محمود رامیار
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| زادروز | ۱۳۰۱ش |
| شهر تولد | مشهد |
| تاریخ درگذشت | ۱۳۶۳ش |
| شهر درگذشت | اسکاتلند |
| آرامگاه | ادینبرو (مرکز اسکاتلند) |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | استاد دانشگاه |
| اطلاعات سیاسی | |
| مناصب | ریاست دانشکده الهیات • معاونت دانشگاه مشهد • دادستان دادگاه اداری مجلس • رئیس اداره قوانین مجلس • نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان قانون اساسی • فعالیت در وزارت علوم و آموزش عالی • مدیر عامل مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه مشهد |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | سید محمد فرزان |
| تألیفات | تاریخ قرآن • فهارس القرآن • کشف الآیات • در آستانه قرآن • در آستانه سالزاد پیامبر |
محمود رامیار (۱۳۰۱-۱۳۶۳ش) قرآن پژوه، مترجم و استاد دانشگاه مشهد بود. رامیار تحصیلاتش را در مشهد آغاز کرد و در تهران ادامه داد، وی با اینکه در دانشگاه تهران مشغول دوره دکتری بود اما رساله دکتری خود را تحویل نداد و مدرک دکتری تخصصی خود را از دانشگاه ادینبرو اسکاتلند اخذ کرد.
رامیار علاوه بر تدریس در دانشکده الهیات دانشگاه مشهد، مسولیت‌هایی مانند ریاست دانشکده الهیات، معاونت دانشگاه مشهد، مدیر عامل موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه و نماینده تهران در خبرگان قانون اساسی را نیز بر عهده داشت. وی خدماتی به دانشگاه مشهد کرد.
تاریخ قرآن، فهارس القرآن، کشف الآیات و در آستانه قرآن ترجمه اثر رژی بلاشر از مهم‌ترین آثار او به شمار می‌آیند.
رامیار از نظر سیاسی از هواداران محمد مصدق(۱۲۶۱ـ۱۳۴۶) به شمار می‌رفت. او به علت اشتغال در مجلس شورای ملی در دوره پهلوی، با سید علی شایگان ارتباط داشت. پس از زندانی شدن و سپس آزادی شایگان، رابطه‌اش را با او حفظ کرده بود. او سال‌های پایانی زندگانی خود را در تهران سپری می‌کرد و در ۱۳۶۳ش برای معالجه به بریتانیا رفت و در همان جا درگذشت و در ادینبرو دفن شد.
زندگی‌نامه
محمود رامیار، در ۱۳۰۱ش در مشهد زاده شد، پدرش حاجی محمد حسین و مادرش بتول بود. وی در آغاز رشتی زاده نام داشت، اما در ۳۵ سالگی در ۱۳۳۵ش نام خانوادگی خود را به رامیار تغییر داد.[۱]
رامیار در دانشکده الهیات دانشگاه مشهد مشغول تدریس بود، و در ۱۳۵۹ بازنشسته شد، او پس از بازنشستگی به تهران رفت، و در ۱۳۶۳ برای معالجه به بریتانیا رفت. در ۲۰ شهریور همان سال در همان جا درگذشت. جنازه‌اش را در ادینبرو (مرکز اسکاتلند) در گورستان مسلمانان دفن کردند.[۲]
تحصیلات
درباره اینکه تحصیلات اولیه او کی، کجا و چگونه بوده است، چیزی در پرونده او منعکس نیست. واعظ‌زاده که در دوره ریاستش بر دانشکده الهیات با او همکاری داشته، نوشته است:
- وی چندین سال در جوانی در حوزه علمیه مشهد به تحصیل علوم حوزوی اشتغال داشته و با دانشکده الهیات و درس‌های آن سنخیت فکری و عاطفی داشت.[۳] ولی رامیار خود هیچ‌جا این سابقه را ثبت نکرده است. امّا پس از کوچیدن به تهران گویا به مدرسه سپهسالار سابق می‌رفته است.[۴]
