غار ثور
غار ثَور، غاری در کوه ثور مکه است که پیامبر(ص) در آغاز هجرت به مدینه برای در امان ماندن از مشرکان به آنجا پناه برد. با آنکه مشرکان تا کنار غار پیامبر را تعقیب کردند اما با امداد غیبی به او دست نیافتند
آیه لاتحزن به این رویداد اشاره دارد. فقها زیارت این غار را از مستحبات حج شمردهاند. بر اساس نقلها، این غار دارای دو دهانه تنگ و باز است که گفته میشود دهانه باز آن با اعجاز الهی گشوده شده است.
اهمیت و جایگاه
غار ثور در کوه ثور در مکه واقع شده[۱] و به دلیل پنهان شدن پیامبر(ص) در آغاز هجرت به مدینه در آن، از اماکن مقدس اسلامی محسوب میشود.[۲] مفسران نزول آیه ۴۰ سوره توبه را مرتبط با این واقعه میدانند.[۳]
برخی از فقیهان، زیارت این مکان را از مستحبات حج شمرده[۴] و گفته میشود که دعا در آنجا مستجاب است.[۵]
غار ثور همواره مورد زیارت مردم مکه و حاجیان بوده است؛[۶] در قرن سوم هجری به عنوان مسجد غار شناخته میشده است.[۷] گفته شده عبدالله بن عباس تفسیر خود را در آن نگاشته است[۸] و ورود به آن را موجب زدودن غم دانستهاند.[۹]
همچنین برخی منابع به وقایعی مانند قتل هابیل[۱۰] و اختفای پیامبران[۱۱] در کوه ثور اشاره کردهاند. در فضیلت این کوه، روایتی در منابع اهلسنت نقل شده است.[۱۲] این کوه به نام ثور بن عبدمَناف که در آن زندگی میکرده، نامگذاری شده است.[۱۳]
پنهان شدن پیامبر در غار
بر اساس نقل تاریخنگاران، پیامبر(ص) پس از آگاهی از نقشه قتل خود توسط مشرکان، شبانه و به صورت مخفیانه مکه را به قصد مدینه ترک کرد.[۱۴] او برای گمراه کردن دشمنان، امام علی(ع) را در بستر خود خواباند و خود به غار ثور که در خلاف جهت مدینه قرار داشت، پناه برد.[۱۵]
به گزارش ابنشهرآشوب، زمانی که پیامبر(ص) به غار رسید، کوه را بسته یافت؛ اما به اعجاز الهی شکافته شد تا پیامبر(ص) وارد غار شود. همچنین نقل شده برای استتار پیامبر به فرمان خدا، درخت کوچکی در دهانه غار رویید، عنکبوتی تارهایش را در آن تنید و دو کبوتر وحشی در آنجا لانه ساختند.[۱۶] پس از سه روز اقامت در غار و زمانی که تعقیب مشرکان پایان یافت، پیامبر شبانه از مسیرهای فرعی به سوی مدینه حرکت کرد.[۱۷]
همراه پیامبر(ص) در این سفر از ابوبکر نام برده شده است.[۱۸] کتاب «صاحبُ الغارِ ابوبکرٍ اَم رَجُلٌ آخر؟»، نوشته نَجاح طائی، روحانی و پژوهشگر شیعه است، که در سال ۱۴۲۷ق چاپ شده[۱۹] و در آن، همراه پیامبر(ص) در غار ثور، شخصی غیر از ابوبکر دانسته شده است.[۲۰] علاء الدین بصیر، نویسنده وهابی، کتابی با عنوان «الردُّ الشافی عَلَی النَّجاحِ الطائی فی کتابِه صاحب الغار ابوبکر ام رجل آخر» در رد کتاب نجاح طائی نگاشته است.[۲۱]
ابنجُبیر در کتاب «رحلة» نقل میکند که وقتی ابوبکر از ورود دشمنان به غار نگران شد، پیامبر(ص) به سمت دیگر غار اشاره کرد و به اراده خداوند، در آنجا دری ظاهر شد، در حالی که هیچ شکافی وجود نداشت.[۲۲]
اگرچه برخی محل اختفای پیامبر(ص) را کوه حراء دانستهاند، اما بر اساس قول مشهور، این واقعه در غار ثور رخ داده است.[۲۳]
مشخصات
