کاربر:M.mansoorsamaei/صفحه تمرین
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید ولی بن نعمة الله حسینی حائری |
| تاریخ نگارش | قرن دهم یا یازدهم |
| موضوع | فضائل امام حسن (ع) و امام حسین (ع) |
| سبک | روائی |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دارالحدیث (۱۳۷۸ش)، کتابخانه علامه مجلسی (۱۳۹۰ش) |
| محل نشر | قم |
مجمع البحرين في مناقب السبطين کتابی است که به ذكر مناقب، فضايل و خصوصيات دو سبط (نوه) رسول خدا (ص) یعنی امام حسن (ع) و امام حسين (ع) می‌پردازد. این کتاب توسط سيد ولى بن نعمت‌الله حسينى، به زبان عربى، در قرن دهم هجرى و در کربلا نوشته شده است. برخی این کتاب را از مصادر کتاب بحارالانوار برشمرده‌اند. این کتاب، اولین بار در سال ۱۳۷۸ ش در دفتر چهارم میراث حدیث شیعه منتشر شد.
معرفی اجمالی و جایگاه
مجمع البحرين في مناقب السبطين، تألیف سيد ولى بن نعمت‌الله حسينى است. این کتاب، که پیرامون دو نوه دختری (سبط) رسول خدا(ص) یعنی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نگاشته شده به فضایل، کرامات، معجزات، مناقب و نیز برخی خصوصیات ایشان همچون ولادت و شهادت، القاب و کنیه‌ها، فرزندان و میزان عمر هر کدام پرداخته است.[۱]
با وجود آن که در بحارالانوار هنگام بیان مصادر کتاب از مجمع البحرین نامی برده نشده و در تمام متن بحارالانوار نیز جز یک مرتبه به این کتاب استناد نشده است،[۲] اما برخی آن را از مصادر بحارالانوار برشمرده‌اند و توجیهاتی را برای عدم ذکر نام کتاب در بحار آورده‌اند.[۳] همین احتمال موجب گردید کتابخانه علامه مجلسی به احیاء و تجدید چاپ این اثر بپردازد. اگرچه سیدحسین موسوی بروجردی (یکی از محققان کتاب) به دلیل اختلاف زیاد نقل بحارالانوار با نقل مجمع البحرین فی مناقب السبطین، در این ادعا تشکیک کرده و احتمال داده این روایات از مجمع البحرین طریحی نقل شده و طریحی با اعتماد به حافظه از مجمع البحرین سید ولی نقل کرده باشد.[۴]
علاوه بر بحارالانوار، شیخ حر عاملی در اثبات الهداة[۵] و محدث نوری در مستدرک الوسائل[۶] به این کتاب استناد نموده‌اند.
بروجردی یکی از امتیازات مهم کتاب را نقل روایات کتاب «بهجة المباهج» اثر ابوسعید سبزواری شیعی (شاگرد علامه حلی) دانسته، چرا که این کتاب به زبان فارسی و دارای روایات منحصر به فردی است که بعد از ترجمه آنها به عربی توسط سید ولی در دیگر کتب عربی نقل گردید[۷]
نویسنده
سيد ولى بن نعمت‌الله حسينى رضوی حائری را عالم و محدث شیعی، فاضل و صالح معرفی کرده‌اند.[۸] برخی نام او را ولی الله ضبط نموده‌اند[۹] وی به تصریح خود، ساکن کربلا بوده[۱۰] و به همین جهت به حائری ملقب شده است.
