حباب بن منذر
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حباب بن منذر |
| کنیه | ابوعمر یا ابوعمرو |
| لقب | ذوالرأی |
| محل زندگی | مدینه |
| مهاجر/انصار | انصار |
| نسب/قبیله | طایفه خزرج |
| درگذشت | در دوران خلافت عمر |
| مدفن | مدینه |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | جزء نخستین‌گروندگان |
| حضور در جنگ‌ها | در تمام غزوه ها |
| دلیل شهرت | ذوالرای بودن درغزوه‌ها |
| نقش‌های برجسته | حضور در تمام غزوه‌های پیامبر- حضور در سقیفه بنی‌ساعده و مخالفت با رأی سقیفه |
حَبابِ بْن مُنذِر صحابی پیامبر اسلام و از گروه انصار. وی در تمام غزوات پیامبر شرکت کرد و به دلیل مشورت دادن به پیامبر در غزوه بدر و دیگر غزوات به ذوالرأی مشهور شد.
از او به شجاعت و نفوذ کلام، نام برده‌اند. حباب در ماجرای سقیفه حضور داشت و با رای شورای سقیفه مبنی بر انتخاب ابوبکر به خلافت، مخالفت نمود؛ وی در این ماجرا به شدت با عمر بن خطاب مخالفت کرد و این، موجب درگیری و نزاع در سقیفه شد.
حباب بن منذر در دوران خلافت عمر و در حالی که بیش از ۵۰ سال داشت از دنیا رفت.
زندگی‌نامه
حباب بن المنذر بن الجموح بن زید بن حرام بن کعب بن غنم بن کعب بن سلمه الأنصاری‌الخزرجی‌السلمی و مادرش شموس دختر حق بن امه بن حرام است.[۱]کنیه او را اباعمر یا ابا عمرو بیان کرده‌اند.[۲] برای او دو پسر به نام‌های خشرم و منذر و دختری به نام ام‌جمیل بیان شده است.[۳]
حباب از انصار و از صحابی پیامبر اسلام بوده و در تمام غزوات شرکت داشت. برخی از کتب تاریخی وصف شجاعت او را بیان نموده‌اند. در زمینه شعر نیز از او به عنوان شاعری شجاع و حماسی نام برده‌اند. در دوران جاهلیت نیز وی به عنوان شخصیتی سخن‌دان شناخته می‌شد.[۴] وی را صاحب رأی نامیده‌اند.[۵] در دوران جاهلیت نیز از او نظرات مشهوری بیان شده است.[۶]
وی در دوران خلافت عمربن الخطاب در حالی که بیش از ۵۰ سال داشت از دنیا رفت.[۷]
حضور در غزوات
حباب بن منذر در بیشتر جنگ‌های پیامبر(ص) حضوری فعال داشته است.