کوه ثور در جنوب شرقی مسجدالحرام و در مسیر طائف قرار دارد.[۲۴] مسیر دسترسی به غار حدود یک ساعت به طول میانجامد و با پلکانهایی آسانسازی شده است.[۲۵] غار ثور با ابعاد تقریبی ۳.۵ در ۳.۵ متر و ارتفاع ۱.۳۰ متر،[۲۶] دارای دو دهانه است: یک دهانه تنگ در سمت غرب که گفته میشود پیامبر(ص) از آن وارد شده، و یک دهانه باز در سمت شرق که بنا بر نقلها، توسط جبرئیل گشوده شده است.[۲۷]
در گذشته ورود به غار به دلیل تنگی دهانه، تنها به صورت خزیدن ممکن بود،[۲۸] اما در سالهای ۸۰۰ق و ۱۲۹۹ق، دهانه غار برای جلوگیری از گیرکردن افراد[۲۹] و زدودن باورهای خرافی،[۳۰] بازتر شده است.
بر روی کوه ثور دو غار به نام ثور وجود دارد که غار معروف، فضایی به اندازه دو تا سه نفر برای مخفی شدن و خواندن نماز دارد،[۳۱] و غار دیگر کوچکتر است و زیر سنگی بزرگ واقع شده است.[۳۲]
پانویس
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۱۹۱.
- ↑ الکردی المکی، التاریخ القویم لمکة وبیت الله الکریم، ۲۰۰۰م، ج۱، ص۳۹۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۹، ص۲۷۹؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۰، ص۹۵؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۴۴.
- ↑ شهید اول، الدروس، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۶۸؛ بهجت، جامع المسائل، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۵۹؛ شیخ انصاری، مناسک حج، ۱۴۲۵ق، ص۱۲۲؛ سبزواری، مهذّب الأحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱۴، ص۴۰۱.
- ↑ ابنجبیر، رحلة ابنجبیر، ۱۹۹۲م، ص۱۹۰؛ فاسی، شفاء الغرام، بیروت، ج۱، ص۱۹۹، ۲۸۰.
- ↑ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب، ۱۴۲۴ق، ص۹۱۲.
- ↑ نگاه کنید به جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه،۱۳۹۰ش، ص۱۹۲.
- ↑ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۹۱۲.
- ↑ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۹۱۲.
- ↑ ابنظهیره، الجامع اللطیف، ۱۴۲۳ق، ص۳۰۱.
- ↑ ابنظهیره، الجامع اللطیف، ۱۴۲۳ق، ص۳۰۰.
- ↑ فاسی، شفاء الغرام، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۴۹۹.
- ↑ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۹۱۱.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت: تجزیه و تحلیل کاملی از زندگی پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۸۵ش، ص۴۶ و ۴۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۷ش، ج۷، ص۴۱۹.
- ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۷ش، ج۷، ص۴۱۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۷ش، ج۷، ص۴۱۹.
- ↑ طایی، نجاح، صاحب الغار ابوبکر ام رجل آخر، قم، دار الهدی لاحياء التراث، ۱۴۲۷ق.
- ↑ طایی، صاحب الغار ابوبکر ام رجل آخر، ۱۴۲۷ق، ص۴۸-۵۲.
- ↑ بصیر، الرد الشافی علی النجاح الطائی فی کتابه صاحب الغار ابوبکر ام رجل آخر، ۲۰۰۷م، شناسنامه کتاب.
- ↑ ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، بیروت، ص۸۴.
- ↑ فاسی، شفاء الغرام، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۴۹۸.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۱۹۱.
- ↑ قائدان، تاریخ آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۸۹ش، ص۹۶.
- ↑ قائدان، تاریخ آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۸۹ش، ص۹۶.
