کلیم‌الله (لقب)
کَلیم‌ُالله (به‌معنای کسی که خدا با او سخن گفت) لقب مختص حضرت موسی(ع) بوده[۱] و او را به جهت اینکه خداوند بدون واسطه با او سخن گفت، کلیم‌الله خوانده‌اند.[۲] اختصاص این لقب به موسی(ع) را فضیلتی برای وی برشمرده‌اند.[۳]
براساس آیه ۱۶۴ سوره نساء، خداوند با موسی(ع) سخن گفت: «کَلَّمَ الله مُوسی تَکْلیماً؛ خداوند با موسی سخن گفت».[۴] در دو آیه ۱۴۳ و ۱۴۴ سوره اعراف نیز سخن‌گفتن خداوند با موسی ذکر شده است.[۵] چنان که در آیه ۱۱ سوره طه نیز با عبارت نُودِی (ندا داده شد) به این ویژگی اشاره شده است. این نوع گفت‌وگو را برخی عالمان مسلمان[۶] و یهودی،[۷] مختص حضرت موسی(ع) برشمرده‌اند.[۸] یهودیان را به‌دلیل صفت کلیم‌الله برای حضرت موسی، «کلیمی» خوانده‌اند.[۹]
برخی عالمان مسلمان معتقدند خداوند در معراج با پیامبر اسلام نیز سخن گفت و روایات بر این سخن‌گفتن دلالت دارند.[۱۰] اینان معتقدند سخن‌گفتنِ بدون‌واسطه با خداوند، مخصوص پیامبر اسلام(ص) و موسی(ع) بوده است.[۱۱] سخن‌گفتن خداوند را سخن‌گفتنی بدون داشتن جسم دانسته‌اند؛ زیرا سخن‌گفتن با زبان، نشانه جسم‌داشتن است، درحالی‌که خداوند دارای جسم نیست.[۱۲]
بُروسَوی مفسر قرن دوازدهم علت اختصاص موسی(ع) به این نوع سخن گفتن را در کودکی موسی(ع) دانسته که زبانش سوخت. خداوند در عوض آن سوختن با وی سخن گفت و وی را کلیم‌الله خواند.[۱۳] این مفسر در ادامه با شعری به این واقعه اشاره کرده است:
برخی مفسران تقریر دیگری از علت لقب کلیم‌الله آورده‌اند به این نحو که خداوند در اولین تجلی بر موسی(ع) خود را «إِنِّی أَنَا رَبُّک؛ این منم پروردگار تو» معرفی کرده و نبوت موسی(ع) با کلام خداوند آغاز شده، به همین جهت وی را «کلیم‌اللَّه» نامیدند.[۱۵]
پانویس
- ↑ فضل‌الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۲۰، ص۲۰۲
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۳.
- ↑ زحیلی، التفسیر المنیر، ۱۴۱۸ق، ج۶، ص۳۵.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۶۴.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۵، ص۴۵۳.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۳، ص۳۹۴؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۲۶۷.
- ↑ «لقب حضرت موسی به فارسی چه می‌باشد و نبوت ایشان چگونه بود؟»، انجمن کلیمیان تهران.
- ↑ قرشی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۴۷۰؛ رشید رضا، المنار، ۱۹۹۰م، ج۳، ص۴.
- ↑ «لقب حضرت موسی به فارسی چه می‌باشد و نبوت ایشان چگونه بود؟»، انجمن کلیمیان تهران.
- ↑ بانو امین، مخزن العرفان، ۱۳۶۱ش، ج۲، ص۳۷۹.
- ↑ بروجردی، تفسیر جامع، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۴۶۲.
- ↑ مکارم شیرازی، یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، ۱۳۸۶ش، ص۷۵.
- ↑ بروسوی، تفسیر روح البیان، بیروت، ج۵، ص۳۷۲.
- ↑ بروسوی، تفسیر روح البیان، بیروت، ج۵، ص۳۷۲.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۷، ص۳۲۸.
منابع
- بانو امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
- بروجردی، سید محمدابراهیم، تفسیر جامع، تهران، انتشارات صدر، چاپ ششم، ۱۳۶۶ش.
- بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، دارالفکر، بیروت، بی‌تا.
- رشیدرضا، تفسیر المنار، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۰م.
- زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج،دار الفکر المعاصر، بیروت، دمشق، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، تهران، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.
- لقب حضرت موسی به فارسی چه می‌باشد و نبوت ایشان چگونه بود؟»، وبگاه انجمن کلیمیان تهران، تاریخ بازدید: ۱ اسفند ۱۴۰۲ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۸۶ش.