وی در جنگ بدر در کنار پیامبر بود و هنگامی که تصمیم به برپاکردن اردوگاه داشتند او نظر به برپایی اردوگاه در کنار یکی از چاه‌های بدر داد.[۸] در این دوران او ۳۳ سال داشت ولی نظر او پذیرفته و جبرییل نیز از جانب خداوند نظر او را تایید نمود.[۹] در این غزوه نیز پرچم خزرجیان به دست حباب بود.[۱۰]
در روز احد به دستور پیامبر مامور شناسایی اردوگاه دشمن شد.[۱۱] پس‌از بازگشتن و اطلاع دادن از وضعیت دشمن پیامبر پرچم خزرجیان را به دست او داد.[۱۲] در این غزوه یکی از ۱۵ نفری که با پیامبر باقی ماندند حباب بن منذر بود و همچنین وی یکی از ۸ نفری بود که در کنار علی بن ابی‌طالب با پیامبر بیعت مرگ بستند که تا پای جان از پیامبر دفاع کنند.[۱۳]
وی هنگامی که پس از نماز صبح پیامبر(ص) امر به خروج برای نبرد با دشمن در این غزوه داد، از کسانی بود که به همراه پیامبر و دیگر انصار و مهاجرین خارج شد.[۱۴]
هنگامی که پیامبر اراده جنگ با قبیله بنی نضیر را کردند حباب بن منذر پیشنهاد داد که لشکر را در میان دژهای آنان مستقر کنند تا ارتباط آنان با یکدیگر قطع شود و پیامبر نیز طبق نظر او عمل نمود. وی در غزوه بنی قریظه نیز شرکت داشته و به پیامبر(ص) مشورت نظامی داده است.[۱۵]
در کتب تاریخی به حضور وی در این غزوه اشاره شده است.[۱۶]
- غزوه بنی المصطلق(مریسیع)
حباب بن منذر در این نبرد از سواران سپاه پیامبر بود.[۱۷]
از او به عنوان شرکت کنندگان در این غزوه نام برده‌اند.[۱۸]
در غزوه خیبر پیامبر اسلام پرچم خود را به دست علی بن ابی‌طالب داد و پرچمی نیز به دست حباب بن منذر سپرد.[۱۹] در این نبرد نیز وی به پیامبر درباره نحوه قرارگیری لشکر مشورت داد و پیامبر نیز نظر او را پذیرفت. در این نبرد نیز پرچم خزرجیان به دست حباب بن منذر سپرده شد.[۲۰]
حباب در غزوه حنین نیز در لشکر پیامبر حضور داشت و پرچم خزرجیان نیز به دست او بود.[۲۱]
حباب در این نبرد، در ابتدای ورود پیامبر نزد ایشان آمد و درباره نحوه قرار گرفتن سپاهیان توضیح داد. پیامبر در برابر سخنان وی سکوت کردند.[۲۲]
او در این نبرد نیز شرکت داشته و پرچمدار خزرجیان بود.[۲۳]
همراهی با علی بن ابی‌طالب(ع)
در سفری که علی بن ابی‌طالب مامور از بین بردن بتخانۀ فلس که از آن قبیله طی بود، شد، یکی از همراهان ایشان حباب بن منذر بود.[۲۴]
سقیفه بنی‌ساعده
بنا بر نظر برخی مورخان، انصار در جانشینی امام علی(ع) شک نداشتند[۲۵] اما متوجه قصد قریش مبنی بر به دست گیری خلافت شده بودند و از این رو سقیفه را تشکیل داده بودند[۲۶] تا خلافت را برای خودشان و اگر نشد برای امیرمومنان(ع) رقم بزنند و یا حداقل اداره شهر خودشان را به عهده گیرند.[۲۷] از این رو حباب بن منذر در سقیفه ابتدا به انصار می‌گوید که امر خودتان را خودتان به عهده گیرید[۲۸] و وقتی این امر محقق نمی‌شود، با رای سقیفه مخالفت می‌نماید.[۲۹] او انصار را بر عدم پذیرفتن رای سقیفه تشویق کرد و آنان را برتر از مهاجرین و حامیان دین خدا و برپاکنندگان دین خدا معرفی نمود و در صورت عدم موافقت مهاجران او نظر به امیری از انصار و امیری از مهاجران داد.[۳۰] او حتی پیشنهاد اخراج قریش از مدینه را نیز ارایه داد.[۳۱] عمربن‌الخطاب با همه نظرات حباب مخالفت کرد و این بحث‌ها موجب اختلاف و درگیری شدید در سقیفه شد.[۳۲]
پانویس
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۴۲۷.
- ↑ ابن أثیر، أسد الغابه، ۱۴۱۵ق، ج۱،ص۴۳۶؛ تاریخنامه طبری، ج۵، ص۱۵۲۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۴۲۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۴۷۹؛ ج۸، ص۳۹۹-۴۰۱.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۱۶۳؛ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ص۱۸۶.
