رقص
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
رَقْص حرکات موزون و هماهنگ بدنی است که معمولاً همراه با آواز و موسیقی انجام می‌شود. بسیاری از فقیهان همه انواع رقص را حرام می‌دانند؛ اما برخی دیگر معتقدند رقصی حرام است که با کاری حرام همراه باشد؛ مثلاً موجب برانگیختن شهوت شود. برخی از فقیهانی که رقص را به‌خودی‌خود حرام می‌دانند، رقص زن برای زن و رقص زن برای شوهرش را در صورتی که با حرام دیگری همراه نباشد، از حکم حُرمت، استثنا کرده‌اند.
مفهوم‌شناسی
رقص به حرکات موزون و هماهنگ بدن گفته می‌شود که معمولاً با آواز و موسیقی همراه است.[۱] فقیهان از رقص در بخش‌های «مکاسب مُحَرَّمه» (تجارت‌های حرام) و «مسائل مُستَحَدثه» (مسائل جدید) بحث می‌کنند.[۲]
حکم رقصیدن
در زمینه حکم فقهی رقص، دو دیدگاه کلی وجود دارد: دیدگاه نخست که دیدگاه بیشتر فقیهان است، رقص به‌خودی‌خود حرام است.[۳] اما برپایه دیدگاه دوم، رقصیدن زمانی حرام است که با کار حرامی همراه باشد[۴] یا موجب برانگیختن شهوت شود.[۵]
همچنین از نظر فقیهان نگاه کردن به رقص حکم خود رقص را دارد.[۶] و در صورتی که موجب تحریک شهوت، تأیید و جر‌أت گناهکار و نیز ترتب فساد بشود، جایز نیست.[۷]
علت حرمت رقص
در نوشته‌های فقهی دلایلی چند برای حرام‌بودن رقص آمده است که به شرح زیر است:
- رقص مصداق لهو است و لهو حرام است.[۸]
- در روایتی از پیامبر(ص) از رقصیدن به‌صورت مطلق نهی شده است.[۹]
- رقص منشأ فساد است و حیا را از بین می‌برد.[۱۰]
استثناءات
بسیاری از فقیهانی که رقص را حرام می‌دانند، استثنائاتی برای آن مطرح کرده‌اند:
- رقصیدن زن و شوهر برای یکدیگر: برخی فقیهان، رقصیدن زن برای شوهرش را جایز می‌دانند.[۱۱] از این گروه کسانی رقص شوهر برای زنش را هم جایز می‌دانند[۱۲] و کسانی جایز نمی‌دانند.[۱۳] البته جایز بودن رقصیدن زن و شوهر برای یکدیگر در صورتی است که با حرام دیگری همراه نباشد.[۱۴] محمدتقی بهجت از مراجع تقلید، رقصیدن زن و شوهر برای یکدیگر را حرام دانسته است.[۱۵]
- رقصیدن زن برای زن: طبق فتوای برخی از فقیهانی که رقص را به‌خودی‌خود حرام می‌دانند، رقصیدن زن برای زن جایز است.[۱۶] البته این حکم در صورتی است که رقصیدن با حرامی دیگر مثل غِنا همراه نباشد و هیچ مردی حتی از محارم زن آنجا نباشد.[۱۷]
سماع
صوفیان نوعی رقص به نام سماع را در مکان و زمان خاصی انجام می‌دهند و معتقدند با این حرکت، حالت شور و وَجدی پیدا می‌کنند که به خداوند نزدیک می‌شوند؛[۱۸] اما برخی از آنان رقص و آهنگ را برای صوفی جایز نمی‌دانند.[۱۹]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مهربانی، «رقص»، ص۲۱۵.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۲۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به گلپایگانی، ارشادالسائل، ۱۴۱۴ق، ص۱۵۶؛ منتظری، رساله استفتائات، بی‌تا، ج۱، ص۱۴۴؛ سیستانی، الفتاوی المیسره، ۱۴۱۶ق، ص۴۳۶و۴۳۷؛ مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۵۵.
- ↑ خویی، صراط‌النجاة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۷۲.