سیدحسین موسوی بروجردی (یکی از محققان کتاب) به جهت ارتباط وی با حکومت صفویه و نگارش دو کتاب توسط وی به زبان فارسی و ترجمه برخی احادیث از زبان فارسی به عربی، معتقد است وی در ایران رشد یافته است.[۱۱]
آقابزرگ تاریخ فراغت وی از کتابت مصباح الزائرین را در سال۹۸۱ دانسته و او را معاصر پدر شیخ بهایی معرفی می‌کند[۱۲] بروجردی از سخن آقابزرگ و نیز اهدای کتاب مصباح الزائرین به شاه طهماسب، نتیجه گرفته است وی در اواخر قرن دهم می‌زیسته است.[۱۳] قاسم شیرجعفری (یکی از محققان کتاب) به استناد فهرست رایانه‌ای نسخه‌های خطی کتابخانه آستان قدس، او را متولد ۹۵۳ و متوفای ۱۰۳۱ هجری معرفی نموده است.[۱۴] بروجردی نام ۱۰ کتاب از تالیفات سید ولی را ذکر کرده است که اکثر آنها در مناقب و فضائل اهل بیت (ع) است[۱۵]
ساختار و محتوای کتاب
سید ولی کتاب را در ۲۵ باب مرتب نموده است. وی برخی از باب‌ها را به یکی از دو امام اختصاص داده و در برخی از باب‌ها روایاتی را پیرامون هردو امام نقل نموده است. محتوای کتاب بر اساس فهرستی که مولف در مقدمه آورده است چنین است:[۱۶]
باب اول تا چهارم: پیرامون ولادت، نام‌گذاری، کنیه، القاب و نسب دو معصوم (ع)، باب پنجم و ششم: دلائل امامت و آیات نازل شده در شأن دو معصوم (ع)، باب هفتم تا نهم: محبت پیامبر (ص) نسبت به ایشان، باب دهم تا دوازدهم: فضائل دو معصوم (ع)، باب سیزدهم تا پانزدهم: کرامات و معجزات ایشان، باب شانزدهم تا نوزدهم: بخشندگی و اخلاق شریف دو معصوم (ع)، باب بیستم تا بیست و سوم: سن، مدت خلافت، تعداد فرزندان و وفات و شهادت ایشان
باب بیست و چهارم و بیست و پنجم: فضیلت زیارت امام حسین (ع)، زمین کربلا و شفا بودن تربت آن
عباسعلی مردی، کتاب را مشتمل بر ۲۶۱ روایت ذکر کرده است.[۱۷]
مصادر کتاب
بروجردی، نقل سید ولی از مصادر گوناگون را نشانه در اختیار داشتن کتابخانه غنی از کتب شیعه و اهل سنت دانسته و ضمن برشمردن ۵۴ مصدری که سید ولی از آنها بی واسطه یا با واسطه حدیث نقل کرده است، دو کتاب «کشف الغمة» و «مناقب آل ابی طالب» را مهمترین مصادر روایی کتاب ذکر کرده است.[۱۸]
نسخه‌ها وچاپ‌ها
تنها نسخه خطی کتاب، در نسخه‌های خطی دانشگاه تهران با شماره ۶۱۴ نگهداری می‌شود و هردو محقق کتاب (شیرجعفری و بروجردی) از همین نسخه استفاده کرده‌اند.[۱۹] بروجردی اضافه کرده: این نسخه در قرن ۱۲ یا ۱۳ نگاشته شده، کاتب و تاریخ نگارش نامشخص است، انتهای کتاب ناقص است و همراه با کتاب «المواسعة و المضايقة» اثر سید بن طاووس نگاشته شده است.[۲۰]
انتشار این کتاب برای بار اول توسط موسسه دارالحدیث با تحقیق قاسم شیرجعفری، در مجموعه کتب میراث حدیث شیعه، دفتر چهارم (ص ۲۵۱ – ۴۳۶)، به همراه تصحیح چند کتاب دیگر حدیثی، در سال ۱۳۷۸ش انجام گرفت.
همچنین اولین انتشار این کتاب به صورت مستقل، توسط کتابخانه علامه مجلسی با تحقیق سید حسین موسوی بروجردی، در سال ۱۴۳۲ق (۱۳۹۰ش) صورت پذیرفت.
