ثنیة الوداع
ثَنِیّة الْوَداع مکانی مُشرِف بر مدینه بوده که مسافران از آنجا بدرقه و استقبال میشدند. این مکان در فاصله یککیلومتری مسجدالنبی بوده است. ثنیة الوداع راه خروج از مدینه به سمت شام (شمال مدینه) شناخته میشده است. همچنین از وجود منطقهای دیگر با همین نام در جنوب مدینه یاد شده که گفته میشود پیامبر اسلام هنگام ورود به مدینه از آن مسیر وارد شده است. در استقبال از پیامبر سرودی خوانده شد که در آن به این منطقه اشاره شده است. ثنیة الوداع به سبب موقعیت جغرافیایی، شاهد رویدادهای تاریخی متعددی بوده است.
موقعیت
ثنیة الوداع، مکانی مشرف بر مدینه بوده[۱] که مسافران از آنجا بدرقه و استقبال میشدند.[۲] این مکان در فاصله حدود یک کیلومتری مسجدالنبی قرار داشته است.[۳] ثنیة الوداع بهعنوان مسیر خروج مدینه به سمت شام (شمال مدینه) شناخته میشده است.[۴] به گفته سید جعفر مرتضی عاملی (درگذشت: ۱۴۴۱ق)، پیامبر(ص) نیز در غزواتی که به سمت شام میرفت، از این مکان عبور میکرد.[۵]
بر اساس منابع، منطقه دیگری به نام ثنیة الوداع در مسیر جنوب مدینه به سمت مکه بوده است.[۶] پیامبر(ص) از این ناحیه وارد مدینه شد.[۷] همچنین از مسجدی با نام مسجد ثنیة الوداع در مدینه یاد شده است.[۸] منابعی نیز منطقهای در شهر مکه را با همین نام ذکر کردهاند.[۹]
علت نامگذاری
در علت نامگذاری ثنیة الوداع اختلافنظر وجود دارد. گفته شده این مکان پیش از هجرت پیامبر(ص) به مدینه محل خداحافظی با مسافران بوده و به همین دلیل به این نام خوانده شده است.[۱۰] همچنین وداع پیامبر با فرماندهانی که برای نبرد به مناطق مختلف میفرستاد، از دیگر دلایل این نامگذاری ذکر شده است.[۱۱]
برخی منابع اهلسنت این نامگذاری را به باور خود در تحریم متعه مرتبط میدانند؛ بر اساس این باور، نهی پیامبر از متعه و وداع با همسران متعهای در این منطقه موجب این نامگذاری شده است.[۱۲] برخی گزارشها وقوع این رویداد را در بازگشت از جنگ خیبر یا تَبوک ذکر کردهاند،[۱۳] البته نام ثنیة الوداع پیش از این جنگها نیز رایج بوده است.[۱۴]
رویدادها
ثنیة الوداع، شاهد رویدادهای تاریخی متعددی بوده است؛ پیامبر اسلام پس از مهاجرت از مکه به مدینه در این منطقه مورد استقبال قرار گرفت.[۱۵] برای ورود پیامبر، شعری خوانده شد که با مصرع طَلَعَ الْبَدْرُ عَلَیْنا آغاز میشد[۱۶] و در آن به نام این منطقه اشاره شده است.[۱۷]
در وقایع دیگر نیز از ثنیة الوداع یاد شده است. پیامبر افرادی را که برای جنگ موته فرستاده بود تا این مکان همراهی کرد و در آنجا برای آنان سخنرانی نمود.[۱۸] همچنین سپاه مسلمانان، هنگام اعزام به جنگ تبوک در این منطقه جمع شدند.[۱۹] در همانجا، پیامبر با علی(ع)، جانشین خود در مدینه در زمان جنگ تبوک، خداحافظی کرد و علی(ع) از این وداع متأثر شد.[۲۰]
در نزدیکی این منطقه، مقبره نفس زکیه قرار داشته که در قرن دوم هجری علیه عباسیان قیام کرد و آثار قبر وی از بین رفته است.[۲۱]
پانویس
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۸۶.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۳۰۹.
- ↑ کعکی، معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ۲۰۰۷م، ج۱، ص۳۸.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۳۹۴.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۱۰۹.
- ↑ صبری باشا، کتاب موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب، ۲۰۰۴م، ج۳، ص۱۷۲؛ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۴، ص۱۰۹.
- ↑ صبری باشا، کتاب موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب، ۲۰۰۴م، ج۳، ص۱۷۲.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۳۰۹.
- ↑ ابنمنظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۳۸۷.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۸۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۸۶.
- ↑ ربانی، «ثنیة الوداع»، ص۶۰۶؛ ابییعلی تمیمی، مسند أبییعلی، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۵۰۳.
- ↑ ابنشبه، تاریخ المدینه المنوره، ۱۳۹۹ق، ص۲۶۹.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۲۰۲؛ خیاری، تاریخ معالم المدینة المنورة قدیماً و حدیثاً، ۱۴۱۹ق، ص۱۷۶.
- ↑ خیاری، تاریخ معالم المدینة المنورة قدیماً و حدیثاً، ۱۴۱۹ق، ص۱۷۶.
- ↑ شعیب، مرآت الاولیاء، ۱۳۷۹ش، ص۸۱.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۲۰۲.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۶۰.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۲۹۲.
- ↑ شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۷۱.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۳۰۹.
منابع
- ابنشبه بصری، عمر بن شبة، تاریخ المدینة، جدة، نشر سید حبیب محمود أحمد، ۱۳۹۹ق.
- ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- ابییعلی تمیمی، أحمد بن علی، مسند أبی یعلی، دمشق، دار المأمون للتراث، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر، چاپ نهم، ۱۳۸۷ش.
- خیاری، احمد یاسین احمد، تاریخ معالم المدینة المنورة قدیماً و حدیثاً، عربستان، الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة، ۱۴۱۹ق.
- ربانی، ابوالفضل، «ثنیة الوداع»، مجله دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۵، تهران، مشعر، ۱۳۹۵ش.
- شعیب، محمد، مرآت الاولیاء، اسلامآباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، ۱۳۷۹ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- صبری باشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ترجمه ماجده معروف، حسین مجیب المصری، عبدالعزیز عوض، قاهره، دارالآفاق العربیة، ۲۰۰۴م.
- عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: سید طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- کعکی، عبدالعزیز، معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، مصحح: عبیدالله محمدامین کردی، احمد محمد محمد شعبان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۲۰۰۷م.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، اول، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- یاقوت حموی، شهاب الدین، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م