- ↑ خامنه‌ای، اجوبةالاستفتائات، ۱۴۲۴ق، ص۲۵۶.
- ↑ مکارم شیرازی، استفتاءات، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۵۵، س۵۳۶.
- ↑ خامنه‌ای، اجوبة الاستفتاءات، ۱۴۲۴ق، ص۲۵۶، س۱۱۶۹.
- ↑ اردبیلی، رسالة فی الغناء، ۱۴۱۸ق، ص۲۷؛ تبریزی، استفتائات جدید، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ منتظری، رساله استفتائات، بی‌تا، ج۱، ص۱۴۴.
- ↑ فاضل لنکرانی، جامع‌المسائل، ۱۴۲۵ق، ص۴۴۳.
- ↑ نگاه کنید به تبریزی، صراط‌النجاة، بی‌تا، ج۵، ص۳۸۵؛ شیرازی، استفتائات‌الغنا، بی‌تا، ص۴۸؛ مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۵۵.
- ↑ تبریزی، صراط‌النجاة، بی‌تا، ج۵، ص۳۸۵؛ شیرازی، استفتائات‌الغنا، بی‌تا، ص۴۸.
- ↑ مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۵۵.
- ↑ خامنه‌ای، اجوبة الاستفتاءات، ۱۴۲۴ق، ص۲۵۷، س۱۱۷۲.
- ↑ بهجت، استفتائات، ۱۴۲۸، ج۴، ص۵۳۱.
- ↑ فاضل لنکرانی، اجوبةالسائلین، ۱۴۱۶ق، ص۱۴۸؛ تبریزی، استفتائات جدید، بی‌تا، ج۲، ص۲۱۹.
- ↑ نگاه کنید به تبریزی، استفتائات جدید، بی‌تا، ج۲، ص۲۱۹.
- ↑ نوروزی طلب، «مطالعه تطبیقی رقص شیوا و رقص سماع»، ص۱۹.
- ↑ کاشانی، مصباح الهدایه، ۱۳۷۶ش، ص۱۷۸.
منابع
- اردبیلی، میرزایوسف، رسالة فی الغناء، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر زمانی‌نژاد، قم، مرصاد، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- بهجت، محمدتقی، استفتائات، قم، دفتر حضرت آیت‌الله بهجت، چاپ اول، ۱۴۲۸.
- تبریزی، جواد، استفتائات جدید، چاپ اول، بی‌تا.
- تبریزی، جواد، صراط‌النجاة، بی‌تا.
- خامنه‌ای، سیدعلی، اجوبةالاستفتائات، قم، دفتر مقام معظم رهبری در قم، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- خویی، سیدابوالقاسم، صراط‌النجاة، قم، مکتب نشرالمنتخب، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- سیستانی، سیدعلی، الفتاوی المیسره، جمع‌آوری سید عبدالهادی حکیم، قم، دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی، چاپ اول، ۱۴۱۶.
- شیرازی، سیدصادق، استفتائات‌الغنا، بی‌تا.
- فاضل لنکرانی، محمد، اجوبةالسائلین، قم، دفتر آیت‌الله فاضل لنکرانی، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، جامع‌المسائل، قم، امیر قلم، چاپ اول، ۱۴۲۵ق.
- کاشانی، عزالدین محمود، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال‌الدین همایی، تهران، نشر هما، ۱۳۷۶ش.
- گلپایگانی، سیدمحمدرضا، ارشادالسائل، بیروت، دارالصفوه، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب، چاپ دوم، ۱۴۲۷ق،
- منتظری، حسین‌علی، رساله استفتائات، قم، چاپ اول، بی‌تا.
- مهربانی، امین، «رقص»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری کتاب مرجع، ۱۳۹۴ش.
- مؤسسه دایرةالمعارف اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت، قم، نشر دایرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- نوروزی طلب، علیرضا، عادلوند، «مطالعه تطبیقی رقص شیوا و رقص سماع»، پدیده، در مجله باغ نظر، تهران، مرکز پژوهشی هنر، معماری و شهرسازی نظر، ۱۳۹۳ش.
پیوند به بیرون