پانوشت
- ↑ حسینی حائری، مجمع البحرین فی مناقب السبطین، تحقیق سید حسین بروجردی، ص 46-54؛ حسینی حائری، مجمع البحرین فی مناقب السبطین، تحقیق قاسم شیرجعفری، ص 264-271
- ↑ مجلسی، بحارالانوار ج ۹۸ ص ۱۳۹
- ↑ مهریزی، مهدی و صدرایی خویی، علی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص ۲۵۷
- ↑ بروجردی، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص ۲۴ و ۲۵
- ↑ حر عاملی، إثبات الهداة بالنصوص والمعجزات، ۱۴۲۵ق، ج ۴، ص ۳۰ و ۵۱ و ۵۷
- ↑ محدث نوری، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، ۱۴۰۸ق، ج ۷، ص ۱۹۲ و ج ۱۰، ص ۳۳۹ و ج۱۳، ص ۲۰۸
- ↑ بروجردی، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص ۲۳
- ↑ محمد باقر خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج ۸، ص ۱۶۵، عبدالله افندی اصبهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج ۵، ص ۲۸۷، حر عاملی، أمل الآمل (تذكرة المتبحرين في العلماء المتأخرين)، تحقیق سید احمد حسینی، ج ۲، ص ۳۳۹
- ↑ محمد باقر خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج ۸، ص ۱۶۵، آقابزرگ طهرانى، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، نشر اسماعیلیان، ج ۸، ص ۱۳۵ و ج ۱۸، ص ۱۶۶ و ج ۱۹ ص ۲ و ج ۲۱، ص ۲۲۷؛ بخلاف آقابزرگ طهرانى، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، نشر اسماعیلیان، ج ۲، ص ۴۲۹ و ج ۳ ص ۴۷۲ و ج ۱۵ ص ۲۶۳ و ج ۲۰ ص ۲۳ و ج ۲۱ ص ۱۰۴ و ج ۲۱ ص ۱۰۸ و ج ۲۳ ص ۱۵۹ و ج ۲۳ ص ۱۹۷
- ↑ حسینی حائری، مجمع البحرین فی مناقب السبطین، تحقیق سید حسین موسوی بروجردی، ص 46؛ حسینی حائری، مجمع البحرین فی مناقب السبطین، تحقیق قاسم شیرجعفری، ص 264؛ آقابزرگ طهرانى، طبقات اعلام الشیعه، ج 7، ص 272، به نقل از حسینی حائری، تحفة الملوک و حسینی حائری، مصباح الزائرین
- ↑ بروجردی، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص 12
- ↑ آقابزرگ طهرانى، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، نشر اسماعیلیان، ج ۲ ص ۴۲۹ و ج ۲۳ ص ۱۵۹
- ↑ بروجردی، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص ۱۴
- ↑ شیرجعفری، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص ۲۵۲
- ↑ بروجردی، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص ۱۶-۲۲
- ↑ حسینی حائری، مجمع البحرین فی مناقب السبطین، تحقیق سیدحسین بروجردی، ص48-49؛ حسینی حائری، مجمع البحرین فی مناقب السبطین، تحقیق قاسم شیرجعفری، ص 266-267
- ↑ مردی، «مجمع البحرین فی مناقب السبطین»، سایت حدیث نت
- ↑ بروجردی، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص ۲۵-۳۲
- ↑ شیرجعفری، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص ۲۵۷؛ بروجردی، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص ۲۳
- ↑ بروجردی، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، ص ۳۵
منابع
- آقابزرگ طهرانى، محمد محسن، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، قم، نشر اسماعیلیان، بی‌تا.
- آقابزرگ طهرانى، محمد محسن، طبقات اعلام الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربي، ۱۴۳۰ق.
- افندی اصبهانی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق سید احمد حسینی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، بی‌تا.
- بروجردی، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین، تألیف سید ولی بن نعمة الله حسینی حائری، قم، مکتبة العلامة المجلسي، چاپ اول، ۱۴۳۲ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل (تذكرة المتبحرين في العلماء المتأخرين)، تحقیق سید احمد حسینی، بی‌نا، بی‌تا.
- حر عاملی، محمد بن حسن، إثبات الهداة بالنصوص والمعجزات، بیروت، نشر اعلمی، چاپ اول، ۱۴۲۵ق.
- حسینی حائری، سید ولی بن نعمة الله، «مجمع البحرین فی مناقب السبطین»، تحقیق: قاسم شیرجعفری، در مجموعه میراث حدیث شیعه، دفتر چهارم، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش.
- حسینی حائری، سید ولی بن نعمة الله، مجمع البحرین فی مناقب السبطین، تحقیق: سید حسین موسوی بروجردی، قم، مکتبة العلامة المجلسي، چاپ اول، ۱۴۳۲ق.
- خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، بیروت، دار الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- شیرجعفری، قاسم، «مقدمه»، در مجمع البحرین فی مناقب السبطین (منتشرشده در مجموعه میراث حدیث شیعه، دفتر چهارم)، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربي، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محدث نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، قم، مؤسسة آل البيت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- مردی، عباسعلی، «مجمع البحرین فی مناقب السبطین»، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۲.