- ↑ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۹۱۱.
- ↑ الکردی المکی، التاریخ القویم لمکة وبیت الله الکریم، ۲۰۰۰م، ج۱، ص۳۹۶.
- ↑ ابنظهیره، الجامع اللطیف، ۱۴۲۳ق، ص۳۰۰؛ فاسی، شفاء الغرام، ج۱، ص۵۰۰.
- ↑ االکردی المکی، التاریخ القویم لمکة وبیت الله الکریم، ۲۰۰۰م، ج۱، ص۳۹۶.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۱۹۲.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه،۱۳۹۰ش، ص۱۹۲.
منابع
- ابن شهرآشوب، محمد بن علی، المناقب، قم، علامه، ۱۳۷۹ش.
- ابنظهیره، الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف، چاپ علی عمر، قاهره، ۱۴۲۳/ ۲۰۰۳.
- ابنظهیره، محمد بن محمد، الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف، محقق: علی محمد عمر، قاهره، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، ۱۴۲۳ق.
- ابنکثیر، السیرة النبویة، چاپ مصطفی عبدالواحد، قاهره ۱۳۸۳۱۳۸۶/ ۱۹۶۴ ۱۹۶۶، چاپ افست بیروت، [بی تا].
- ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکة و ماجاء فیها من الآثار، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم، ۱۳۶۹ش.
- اسدی مکی، احمد بن محمد، اخبارالکرام بأخبار المسجدالحرام، چاپ حافظ غلام مصطفی، بنارس، ۱۳۹۶/۱۹۷۶.
- الحموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- بتنونی، محمد لبیب، الرحلة الحجازیة، قاهره، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
- بلادی، عاتق، معالم مکة التاریخیة و الاثریة، مکه، ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش.
- حمیری، محمد بن عبدالله، الروض المعطار فی خبرالاقطار، چاپ احسان عباس، بیروت، ۱۹۸۴.
- رفعت باشا، ابراهیم، مرآة الحرمین، او، الرحلات الحجازیة و الحج و مشاعره الدینیة، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
- سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت: تجزیه و تحلیل کاملی از زندگی پیامبر اکرم(ص)، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
- سهیلی، عبدالرحمان بن عبدالله، الروض الانف فی شرح السیرة النبویة لابنهشام، چاپ عبدالرحمان وکیل، قاهره، ۱۳۸۷۱۳۹۰/۱۹۶۷۱۹۷۰، چاپ افست ۱۴۱۰/ ۱۹۹۰.
- صبری پاشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین وجزیرة العرب، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
- طایی، نجاح، صاحب الغار ابوبکر ام رجل آخر، قم، دار الهدی لاحياء التراث، ۱۴۲۷ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- عیاشی، عبداللّه بن محمد، الرحلة العیاشیة (ماءالموائد)، [فاس] ۱۳۱۶، چاپ افست رباط، ۱۳۹۷/۱۹۷۷.
- فاسی، محمد بن احمد، شفاء الغرام بأخبار البلدالحرام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
- فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، تصحیح: حسین اعلمی، تهران، مکتبة الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- قائدان، اصغر، تاریخ آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، قم، مؤسسه فرهنگی هنری مشعر، چاپ یازدهم، ۱۳۸۹ش.
- کردی، محمدطاهر، التاریخ القویم لمکة و بیت اللّه الکریم، بیروت، دار خضر، ۲۰۰۰م.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ نوزدهم، ۱۳۷۷ش.
- نسفی، عبداللّه بن محمد، تفسیر القرآن الجلیل المسمی بمدارک التنزیل و حقائق التأویل، بیروت، دارالکتاب العربی، [بی تا].
- نهروالی، محمد بن احمد، کتاب الاعلام باعلام بیت اللّه الحرام، در اخبار مکة المشرفة، ج۳، چاپ فردیناند ووستنفلد، گوتینگن، ۱۸۵۷، چاپ افست بیروت، ۱۹۶۴.
پیوند به بیرون