- ↑ قرطبی، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲،ص:۴۷۷؛ زرکلی، الأعلام، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۱۶۳؛ ابن کثیر، البدایه والنهایه، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۱۴۲.
- ↑ قرطبی، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۷۷.
- ↑ ابن أثیر، أسد الغابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۳۶؛ واقدی، الرده، ۱۴۱۰ق-۱۹۹۰م، ص۳۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۴۷۹؛ ابن أثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۱۲۶.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، ۱۴۱۰ق–۱۹۹۰م، ج۳،ص۴۲۷؛ ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ترجمه، ج۱، ص۴۱۲؛ طبری، تاریخ‌الطبری، ۱۳۸۷ق، ترجمه، ج۳،ص۹۶۰؛ اصفهانی، دلائل النبوة، ۱۴۰۶ق، ترجمه، ج۲، ص۲۲۸؛ ابن‌أثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۴۱۷ق، ترجمه، ج۷، ص۱۳۷؛ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ج۱، ص۱۵۰-۱۶۹.
- ↑ قرطبی، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۷۷؛ مقریزی، إمتاع‌الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۹۷؛ ج۹، ص۵۳؛ ص۲۴۳؛ زرکلی، الأعلام، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۱۶۳؛ ابن‌کثیر، البدایه والنهایه، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۱۴۲؛ ابن‌هشام، زندگانی محمد(ص) پیامبر اسلام ترجمه سیره‌النبویه، ۱۳۷۵ش، ترجمه، ج۲، ص۱۹؛ ص۶۵؛ سیرت رسول‌الله، ج۲، ص۵۵۳
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، ۱۴۱۰ق، ترجمه، ج۲، ص۱۱.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، ۱۴۱۰ق، ترجمه، ج۲، ص۱۱.
- ↑ مقریزی، إمتاع‌الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۳۵؛ ج۷، ص۱۶۶؛ صالحی شامی، سبل‌الهدی والرشاد، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۸۶؛ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ترجمه، ص۱۵۶.
- ↑ بلاذری، أنساب‌الأشراف، ۱۴۱۷ق ، ج۱، ص۳۱۹(چاپ زکار، ج۱، ص۳۸۹)؛ مقریزی، إمتاع‌الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۴۸؛ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ج۱، ص۳۳۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات‌الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۴۷۹؛ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ص۳۷۶.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۴۷۹.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ص۳۰۱.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ص۴۳۵.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۰۵.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ص۴۹۰-۴۹۴.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۱۴؛ الواقدی، المغازی(مغازی‌الواقدی)، ۱۸۵۵م، ص۶۸۴؛ الجوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۳۳۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ص۷۰۵.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ص۷۵۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۸۵۵م، ج۱، ص۷۵۰
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۲۴؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ۱۳۷۸ق، ج۶، ص۲۱.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ مادلونگ، ویلفرد، جانشینی حضرت محمد، ۱۳۷۷ش، ص۵۱-۵۲؛ مونس، حسین، تاریخ قریش، ۱۴۲۳ق، صص۵۹۸، ۵۹۹، ۶۸۸.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۲۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۲،ص۱۳۵؛ ۲۰۶؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۲۰؛ واقدی، الرده مع نبذه من فتوح العراق، ۱۴۱۰ق، ص۳۸
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۸۰؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق-۱۹۹۹م، ج۱۴، ص۵۵۷؛ ابن کثیر، البدایه والنهایه، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۱۴۲؛ مقدسی، البدء و التاریخ، ج۴، ص۱۷۷؛ ج۵، ص۶۵؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۸۸
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۲۰.
- ↑ الکامل، ج۲، ص۳۲۹؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۵۲؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۳۳۷؛ ابن اعثم الکوفی، کتاب الفتوح، ۱۴۱۱ق، ص۹۲۸؛ امامت و سیاست(تاریخ خلفاء)، ابن قتیبه دینوری، ترجمه سید ناصر طباطبایی، ۱۳۸۰ش، ص۲۴-۲۶
منابع
- ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۸ق.
