۷-۲۲۸.</ref>سید ابن طاووس در لابه‌لای گزارش مقتل در کتاب لهوف به مناسبت، برخی از تحلیل‌ها و نقطه‌نظرات خودش را نیز ارائه کرده است.{{مدرک}} به عنوان نمونه درباره همراه ساختن خانوداه در سفر کربلا می‌نویسد: ممکن است دلیل کار امام این باشد که اگر آنها را در حجاز یا شهرهای دیگر می‌گذاشت، یزید آنها را دستگیر می‌کرد و با شکنجه و آزار و اذیت مانع از اهداف (جهاد و شهادت و دستیابی به سعادت) امام می‌شد.<ref>سيد ابن طاووس، الملهوف على قتلى الطّفوف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۴۲.</ref>


==منابع اصلی و نسخه‌های لهوف==
==منابع اصلی و نسخه‌های لهوف==
[[محمدهادی یوسفی غروی]]، تاریخ‌پژوه معاصر، لهوف را همان کتاب [[مقتل الحسین (خوارزمی)|مقتل الحسین خوارزمی]] دانسته که علاوه بر آن مطلب جدیدی ندارد و معتقد است که بسیاری از گزارش‌های مقتل الحسین را از [[الفتوح (کتاب)|کتاب الفتوح ابن‌اعثم]] گرفته است، در حالی که در کتاب الفتوح اشتباه وجود دارد.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/322894 «اعتبارسنجی و نقد منابع و مقاتل عاشورایی»]، خبرگزاری رسمی حوزه.</ref> با این حال نویسنده کتاب معرفی و نقد منابع عاشورا این سخن را نپذیرفته است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۶.</ref> [[مصطفی صادقی کاشانی]] پژوهشگر تاریخ نیز معتقد است لهوف و [[مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان (کتاب)|مثیر الاحزان]] که متنی نزدیک به هم دارند هر دو برگرفته از منبع سومی هستند که آن منبع برای ما شناخته نیست؛<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۵۰-۵۱.</ref> گرچه به‌دلیل استفاده زیاد از الفتوح و مقتل‌الحسین خوارزمی که یکی رویکرد داستانی و دیگری وجوه خطابی دارد، این دو ویژگی در لهوف نیز خود را نشان می‌دهد.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷۹.</ref>
[[محمدهادی یوسفی غروی]]، تاریخ‌پژوه (زاده ۱۳۲۷ش)، لهوف را همان کتاب [[مقتل الحسین (خوارزمی)|مقتل الحسین خوارزمی]] دانسته که علاوه بر آن مطلب جدیدی ندارد و معتقد است که بسیاری از گزارش‌های مقتل الحسین را از [[الفتوح (کتاب)|کتاب الفتوح ابن‌اعثم]] گرفته است، در حالی که در کتاب الفتوح اشتباه وجود دارد.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/322894 «اعتبارسنجی و نقد منابع و مقاتل عاشورایی»]، خبرگزاری رسمی حوزه.</ref> با این حال نویسنده کتاب معرفی و نقد منابع عاشورا این سخن را نپذیرفته است.<ref>حسینی، معرفی و نقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۶.</ref> [[مصطفی صادقی کاشانی]] پژوهشگر تاریخ نیز معتقد است لهوف و [[مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان (کتاب)|مثیر الاحزان]] که متنی نزدیک به هم دارند هر دو برگرفته از منبع سومی هستند که آن منبع برای ما شناخته نیست؛<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۵۰-۵۱.</ref> گرچه به‌دلیل استفاده زیاد از الفتوح و مقتل‌الحسین خوارزمی که یکی رویکرد داستانی و دیگری وجوه خطابی دارد، این دو ویژگی در لهوف نیز خود را نشان می‌دهد.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۷۹.</ref>


