مدرسه دو در
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | میریوسف خواجه بهادر ملقّب به غیاث الدین |
| تأسیس | سال ۸۴۳ق (تیموری) |
| کاربری | مرکز دارالقرآن الکریم آستان قدس رضوی |
| مکان | مشهد - داخل حرم امام رضا(ع) |
| نام‌های دیگر | مدرسه دو دَرْبْ - مدرسه یوسفیه |
| معماری | |
| بازسازی | ۱۰۸۸ق و پس از انقلاب اسلامی ایران |
مدرسه دو دَر یا مدرسه دو دَرْبْ (با نام اصلی مدرسه یوسفیه) از مدارس علوم دینی و بناهای تاریخی عصر تیموری در مشهد. این مدرسه به علت وجود دو ورودی، در شرق و غرب مدرسه به این نام مشهور شده و دارای سبک معماری ویژه و خاص آن دوران است. این مکان هم اکنون در مرکز مجموعه اماکن حرم رضوی واقع شده و به عنوان دارالقرآن الکریم آستان قدس رضوی از آن استفاده می‌شود.
تاریخچه
نام اصلی مدرسه مدتی به نام بانی اولیهاش به «یوسفیّه» شهرت داشت و سپس به «دو دَر» مشهور گردید. این اثر تاریخی به‌دست یکی از فرماندهان دوره تیموری به نام امیر یوسف خواجه بهادر ملقّب به غیاث‌الدین در دوران سلطنت میرزا شاهرخ (۸۰۷ -۸۵۰ق) به سال ۸۴۳ق احداث شده است. آنگاه که طرح اولیه آن را پایهریزی می‌کردند، در حاشیه معروفترین بازار مشهد به نام بازار زنجیر قرار داشت.[۱]
ویژگی معماری
این بنا در زمینی به وسعت ۵۰۰ متر مربع در دو طبقه ساختمان، شامل ۳۲ حجره احداث شده که دارای چهار ایوان به سبک معماری دوره تیموری است. از لحاظ تزیینات، کاشیکاری، خطوط و نقوش متنوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتیبه سر در مدرسه که با خط ثلث زیبایی نوشه شده دربردارنده نام پادشاه وقت، بانی و سال احداث بناست.
از ویژگی‌های معماری این بنا، دو گنبد زیبای مدرسه است که به رنگ آبی آسمانی در دو ضلع جنوب غربی و شرقی مدرسه قرار دارد. در میان این گنبد، صورت قبری است که بر آن با خط ثلث، آیة الکرسی و آیاتی دیگر نوشته شده است. در قسمت بالای سنگ مزبور، نام شخصی که در این مکان مدفون شده(به احتمال زیاد بانی مدرسه) به چشم می‌خورد. حاشیه داخلی گنبد تا زیر سقف با کاشی مُعَرَّق پوشیده شده که به‌صورت قرینه در فاصله‌های معین جملات «الحکم لِلّه» و «المُلک للّه» نوشته شده است. هر دو گنبد از نوع گنبد‌های دو لایه هستند که با کاشی معرق آراسته شده‌اند. بر ساقه این دو گنبد، ۳۲ تابلوی معرق، کار شده که بر آن‌ها اشعاری به خط فارسی وجود دارد و در نوع خود منحصربه‌فرد است.[۲]
تعمیرات
این بنا تا کنون چندین بار مرمت شده که مهمترین آن، تعمیر مدرسه در سال ۱۰۸۸ق توسط مادر شاه سلیمان صفوی است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز، آستان قدس رضوی آن را بازسازی کرده و برخی از فضاهای آن نیز مرمت اساسی شد.[۳]
موقوفات
از موقوفات اولیه این اثر تاریخی، اطلاع دقیقی نیست. اگر چه قبل از بازسازی اخیر تعداد ده مغازه وصل به مدرسه جزو موقوفات مدرسه شمرده شده که بعد از بازسازی و توسعه حرم، تمام آن‌ها تخریب گردیده است.[۴]
وضعیت فعلی
مدرسه دو در پس از توسعه حرم امام رضا(ع) در محدوده شبستان‌های داخلی حرم و روبروی مدرسه پریزاد و نزدیک مسجد گوهرشاد قرار گرفته و از هشتم اردیبهشت سال ۱۳۸۱ش مرکز دارالقرآن الکریم آستان قدس رضوی است و جلسات قرآنی در آن برگزار می‌شود.[۵]
پانویس
منابع
- پسندیده، محمود، مدارس علوم دینی مشهد در دوره تیموری و صفوی، میراث جاویدان، پاییز و زمستان ۱۳۸۰، شماره ۳۵ و ۳۶.
- فاضل، محمود، مدارس قدیم مشهد، وحید، خرداد ۱۳۵۱، شماره ۱۰۲.
- دارالقرآن آستان قدس رضوی، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی، تاریخ انتشار: ۱۳۹۳/۰۴/۲۱ش.
پیوند به بیرون