رامیار در شهریور ۱۳۲۰ سه سال اول متوسطه را به پایان برد[۵] در مهر ۱۳۲۳ با تحصیلات حدود دیپلم متوسطه، متقاضی شغل تندنویسی در مجلس شورای ملی شد. اما پس از چند جلسه آزمایش از عهده انجام امر تندنویسی بر نیامد، ولی چون خطّش برای نوشتن پاکنویس صورت مشروح مجلس بد نبود، با استخدام وی برای تحریر صورت مجلس موافقت به عمل آمد.[۶] و از ۱۳ مهر ۱۳۲۳ به صورت کارمند موقت اداره تندنویسی مجلس به کار مشغول شد او در آغاز فروردین ۱۳۲۴ به استخدام رسمی آن اداره در آمد.[۷]
در شهریور ۱۳۲۵ تحصیلات متوسطه را پایان رساند[۸] در خرداد ۱۳۲۶، دوره دو ساله علوم تربیتی و ورزش را در دانشسرای عالی تهران به پایان برد[۹] و در مهر همان سال دانشنامه لیسانس منقول از دانشگاه تهران اخذ کرد.[۱۰]
رامیار پس از انجام خدمت سربازی برای تحصیل در رشته علوم سیاسی به دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران رفت و در اردیبهشت ۱۳۳۵ش از آن دانشکده دانشنامه لیسانس دریافت کرد[۱۱] سپس او تحصیلات دوره دکتری را در همان رشته ادامه داد. بنا به گزارش مورّخ ۶/۱۲/۱۳۴۱ دانشکده حقوق و علوم سیاسی، وی کلیه شهادتنامه‌های مربوط به رشته سیاسی دوره دکتری را دریافت کرد[۱۲] اما او رساله دکترای خود را به دانشکده مزبور تسلیم نکرد.[۱۳]
فرصت مطالعاتی
در ۹ بهمن ۱۳۴۴ش با اعزام رامیار به اروپای غربی، برای مطالعه درباره روش قانون‌گذاری و طرز تدوین مجموعه‌های قوانین و وضع سازمان‌های اداری پارلمان‌های اروپای غربی موافقت شد و در نتیجه مدت ۶ ماه در پاریس اقامت گزید[۱۴] ترجمه اولیه کتاب در آستانه قرآن اثر رژی بلاشر نیز محصول همین فرصت تحقیقاتی بوده است.[۱۵]
او در زمان برگزاری کنگره هزاره شیخ طوسی (۲۸ اسفند ۱۳۴۸ش تا ۳ فروردین ۱۳۴۹ش) با مونتگمری وات، اسلام‌شناس اسکاتلندی و استاد دانشگاه ادینبرو، و چارلز جی. آدامز اسلام‌شناس و مدیر مؤسسه تحقیقات اسلامی دانشگاه مک گیل آشنا شد و به فکر افتاد برای تحقیق و پژوهش بیشتر به یکی از دانشگاه‌های بین‌المللی برود.[۱۶] مدرک دکتری (Ph.D.) نیز کسب کند.
رامیار پس از اخذ مأموریت علمی از دانشگاه از اوایل مهر ۱۳۵۲ از ریاست دانشکده کناره گرفت. و در دانشگاه ادینبرو در بخش مطالعات عربی و اسلامی زیر نظر مونتگمری وات به تحقیق و تحصیل مشغول شد. او پس از تقویت زبان انگلیسی خود، توانست ظرف مدّت ۳۳ ماه از پژوهش دوره دکتری خود دفاع کند.[یادداشت ۱][۱۷] پس از مدتی کمتر از دو ماه نیز به دعوت چارلز جی. آدامز مدیر مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل به شهر مونترال (کانادا) سفر کرد (می تا ژوئن ۱۹۷۴) و علاوه بر ارائه سمینار درباره فرهنگ ایرانی، دانشجویانی را که درباره شیعه تحقیق می‌کردند راهنمایی کرد.[۱۸]
مسئولیت‌ها
- ریاست دانشکده الهیات و معاونت دانشگاه مشهد
- عضویت در دادگاه تجدید نظر اداری مجلس منصوب[۱۹]
- دادستان دادگاه اداری مجلس.[۲۰]
- رئیس اداره قوانین مجلس[۲۱]
- نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان قانون اساسی[۲۲]
- فعالیت در وزارت علوم و آموزش عالی[۲۳][۲۴][۲۵]
- مدیر عامل آن مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه[۲۶]
فعالیت سیاسی
