الصحیح من سیرة النبی الاعظم (کتاب)

الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص)

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید جعفر مرتضی عاملی
موضوع	پیامبر اکرم(ص)
سبک	تاریخ و سیره‌نگاری
زبان	عربی
مجموعه	۳۵ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	دارالحدیث • پژوشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
تاریخ نشر	۱۴۲۶ق • ۱۳۸۴ش

اَلصَّحیح مِنْ سیرَةِ النّبیِّ الْاَعْظَم(ص) کتابی به زبان عربی در سیره پیامبر اکرم(ص) و تاریخ اسلام، اثر سید جعفر مرتضی عاملی عالم دینی، متخصص تاریخ اسلام و تشیع و سیره نگار شیعی حوزه علمیه قم و لبنان.

مولف با استفاده از قرآن و منابع متعدد شیعه و اهل سنت روایات ضعیف درباره سیره پیامبر(ص) را نقد و بررسی می‌کند و سیره صحیحی از حضرت رسول(ص) نشان می‌دهد. کتاب تمام وقایع مکه و مدینه را به ترتیب تاریخ و سال شمار، ذکر کرده است.

کتاب ابتدا در بخش‌های مختلفی در دوره ۱۱ جلدی تا پایان جنگ احزاب تدوین شد و بعدها در دوره ۳۵ جلدی تا پایان رویداد سقیفه به چاپ رسید و در دو جلد به زبان فارسی نیز خلاصه شده است. این اثر عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و در هشتیمن دوره کتاب سال ولایت برگزیده شد.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: سید جعفر مرتضی عاملی

سید جعفر مرتضی عاملی(۱۳۶۴-۱۴۴۱ق) عالم دینی، متخصص تاریخ اسلام و تشیع، سیره‌نگار شیعی و از عالمان حوزه علمیه قم و لبنان. او در حوزه نجف و حوزه قم تحصیل کرد و کتاب‌هایی در زمینه سیره اهل‌بیت(ع) تالیف کرده است.

جایگاه

اهل سنت کتاب‌های مختلفی مانند سبل الهدی و سیره ابن هشام درباره سیره و زندگانی رسول خدا دارند، اما در میان شیعیان چنین اثری وجود نداشت. این کتاب به لحاظ نقادی اخبار و روایاتی که در سیره پیامبر نقل شده‌اند، شایان توجه است. چنان که از نام کتاب پیدا است، نویسنده در این اثر کوشیده است سیره مکتوب پیامبر اکرم(ص) را از اخبار ضعیف برهاند و با نقد و بررسی اخبار منابع پیشین، تاریخی مبتنی بر اخبار صحیح بنویسد. جعفر مرتضی عاملی با نگاه خاص و شیعی خود به سیره و تاریخ پیامبر(ص) و با بهره‌گیری از (۱۶۸۳) کتاب از فریقین به بازسازی سیره نبوی پرداخته است.

ویژگی‌ها و روش تألیف

به گفته مترجم کتاب، نویسنده علاوه بر سبک ویژه در سیره‌نگاری، دیدگاه‌های ابتکاری ارزشمندی در شماری از حوادث و وقایع مهم و سرنوشت‌ساز تاریخ اسلام دارد که به خواننده ارائه می‌دهد. وی می‌نویسد این اثر دارای ویژگی‌های منحصر به فردیست که «الصحیح» را از دیگر کتاب‌های قدیم و جدید سیره ممتاز کرده است.