- ابن‌أثیر، علی بن أبی‌الکرم، أسدالغابه فی معرفه الصحابه، تحقیق: علی محمد معوض و عادل احمد عبد الموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق-۱۹۹۴م.
- ابن‌أثیر، علی بن أبی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت-لبنان، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق-۱۹۹۷م.
- ابن‌اعثم الکوفی، أحمد، کتاب الفتوح، تحقیق: علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۱ق-۱۹۹۱م.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن‌خلدون دیوان المبتدا والخبر فی تاریخ العرب والبربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر، تحقیق: خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق-۱۹۸۸م.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۰ق–۱۹۹۰م.
- ابن‌کثیر الدمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق-۱۹۸۶م؛ مکتبه‌المعارف، ۱۴۱۰ق-۱۹۹۰م.
- ابن‌هشام، عبدالملک بن هشام، السیره النبویه، تحقیق: مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا،
- ابن‌هشام، عبدالملک بن هشام، زندگانی محمد(ص)، ترجمه هاشم رسولی محلاتی، تهران، نشر کتابچی، ۱۳۷۵ش.
- أبونعیم الأصبهانی، أحمد بن عبدالله، دلائل النبوه لأبی نعیم الأصبهانی، تحقیق دکتر محمد رواس قلعه‌جی، عبدالبر عباس، بیروت، دارالنفائس، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق-۱۹۸۶م.
- البلاذری، أحمد بن یحیی، جمل من أنساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض الزرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق -۱۹۹۶م.
- ابن‌جوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق-۱۹۹۲م.
- بلعمی، محمد بن محمد، تاریخنامه طبری، تحقیق محمد روشن، تهران، جلد ۱و۲ سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، جلد ۳،۴،۵ البرز، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- البیهقی، ابوبکر احمد بن الحسین، دلائل النبوه و معرفه أحوال صاحب الشریعه، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت،دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- الدینوری، ابن‌قتیبه عبدالله بن مسلم، الإمامه و السیاسه المعروف بتاریخ الخلفاء، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- دینوری، ابن‌قتیبه، امامت و سیاست(تاریخ خلفا)، ترجمه سید ناصر طباطبایی، تهران، نشر ققنوس، ۱۳۹۴ش.
- زرکلی الدمشقی، خیرالدین بن محمود، الأعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ پانزدهم، ۲۰۰۲م.
- صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی والرشاد فی سیره خیر العباد و ذکر فضائله وأعلام نبوته و أفعاله وأحواله فی المبدأ والمعاد، تحقیق و تعلیق الشیخ عادل أحمد عبدالموجود، الشیخ علی محمد معوض، بیروت-لبنان، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق-۱۹۹۳م.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری(تاریخ الرسل والملوک، وصله تاریخ الطبری لعریب بن سعد القرطبی)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق-۱۹۶۷م.
- قاضی ابرقوه، اسحاق بن محمد، سیرت رسول الله، تحقیق اصغر مهدوی، تهران، خوارزمی، چاپ سوم، ۱۳۷۷ش.
- قرطبی، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق-۱۹۹۲م.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، تحقیق پور سعید، مکتبه الثقافه‌الدینیه، بی‌تا.
- مقریزی، أحمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال والأموال والحفده والمتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۲۰ق-۱۹۹۹م.
- مونس، حسین، تاریخ قریش؛ بی‌جا، دارالمناهل و العصر الحدیث، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۲م.
- واقدی، محمد بن عمر، الرده مع نبذه من فتوح العراق و ذکر المثنی بن حارثه *شیبانی، تحقیق یحیی الجبوری، بیروت، دارالغرب الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۰ق-۱۹۹۰م.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی(مغازی الواقدی)، کلکته، ببتست مشن، ۱۸۵۵م، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الأعلمی، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق-۱۹۸۹م.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.