رامیار، در دهه سی از پیروان رهبر نهضت ملی ایران، محمد مصدق (۱۲۶۱ـ۱۳۴۶) بوده است و قبل از کودتای ۲۸ مرداد از کلیه فعل و انفعالات داخلی مجلس شورای ملّی اطلاع داشت، در فعالیت‌های سال‌های بعد از کودتا با هواداران نهضت ملّی ایران همکاری و با برخی از روزنامه‌های طرفدار نهضت ارتباط داشت[۲۷] او که به علّت اشتغال در مجلس با سید علی شایگان ارتباط و آشنایی نزدیک داشت، پس از کودتا، زندانی شدن شایگان، آزادی او همچنان رابطه‌اش را با او حفظ کرده بود.[۲۸]
خدمات به دانشگاه مشهد
برخی خدمات رامیار عبارتند از:
- تأسیس چاپخانه دانشگاه مشهد
- احداث ساختمانی در دانشگاه مشهد برای دانشکده الهیات
- برگزاری کنگره هزاره شیخ طوسی[۲۹]
- تأسیس بخش خطّی کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه مشهد، او کتابخانه عبدالحمید مولوی را که شامل کتب خطی نفیسی بود خرید و پس از آن به تدریج نسخه‌هایی بر آن افزود.
- تأسیس نشریه پژوهشی دانشکده الهیات[۳۰][۳۱]
- دعوت از استادان بنام برای سخنرانی در دانشکده، مجتبی مینوی تهرانی[۳۲]، مرتضی مطهری و سید محمد حسینی بهشتی از زمره کسانی بودند که به دعوت او در دانشکده الهیات سخنرانی کردند، خودش نیز گاهی برای استادان و دانشجویان سخنرانی می‌کرد.
کتاب‌ها
تاریخ قرآن
تاریخ قرآن، مجموعه‌ای از دانش‌های قرآنی است که به شناخت، سرگذشت متن، کتابت، جمع و تدوین قرآن می‌پردازد. این کتاب به زبان فارسی نگاشته شده است و برای نخستین بار در ۱۳۴۶ش در تهران انتشار یافت. بهاءالدین خرمشاهی، قرآن‌پژوه ایرانی، این کتاب را دارای استواری، شیوایی متن و استفاده از منابع فراوان دانسته است.[۳۳]
سایر کتب
- فهارس القرآن (فهرست‌نامه قرآن)، مؤسسه انتشارات امیرکبیر در ۱۳۴۵ در ۱۰۴۰ صفحه منتشر کرد. (۶۰۸ صفحه متن قرآن + ۴۳۲ صفحه فهارس)
- کشف الآیات الفبایی یا فهرس الالفاظ (فهرست کلمات) قرآن. در این فهرست کلمه به همان صورتی که نوشته می‌شود ضبط گردیده است. برای یافتن کلمه در این فهرست احتیاج به دانستن ریشه و اشتقاق و مادّه و اصل کلمه نیست. مثلاً برای یافتن آیه‌ای که در آن کلمة «مُصَیطِر» به کار رفته است باید به باب میم رجوع کرد نه به ماده «سطر».[۳۴]
- تنظیم فهرس المطالب (فهرست مطالب)، که در واقع کامل‌کننده کار پیشینیان به‌ویژه فهرست حاجی علیخان اعتماد السلطنه است. این فهرست در ۳۳ فصل سامان یافته و شامل بیش از ۱۵۰۰ موضوع و به زبان عربی است[۳۵] این فهرست نخستین بار به ضمیمه قرآن سلطان عبدالحمید مکتوب به خطّ مصطفی نظیف (قَدِرْغَه لی) توسط انتشارات امیرکبیر در ۱۳۴۵ش انتشار یافت. اما بعدها همراه با چاپ‌های دیگری از جمله توسط مؤسسه انتشارات صابرین در ۱۳۶۳ش همراه با قرآن کریم به کتابت عثمان طه چاپ شد. رامیار در تهیه و تدوین این فهرست‌ها، از راهنمایی‌های سید محمد فرزان بهره برده است.[۳۶]
- الفهرست (تصحیح)، اثر محمد بن حسن طوسی (۳۸۵ـ۴۶۰ق)، به تصحیح الویس اسپرنگر و مولوی عبدالحق و مولوی غلام قادر، به کوشش محمود رامیار، دانشگاه مشهد، ۱۳۵۱ش، ۱۵ صفحه مقدمه + ۳۸۴ صفحه متن + ۱۶۰ صفحه فهارس. این فهرست را نخستین بار الویس اسپرنگر با همکاری مولوی عبدالحق و مولوی غلام قادر در ۱۸۵۳م. در هندوستان به چاپ رسانید. بعدها در سال ۱۳۵۶ق. این فهرست توسط سیدمحمدصادق بحر العلوم در نجف نیز انتشار یافت. رامیار نسخه‌ای از چاپ مزبور در کتابخانه سید محمدعلی روضاتی در اصفهان یافته است. رامیار بر آن نسخه هفت فهرست افزود.
