ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
(تغییرمسیر از ای اهل حرم)
| ای اهل حرم میر و علمدار نیامد | |
|---|---|
| اطلاعات شعر | |
| نام شعر | ای اهل حرم |
| شاعر | نامشخص |
| موضوع | عزاداری برای حضرت عباس(ع) |
| مناسبت | تاسوعا و عاشورا |
| زبان | فارسی |
| زمان سرایش | ؟ |
| تعداد ابیات | ۲۲ |
| اشعار مشهور | |
| قصیده لامیه ابوطالب • تائیه دعبل • دوازده‌بند محتشم • همای رحمت • قطعه‌ای از بهشت • ای اهل حرم • با آل علی هرکه درافتاد ورافتاد • مکن ای صبح طلوع • ها علی بشر کیف بشر | |
| سوگواری محرم | |
|---|---|
 تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان | |
| رویدادها | |
| نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا | |
| افراد | |
| امام حسین(ع) • علی اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا | |
| جای‌ها | |
| حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه | |
| مناسبت‌ها | |
| تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر | |
| مراسم | |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت | |
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد بخشی از یک شعر معروف که شیعیان ایران در شب و روز تاسوعا و در مراسم عزاداری برای حضرت عباس(ع) می‌خوانند.[۱] این شعر مفصل است ولی دو بند اول به صورت دو دمه در هیئت‌های عزاداری تکرار می‌شود. سراینده این شعر مشخص نیست و منبع مکتوبی در این زمینه وجود ندارد.[۲] به گفته یکی از پژوهشگران آثار آیینی درباره این شعر دو روایت شفاهی وجود دارد که یکی آن را سروده حاج مرزوق، مداح عراقی‌الاصل ساکن تهران (درگذشته ۱۷ تیر سال سال ۱۳۲۹ش) می‌داند. [یادداشت ۱]و دیگری آن را از سروده‌های حاج اکبر ناظم.[۳] و بنابر نقلی دیگر این شعر سروده میرزا عبدالله خداداد از نوحه‌سرایان تهرانی است که با تخلص «دیوانه» شعر می‌سرود.[۴] زمان دقیق سرودن این شعر مشخص نیست. متن کامل این شعر چنین است:
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
علمدار نیامد. علمدار نیامد
سقای حسین سید و سالار نیامد
علمدار نیامد. علمدار نیامد
از خیمه رسد واعطشا از لب طفلان
در علقمه شد کشته عمو با لب عطشان
دستی که زده بوسه بر آن ساقی کوثر
با نیزه و شمشیر جدا گشته ز پیکر
رخصت بده از داغ شقایق بنویسم
از بغض گلوگیر دقایق بنویسم
می خواهم از آن ساقی عاشق بنویسم
نم نم به خروش آیم و هق هق بنویسم
دل خون شد و از معرکه دلدار نیامد
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
در هر قدمت هر نفست جلوۀ ذات است
وصف تو فراتر ز شعور کلمات است
در حسرت لب‌های تو لب‌های فرات است
عالم همه از این همه ایثار تو مات است
از علقمه با دیدۀ خونبار نیامد
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
سقا تویی و اهل حرم چشم به راهت
دل‌ها همه مست رجزگاه به گاهت
هرچند تو بودی و عطش بود و جراحت
دلواپس طفلان حرم بود نگاهت
سقای ادب جلوۀ ایثار نیامد
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
افتاد نگاه تو به مهتاب دلش ریخت
وقتی به دل آب زدی آب دلش ریخت
فرق تو شکوفا شد و ارباب دلش ریخت
با سجدۀ خونین تو محراب دلش ریخت
صد حیف که آن یار وفادار نیامد
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
انگار که در علقمه غوغا شده آری
خونبارترین واقعه برپا شده آری
در بزم جنون نوبت سقا شده آری
دیگر پسر فاطمه تنها شده آری
این قافله را قافله سالار نیامد
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
ای علقمه از عطر تو لبریز برادر
ای قصه‌ی دست تو غم‌انگیز برادر
بعد از تو بهارم شده پاییز برادر
برخیز حسین آمده برخیز برادر
عباس‌ترین حیدر کرار نیامد
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
به گفته حسن رشیدی از مداحان تهرانی، در اصل شعر در مصرع دوم گفته شده بود که سقای حرم سید و سالار نیامد ولی بعدها با تکرارها مردم کلمه حسین جایگزین حرم شده است.[۵]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ سایت رجا نیوز، ۱۳۹۷ش.؛ خدا توی این مداحی‌ها نیست، روزنامه صبح نو.
- ↑ روزنامه جام‌جم، شماره ۵۴۷۴، ص۹.
- ↑ روزنامه جام‌جم، شماره ۵۴۷۴، ص۹.
- ↑ خدا توی این مداحی‌ها نیست، روزنامه صبح نو.
- ↑ خدا توی این مداحی‌ها نیست، روزنامه صبح نو.
یادداشت
- ↑ محمد مرزوق عرب حائری (مداح) معروف به حاج مرزوق، پدرنوحه خوانی معاصر ایران. او در نیمه قرن سیزدهم شمسی از عراق به ایران آمد و نوحه خوانی کنونی در ایران را پایه‌گذاری کرد. وی در ۱۷ تیر سال ۱۳۲۹ش. در تهران درگذشت و پس از تشییع جنازه‌ای باشکوه در قبرستان نو قم به خاک سپرده شد. بسیاری از مداحان قدیمی، همچون حاج اکبر ناظم، مرحوم شاه حسین، حاج محمد علامه و حاج محمد علی اسلامی شاگردان حاج مرزوق بودند.
منابع
- خدا توی این مداحی‌ها نیست، روزنامه صبح نو، تاریخ انتشار: یکشنبه، ۲ مهر ۱۳۹۶ش.
- روزنامه جام‌جم، شماره ۵۴۷۴، ۱۴ شهریور ۱۳۹۸ش.
- سایت رجا نیوز. ۶ آذر ۱۳۹۲. تاریخ مرور ۲ آبان ۱۳۹۷ش.
| سنت‌ها و مراسم‌ها | فهرست آیین‌های عاشورایی • سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین • یوم العباس • کفن‌پوشی |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب • پیرغلام اهل‌بیت • فقه عزاداری | |