مناجات حضرت علی در مسجد کوفه

مناجات حضرت علی در مسجد کوفه، دعائی منسوب به امام علی(ع) و از اعمال مسجد کوفه.

این مناجات، با ذکر شماری از ویژگی‌های روز قیامت و درخواست رهایی از عذاب این روز آغاز می‌شود و با اشاره به ۲۳ اسم یا صفت خدا، و طلب رحمت از او پس از ذکر هر صفت پایان می‌یابد. علمای شیعه این مناجات را در اعمال مسجد کوفه آورده‌اند. اما سندی برای آن ذکر نکرده‌اند. برخی مدعی‌اند محتوای و سبک آن، با دعاهای رسیده از معصومان همخوانی دارد.

نام‌گذاری

علمای شیعه این مناجات را در اعمال مسجد کوفه آورده‌ و به حضرت علی(ع) منسوب کرده‌اند. اما برای آن سندی ذکر نکرده‌اند. برخی مدعی‌اند محتوای و سبک این مناجات، با دعاهایی که از امامان معصوم رسیده، همخوانی و شباهت دارد.

محتوا

مناجات امام علی در مسجد کوفه دو بخش و ۳۲ فراز دارد. بخش نخست آن با عبارت «اللهم انی اسئلک الامان...» شروع می‌شود. سپس با ذکر تعدادی از ویژگی‌ها و سختی‌های روز قیامت، از خدا رهایی از آنها درخواست می‌شود. البته در این مناجات، نام قیامت به صراحت، نیامده، اما ویژگی‌هایی برای این روز ذکر شده که در قرآن نیز به آنها شاره شده است از جمله،

• سودمند نبودن مال و فرزند
• پشیمانی خطاکاران
• شناخته‌شدن گناه‌کاران با چهره
• مجازات نشدن کسی به جای دیگری
• مفید نبودن عذرخواهی
• گریزان بودن از فرزند، همسر، پدر و مادر
• آرزوی گناه‌کاران که ای کاش می‌توانستند فرزند، همسر، برادر و قبیله را فدای خود کنند و از عذاب رهایی یابند.

بخش دوم مناجات با عبارت «مولای یا مولای» آغاز می‌شود. تقریباٌ در آغاز تمام فرازهای این بخش «مولای یا مولای» تکرار شده است پس از هر بار، خدا را با یکی اسما و صفاتش خطاب قرار داده و در برابر هر صفتی به عجر و ناتوانی انسان اشاره شده است. در پایان هر فراز رحمت خدا را درخواست می‌شود.

در این مناجات، خدا با اسما و صفات مولا، مالک، عزیر، خالق، عظیم، قوی، غنی، معطی، حی، باقی، دائم، رازق، جواد، معافی، هادی، کبیر، رحمان، سلطان، دلیل، غفور، غالب، رب و متکبر خطاب شده است. در برابر، انسان با تعابیری همچون عبد، مملوک، ذلیل، مخلوق، حقیر، ضعیف فقیر سائل، میت، فانی، زائل، مرزوق، بخیل، مبتلی، ضال، صغیر، مرحوم، ممتحن، متحیر، مذنب، مغلوب، مربوب و خاشع توصیف شده است.

مآخذ و شرح

این مناجات در منابع شیعی، همچون المزار الکبیر ابن مشهدی، المزار شهید اول، البلد الامین، بحارالانوار، زاد المعاد و مفاتیح الجنان آمده است. همچنین کتاب شرحی بر مناجات حضرت امیر (ع) در مسجد کوفه در شرح آن منتشر شده است.