- بخشی از نبوت اسرائیلی و مسیحی، در ادیان ابراهیمی(یهودیت، مسیحیت و اسلام) برخی باورها مانند عقیده به خدای شخصی، نبوت و.. رامیار مباحث این کتاب را نخست در قالب چند مقاله در نشریه دانشکده الهیات مشهد طرح کرده بود، این کتاب حاصل کنار هم قرار گرفتن آن مقالات است. در سال ۱۳۵۲ در هفت صفحه فهرست و مقدمه و ۲۴۰ صفحه چاپ شده است.
- در آستانه سالزاد پیامبر، در این کتاب حوادثی که در آستانه میلاد رسول خدا(ص) پیش آمده است، به خصوص آنچه در جنوب عربستان گذشت و به ورود ایرانیان بدان خِطّه انجامید، با استناد به متون، اَسناد، سنگ نبشته‌ها و مدارک تاریخی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، دفتر نشر فرهنگ اسلامی این کتاب را در ۳۰۳ صفحه در ۱۳۵۸ چاپ کرده است.[۳۷]
- در آستانه قرآن، ترجمه اثر رژی بلاشر،[یادداشت ۲]این کتاب با انگیزه آشنایی از طرز نگاه غربیان به کتاب و آیین مقدسشان نوشته شده است، دفتر نشر فرهنگ اسلامی در ۱۳۵۹ این کتاب را در ۳۲۶ صفحه چاپ کرده است.[۳۸]
- از آثار رامیار مشهود است که او در صدد تألیف کتابی به نام علوم قرآنی بوده است؛ وی طرح برخی از مطالب را به آن کتاب حوالت داده است.[۳۹] همچنین او در واپسین سال‌های حیات درصدد عرضه تفسیری از قرآن کریم بوده است.[۴۰] این طرح همان است که بعدها به دست بهاءالدین خرمشاهی انجام یافت[۴۱] افزون بر کتاب‌ها، رامیار مقالات و چند جزوه یا درسنامه مانند ادیان یاد شده در قرآن مجید، زندگی اجتماعی عرب پیش از اسلام، ملل و نحل نیز فراهم آورده بود.[۴۲]
اطلاعات نادرست
در مجلات اطلاعات نادرستی درباره محمود رامیار نگاشته شده است، مانند:
- تحصیلات خود را در سه رشته تا اخذ درجه دکترا ادامه داد. وی دکترای سیاسی خود را در ایران، دکترای الهیات و معارف اسلامی را در فرانسه و دکترای اقتصاد را در انگلستان به پایان رسانید.[۴۳]
- وی در رشته حقوق دکترا گرفت.[۴۴]
- از وی مقالات زیادی در مجله مقالات و بررسی‌های دانشکده الهیات دانشگاه تهران و مجلّه دانشگاه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مشهد به چاپ رسیده است.[۴۵]