=== نسخه‌های خطی کتاب ===
=== نسخه‌های خطی کتاب ===
به‌گفته صادقی کاشانی هیچ نسخه‌ای از لهوف به خط مؤلف در دسترس نیست<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۹.</ref> و کهن‌ترین نسخه موجود از کتاب لهوف مربوط به نیمه دوم قرن دهم هجری است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> همچنین از زمان نوشته شدن لهوف تا قرن دهم هیچ کتابی از لهوف چیزی نقل نکرده است و نخستین کتابی که مطلبی را به لهوف ارجاع داده است کتاب [[تسلیة المجالس و زینة المجالس (کتاب)|تسلیة المُجالِس]] نوشته [[ابی‌طالب حائری کرکی]] است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref>  
به‌گفته صادقی کاشانی هیچ نسخه‌ای از لهوف به خط مؤلف در دسترس نیست<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۹.</ref> و کهن‌ترین نسخه موجود از کتاب لهوف مربوط به نیمه دوم قرن دهم قمری است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> همچنین از زمان نوشته شدن لهوف تا قرن دهم هیچ کتابی از لهوف چیزی نقل نکرده است و نخستین کتابی که مطلبی را به لهوف ارجاع داده است کتاب [[تسلیة المجالس و زینة المجالس (کتاب)|تسلیة المُجالِس]] نوشته [[ابی‌طالب حائری کرکی]] است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref>  


بیشترین ارجاع به لهوف را [[علامه مجلسی]] در کتاب‌های خود داشته است<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> و به‌طور کلی این کتاب در ایران در دوران صفویه و قاجار مورد توجه قرار گرفته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> به همین دلیل همه نسخه‌های خطی این کتاب مربوط به همین دوره زمانی است.<ref> صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> شماری از این نسخه‌های خطی و چاپ‌های سنگی در مقدمه حسون (تبریزیان) بر الملهوف<ref>تبریزیان، «مقدمه»، ص۶۷-۶۹.</ref> و شمار بیشتری در کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف نوشته صادقی کاشانی<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۱-۳۶.</ref> فهرست شده است.  
بیشترین ارجاع به لهوف را [[علامه مجلسی]] در کتاب‌های خود داشته است<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> و به‌طور کلی این کتاب در ایران در دوران صفویه و قاجار مورد توجه قرار گرفته است.<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> به همین دلیل همه نسخه‌های خطی این کتاب مربوط به همین دوره زمانی است.<ref> صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۲۴.</ref> شماری از این نسخه‌های خطی و چاپ‌های سنگی در مقدمه حسون (تبریزیان) بر الملهوف<ref>تبریزیان، «مقدمه»، ص۶۷-۶۹.</ref> و شمار بیشتری در کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف نوشته صادقی کاشانی<ref>صادقی کاشانی، تصحیح و منبع‌شناسی کتاب الملهوف، ۱۳۹۹ش، ص۳۱-۳۶.</ref> فهرست شده است.  
خط ۹۰: خط ۹۰:
لهوف به‌دلیل جایگاهی که بین عموم شیعیان یافت، بارها به زبان فارسی ترجمه شده است.<ref>حسینی، معرفی و منقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> [[عبدالرحیم عقیقی بخشایشی|عقیقی بخشایشی]] در مقدمه ترجمه خود از لهوف، نُه ترجمه دیگر را برشمرده است.<ref>عقیقی بخشایشی، ترجمه لهوف، ۱۳۷۸ش، ص۲۲.</ref>
لهوف به‌دلیل جایگاهی که بین عموم شیعیان یافت، بارها به زبان فارسی ترجمه شده است.<ref>حسینی، معرفی و منقد منابع عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۳.</ref> [[عبدالرحیم عقیقی بخشایشی|عقیقی بخشایشی]] در مقدمه ترجمه خود از لهوف، نُه ترجمه دیگر را برشمرده است.<ref>عقیقی بخشایشی، ترجمه لهوف، ۱۳۷۸ش، ص۲۲.</ref>