متن مناجات

متن عربی

ترجمه فارسی

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ يَوْمَ لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ، وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى‏ يَدَيْهِ يَقُولُ يا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا. وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ يَوْمَ يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيماهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّواصِي وَ الْأَقْدامِ، وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ يَوْمَ لا يَجْزِي والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ عَنْ والِدِهِ شَيْئاً، إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ يَوْمَ لا يَنْفَعُ الظَّالِمِينَ مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ، وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ يَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئاً وَ الْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ. وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ، وَ أُمِّهِ وَ أَبِيهِ، وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِيهِ، لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ، وَ أَسْأَلُكَ الْأَمَانَ يَوْمَ يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدِي مِنْ عَذابِ يَوْمِئِذٍ بِبَنِيهِ، وَ صاحِبَتِهِ وَ أَخِيهِ، وَ فَصِيلَتِهِ الَّتِي تُؤْوِيهِ، وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً ثُمَّ يُنْجِيهِ، كَلَّا إِنَّها لَظى‏، نَزَّاعَةً لِلشَّوى‏. مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْمَوْلَى وَ أَنَا الْعَبْدُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْعَبْدَ إِلَّا الْمَوْلَى، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْمَالِكُ وَ أَنَا الْمَمْلُوكُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَمْلُوكَ إِلَّا الْمَالِكُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْعَزِيزُ وَ أَنَا الذَّلِيلُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الذَّلِيلَ إِلَّا الْعَزِيزُ. مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَخْلُوقَ إِلَّا الْخَالِقُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْعَظِيمُ وَ أَنَا الْحَقِيرُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْحَقِيرَ إِلَّا الْعَظِيمُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْقَوِيُّ وَ أَنَا الضَّعِيفُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الضَّعِيفَ إِلَّا الْقَوِيُّ. مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْغَنِيُّ وَ أَنَا الْفَقِيرُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْفَقِيرَ إِلَّا الْغَنِيُّ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْمُعْطِي وَ أَنَا السَّائِلُ وَ هَلْ يَرْحَمُ السَّائِلَ إِلَّا الْمُعْطِي. مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْحَيُّ وَ أَنَا الْمَيِّتُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَيِّتَ إِلَّا الْحَيُّ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْبَاقِي وَ أَنَا الْفَانِي وَ هَلْ يَرْحَمُ الْفَانِيَ إِلَّا الْبَاقِي، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الدَّائِمُ وَ أَنَا الزَّائِلُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الزَّائِلَ إِلَّا الدَّائِمُ. مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الرَّازِقُ وَ أَنَا الْمَرْزُوقُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَرْزُوقَ إِلَّا الرَّازِقُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْجَوَادُ وَ أَنَا الْبَخِيلُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْبَخِيلَ إِلَّا الْجَوَادُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْمُعَافِي وَ أَنَا الْمُبْتَلَى، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُبْتَلَى إِلَّا الْمُعَافِي. مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْكَبِيرُ وَ أَنَا الصَّغِيرُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الصَّغِيرَ إِلَّا الْكَبِيرُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْهَادِي وَ أَنَا الضَّالُّ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الضَّالَّ إِلَّا الْهَادِي، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الرَّحْمَنُ وَ أَنَا الْمَرْحُومُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَرْحُومَ إِلَّا الرَّحْمَنُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ السُّلْطَانُ وَ أَنَا الْمُمْتَحَنُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُمْتَحَنَ إِلَّا السُّلْطَانُ. مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الدَّلِيلُ وَ أَنَا الْمُتَحَيِّرُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُتَحَيِّرَ إِلَّا الدَّلِيلُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمُذْنِبَ إِلَّا الْغَفُورُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْغَالِبُ وَ أَنَا الْمَغْلُوبُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَغْلُوبَ إِلَّا الْغَالِبُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْمَرْبُوبُ وَ هَلْ يَرْحَمُ الْمَرْبُوبَ إِلَّا الرَّبُّ. مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ أَنْتَ الْمُتَكَبِّرُ وَ أَنَا الْخَاشِعُ، وَ هَلْ يَرْحَمُ الْخَاشِعَ إِلَّا الْمُتَكَبِّرُ، مَوْلَايَ يَا مَوْلَايَ ارْحَمْنِي بِرَحْمَتِكَ، وَ ارْضَ عَنِّي بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ، يَا ذَا الْجُودِ وَ الْإِحْسَانِ، وَ الطَّوْلِ وَ الِامْتِنَانِ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِين

خدایا از تو امان مى خواهم، روزى كه سودى ندهد مال و فرزندان مگر كسى كه ولى به تمام معنى سالم نزد خدا آرد، و از تو امان مى‌خواهم روزى كه ستمكار مى‌گیرد هر دو دستش را، و مى‌گويد اى كاش همراه پيامبر راه خدا را انتخاب مى‌كردم. و از تو امان مى‌خواهم روزى كه شناخته شوند گناه‌كاران به نشانه هايشان، و به پيشاني ها و قدم‌ها بگيرندشان و از تو امان مى‌خواهم روزى كه كفايت نمى‌كند پدرى از فرزندش، و نه فرزندى كفايت كننده است از پدرش به هيچ وجه، البته وعده خدا حق است. و از تو امان مى‌خواهم روزى كه عذرخواهى ستمكاران سود نمى‌دهد، و بر ايشان است لعنت، و عذاب و شكنجه سراى آخرت و از تو امان مي‌خواهم روزى كه كسى براى كسى اختيار چيزى را ندارد، و اختيار همه چيز در آن روز براى خداست، و از تو امان مى‌خواهم روزى كه انسان فرار مى كند از برادر و پدر و مادر و همسر و فرزندانش. و براى هركدام از آنها در آن روز كارى است، كه آن كار او را بس است، و از تو امان مى‌خواهم روزى كه گناه‌كار دوست دارد، اگر بتواند از عذاب آن روز، پسرانش و همسرش و برادرش و خويشانش كه او را در بر مى‌گيرند و هركه در روى زمين است بها بدهد سپس اين بها دادن او را نجات دهد هرگز! همانا عذاب الهى آتشى شعله‌ور است، بركننده پوست اعضا براى سوزاندن است! مولايم اى مولاى من، تو مولايى و من بنده‌ام، آيا رحم مى‌كند به بنده جز مولا؟ مولايم اى مولاى من، تو مالكى و من مملوكم، آيا رحم مى‌كند به بنده جز مولا؟ مولايم اى مولاى من، تو عزيزى و من خوار، آيا رحم مى‌كند به خوار جز عزيز؟ مولايم اى مولاى من، تو خالقى، من مخلوق، آيا رحم مى‌كند به مخلوق جز خالق؟ مولايم اى مولاى من تو باعظمتى و من ناچيز، آيا رحم مى‌كند به ناچيز جز باعظمت؟ مولايم اى مولاى من، تو نيرومندى و من ناتوان آيا رحم مى‌كند به ناتوان جز نيرومند؟ مولايم اى مولاى من تو بى نيازى و من نيازمند، آيا رحم مى‌كند به نيازمند جز بى‌نياز؟ مولايم اى مولاى من، تو عطا بخشى و من سائل، آيا رحم مى‌كند به سائل جز عطابخش؟ مولايم اى مولاى من، تو زنده اى و من مرده آيا رحم مى‌كند به مرده جز زنده؟ مولايم مولاى من تو باقى هستى و من فانى، آيا رحم مى‌كند به فانى جز باقى؟ مولايم اى مولاى من تو پاينده اى و من از بين رونده، آيا رحم مى‌كند به از بين رونده جز پاينده؟ مولايم اى مولاى من، تو روزى دهنده اى و من روزى داده شده، آيا رحم مى كند به روزى داده شده جز روزى دهنده؟ مولايم اى مولاى من، تو جودمندى و من بخيل، آيا رحم مى كند به بخيل جز جودمند؟ مولايم اى مولاى من، تو عافيت بخشى و من گرفتار، آيا رحم مى كند به گرفتار جز عافيت بخش؟ مولايم اى مولاى من تو بزرگى و من كوچكم، آيا رحم مى كند به كوچك جز بزرگ؟ مولايم اى مولاى من، تو راهنمايى و من گمراه، آيا رحم مى كند به گمراه جز راهنما؟ مولايم اى مولاى من تو رحم كننده اى و من رحم شده، آيا رحم مى كند به رحم شده جز رحم كننده؟ مولايم اى مولايم من، تو سلطانى و من آزمايش شده به بلاها، آيا رحم مى‌كند به آزمايش‌‌شده به بلاها جز سلطان؟ ، مولايم اى مولاى من تو دليلى و رهنما و من سرگردان، آيا رحم مى‌كند به سرگردان جز دليل و رهنما؟ مولايم اى مولاى من تو آمرزنده اى و من گناه‌كار، آيا رحم مى‌كند به گناه‌كار جز آمرزنده؟ مولايم اى مولاى من، تو غالبى و من مغلوب، آيا رحم مى‌كند به مغلوب جز غالب؟ مولايم اى مولاى من تو پرورنده اى و من پروريده، آيا رحم مى‌كند به پروريده جز پرورنده؟ مولايم اى مولاى من، تو بزرگ‌منشى و من فروتن، آيا رحم مى‌كند به فروتن جز بزرگ‌منش؟ مولايم اى مولاى من به من رحم كن به رحمتت و به جود و كرم، و فضلت از من راضى شو، اى داراى جود و احسان و عطا و بخشندگى، به مهربانى‌ات اى مهربان‌ترين مهربانان.

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• ابن مشهدی، المزار الکبیر، تصحیح: جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ق.
• کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الامین ک الدرع الحصین، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
• مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تصحیح: جمعی از محققان، بیروت، داراحیاءالتراث العربی ۱۴۰۳ق.
• شهید اول، محمد بن مکی، المزار، تصحیح: محمدباقر ابطحی اصفهانی، قم، مدرسه امام مهدی علیه‌السلام، ۱۴۱۰ق.
• مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد-مفتاح الجنان، تصحیح: علاءالدین اعلمی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق.
• بلوچی، فرشته، شرحی بر مناجات حضرت امیر(ع) در مسجد کوفه، قم، دلیل ما، ۱۳۹۴ش.
• بلوچی، بررسی مبانی قرآنی و روایی مناجات حضرت امیر(ع) در مسجد کوفه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ۱۳۹۰ش.