شیوه مؤلف چنین است که روایات و نقل‌های فراوانی از یک واقعه یا حادثه تاریخی را از منابع گوناگون نقل نموده، سپس با معیارهای شناخت اخبار به نقد و ارزیابی آن از وجوه و جنبه‌های متعدد می‌پردازد. وی سپس با بهره‌گیری از قرآن، که آن را صحیح‌ترین کتاب می‌داند که باطل در آن را ندارد سعی می‌کند از آن برای تشخیص احادیث و نقل‌های صحیح از ضعیف استفاده کند. وی مجموعا در ۵۰۰ مورد به آیات قرآن برای تشخیص نقل صحیح استناد می‌کند. کتاب، تمام مباحث دوران مکه و مدینه را به ترتیب تاریخی و به شیوه سال‌شمار، دربردارد. بنابراین از ویژگی‌های آن، پرداختن به تمامی موضوعات حتی جزئیات رویدادهاست. در عین حال تفاوت اصلی آن با دیگر آثار تفصیلی آن است که با نگاهی نقادانه به بررسی و تحلیل یکایک گزارش‌های مورخان و سیره نویسان می‌پردازد. هر چند در مواردی مؤلف، با استفاده از باورهای کلامی به تحلیل داده‌های تاریخی روی آورده است، اما در مجموع تلاش کرده با توجه به مجموع روایات تاریخ اسلام و همچنین احادیثی که جنبه تاریخی ندارند، اثری عالمانه و مبتنی بر روش‌های محققانه ارائه دهد.

کتاب سیرت جاودانه

ترجمه و تلخیص

ترجمه و تلخیص کتاب الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص) با عنوان «سیرت جاودانه» توسط محمد سپهری در دو جلد به فارسی برگردانده شده و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آن را منتشر کرده است. فهرست بخش‌هایی از ترجمه کتاب از این قرار است:

• بخش اول: مباحث مقدماتی
• بخش دوم: پیش از بعثت
• بخش سوم: از بعثت تا هجرت به حبشه
• بخش چهارم: از مسلمانی حمزه تا بیعت عقبه
• بخش پنجم: از مکه تا مدینه
• بخش ششم: از ورود به مدینه تا پایان جنگ بدر
• بخش هفتم: از بدر تا احد
• بخش هشتم: جنگ احد و پیامدهای آن
• بخش نهم: شخصیت‌ها و حوادث
• بخش دهم: از احد تا بنی نضیر
• بخش یازدهم: جنگ بنی نضیر
• بخش دوازدهم: از اخراج بنی نضیر تا نبرد خندق
• بخش سیزدهم: جنگ احزاب.

نارضایتی مؤلف از ترجمه

سید جعفر مرتضی عاملی این ترجمه را دارای اشتباه‌های فراوانی دانسته که دچار حذف محتوایی نیز گردیده است. نویسنده در آستانه عرضه ترجمه به بازار کتاب، یک هفته پیش از برگزاری مراسم رونمایی با اعلام رضایت‌نداشتن از این ترجمه، ایران را ترک کرد.

دوره ۳۵ جلدی کتاب الصحیح من سیرة النبی الاعظم

اهمیت

الصحیح، از سوی محافل علمی مورد توجه اندیشمندان حوزه و دانشگاه قرار گرفته و جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را در این بخش به خود اختصاص داده است. همچنین پس از انتشار جلد یازدهم آن، در سال ۱۳۸۰ش، نشستی به منظور تجلیل از کتاب و مؤلف آن از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار و مجموعه مقالاتی با عنوان «رویکرد الصحیح به سیره رسول خدا(ص)» درباره آن تدوین و منتشر شد.

این اثر ابتدا به تدریج و به شکل تک‌جلدهایی تا ۱۱ جلد تدوین و عرضه شد و در سال ۱۴۲۶ق در انتشارات دارالحدیث قم، دوره ۳۵ جلدیِ آن تکمیل و منتشر گردید.

پیوند به بیرون

• الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص) رهیافتی نو به سیره‌نگاری
• جایگاه «الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص)» در سیره‌نگاری پس از انقلاب اسلامی
• روش‌شناسی سید جعفر مرتضی عاملی؛ در ارزیابی احتمالات تاریخی در: الصحیح من سیرة النبی الأعظم
• ررسی و نقد کتاب تاریخ‌نگاری «الصحیح من سیرة النبی‌الاعظم(ص)»