[[سید محمد بن محمدباقر مختاری|سید بهاء‌الدین مختاری]]، عالم دوران صفوی، نخستین مترجم [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|مقتل لهوف]] به فارسی دانسته‌ شده است.<ref>تجلیل، «بهاء‌الدین محمد مختاری: نخستین مترجم لهوف»، ص۱.</ref> نام این ترجمه نخستین بار در کتاب «الشریعة الی استدراک الذریعة» نوشته سید محمد طباطبائی آمده است.<ref>تجلیل، «بهاء‌الدین محمد مختاری: نخستین مترجم لهوف»، ص۱۲.</ref> سید بهاء‌الدین مختاری تنها ترجمه نکرده و علاوه بر آن روایات و اشعار دیگری از جمله [[دوازده‌بند محتشم|اشعار محتشم کاشانی]] را نیز به این ترجمه افزوده است.<ref>تجلیل، «بهاء‌الدین محمد مختاری: نخستین مترجم لهوف»، ص۱۳.</ref>
[[سید محمد بن محمدباقر مختاری|سید بهاء‌الدین مختاری]]، عالم دوران صفوی، نخستین مترجم [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|مقتل لهوف]] به فارسی دانسته‌ شده است.<ref>تجلیل، «بهاء‌الدین محمد مختاری: نخستین مترجم لهوف»، ص۱.</ref> نام این ترجمه نخستین بار در کتاب «الشریعة الی استدراک الذریعة» نوشته سید محمد طباطبائی آمده است.<ref>تجلیل، «بهاء‌الدین محمد مختاری: نخستین مترجم لهوف»، ص۱۲.</ref> سید بهاء‌الدین مختاری علاوه بر ترجمه، روایات و اشعار دیگری از جمله [[دوازده‌بند محتشم|اشعار محتشم کاشانی]] را نیز به این ترجمه افزوده است.<ref>تجلیل، «بهاء‌الدین محمد مختاری: نخستین مترجم لهوف»، ص۱۳.</ref>


محمدابراهیم نواب تهرانی، مشهور به بدایع‌نگار، لهوف را با نام [[فیض الدموع]] در سال ۱۲۸۶ش ترجمه کرده و کتاب لجة الألم فی حجة الأمم از [[میرزا رضاقلی شقاقی|میرزا رضاقلی شقاقی تبریزی]] ترجمه دیگری است که در سال ۱۳۱۱ش انجام شده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۱۸، ص۲۹۶.</ref> این ترجمه با نام «آوای درد برای حجت امت‌ها» در سال ۱۳۹۵ش دوباره منتشر شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/3785236 «انتشار قدیمی‌ترین ترجمه فارسی از مقتل لهوف»]، خبرگزاری مهر</ref> احمد بن سلامة نجفی،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۲۶، ص۲۰۱.</ref> سید محمد صحفی، [[سید احمد فهری]]، سید ابوالحسین میرابوطالبی،<ref>ابن‌طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص۶۵.</ref> و [[محمد محمدی اشتهاردی]] نیز لهوف را به فارسی برگردانده‌اند. ترجمه‌ اردوی لهوف نیز از سوی سید محمدحسین هندی (متوفای ۱۳۵۵ق) با نام دمع ذروف منتشر شده است.<ref>[https://archive.org/details/DamaaEZaroofDarTarjumaELahoof «دمع ذروف ترجمہ لہوف»]، سایت آرشیو.</ref>
محمدابراهیم نواب تهرانی، مشهور به بدایع‌نگار، لهوف را با نام [[فیض الدموع]] در سال ۱۲۸۶ش ترجمه کرده و کتاب لجة الألم فی حجة الأمم از [[میرزا رضاقلی شقاقی|میرزا رضاقلی شقاقی تبریزی]] ترجمه دیگری است که در سال ۱۳۱۱ش انجام شده است.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۱۸، ص۲۹۶.</ref> این ترجمه با نام «آوای درد برای حجت امت‌ها» در سال ۱۳۹۵ش دوباره منتشر شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/3785236 «انتشار قدیمی‌ترین ترجمه فارسی از مقتل لهوف»]، خبرگزاری مهر</ref> احمد بن سلامة نجفی،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دارالاضواء، ج۲۶، ص۲۰۱.</ref> سید محمد صحفی، [[سید احمد فهری]]، سید ابوالحسین میرابوطالبی،<ref>ابن‌طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص۶۵.</ref> و [[محمد محمدی اشتهاردی]] نیز لهوف را به فارسی برگردانده‌اند. ترجمه‌ اردوی لهوف نیز از سوی سید محمدحسین هندی (متوفای ۱۳۵۵ق) با نام دمع ذروف منتشر شده است.<ref>[https://archive.org/details/DamaaEZaroofDarTarjumaELahoof «دمع ذروف ترجمہ لہوف»]، سایت آرشیو.</ref>


کتاب لهوف همچنین ترجمه‌ای منظوم به فارسی دارد که توسط ضیاءالدین مهدی بن داود متخلص به ذوقی و با نام «وجیزة المصائب» منتشر شده است.
کتاب لهوف همچنین ترجمه‌ای منظوم به فارسی دارد که توسط ضیاءالدین مهدی بن داود متخلص به ذوقی و با نام «وجیزة المصائب» منتشر شده است.