در حالی‌که رامیار نه از فرانسه دانشنامه دکترای الهیات گرفته و نه در انگلستان اقتصاد خوانده است. او دوره دکتری علوم سیاسی را هم به پایان نرسانده است و در مجله مقالات و بررسی‌ها نیز مقاله‌ای از او به چاپ نرسیده است.[۴۶]
پانویس
- ↑ پرونده، پوشه، ش۱، برگ۷۴؛ حجازی، ص۱۴۵
- ↑ محمدخانی، ص۳۳
- ↑ واعظ‌زاده، گزارشی از آغاز تأسیس نشریه الهیات مشهد تا امروز، ص۷
- ↑ پرونده، پوشه، ش۱، برگ۲، ۳
- ↑ پرونده، پوشه، ش۱، برگ۹
- ↑ پرونده، پوشه، ش۱، برگ۵
- ↑ پرونده، پوشه، ش۱، برگ۱۶
- ↑ پرونده، پوشه، ش۱، برگ۲۷
- ↑ پرونده، پوشه، ش۱، برگ۳۱؛ پوشه، ش۲، برگ۸
- ↑ پرونده، پوشه، ش۱، برگ۳۱؛ نیز: پوشه، ش۲، برگ۹
- ↑ پوشه، ش۱، برگ۹۸؛ نیز: پوشه، ش۲، برگ۱۰
- ↑ پوشه، ش۱، برگ۹۹؛ پوشه، ش۲، برگ۱۵
- ↑ پوشه، ش۱، برگ۱۱۱، ۱۱۲
- ↑ پوشه، ش۱، برگ۱۱۳-۱۱۷
- ↑ قس: در آستانة قرآن، مقدمه، ص۶.
- ↑ رامیار، اخلاق انقلابی و اخلاق ساواکی، ص۳
- ↑ پرونده رامیار محفوظ در بایگانی دانشکده، بدون برگ شمار
- ↑ پرونده رامیار محفوظ در بایگانی دانشکده، بدون برگ شمار و نیز: پوشه، ش۳، برگ۲۴۲.
- ↑ پوش، ش۱، برگ۸۸
- ↑ پوشه، ش۱، برگ۱۰۲-۱۰۳
- ↑ همان جا، برگ۱۲۴،۱۲۸
- ↑ پیشین، برگ۱۲۵-۱۲۶
- ↑ پوشه، ش۱، برگ۱۳۹
- ↑ پیشین، برگ۱۴۱، ۱۴۲ـ۱۴۳، ۱۴۶ـ۱۴۷
- ↑ پوشه، ش۱، برگ‌های ۱۴۸ـ۱۵۰
- ↑ پوشه، ش۳، برگ۲۸۰، ۲۸۱
- ↑ حجازی، ص۱۴۵
- ↑ حجازی، ص۱۷۰
- ↑ یادنامه شیخ طوسی، ج۳، ص۸۸۸؛ نک: صپانزده، ۸۶۱، ۸۸۷
- ↑ رامیار، سرمقاله، ش۱، ص۸
- ↑ درباره خدمات رامیار نک: واعظ‌زاده، گزارشی از آغاز تأسیس نشریه دانشکدة الهیات تا به امروز، ص۷ـ۸؛ واعظ‌زاده، سخنرانی در جشنواره پنجاهمین سال تأسیس دانشگاه مشهد، ص۲۸
- ↑ نک: مجتبی مینوی، باطنیه اسماعیلیه، نشریه دانشکده الهیات، ش۳، تابستان ۱۳۵۱، ص۱ـ۳۹
- ↑ خرمشاهی، فصلی نوین، ص۶۴۱؛ نک: رامیار، تاریخ قرآن، ص۱۲۳
- ↑ نک: فهارس القرآن، ص۶۱۴ـ۶۱۷
- ↑ رامیار، فهارس القرآن، ص۶۲۰؛ رامیار، پیشین، ص۶۱۹
- ↑ رامیار، پیشین، ص۶۲۰؛ رامیار، تاریخ قرآن، چاپ اول، ص۳
- ↑ آستانه سالزاد پیامبر، ص۳ـ۵
- ↑ رامیار، مقدمه در آستانة قرآن، ص۱ـ۲
- ↑ نک: تاریخ قرآن، چاپ دوم، ص۳۷۸
- ↑ محمدخانی، ص۳۶ـ۳۷
- ↑ نک: خرمشاهی، ترجمه قرآن کریم، پیوست‌ها، ص۶۴۷
- ↑ پرونده مضبوط در دانشکده، بدون برگ شمار
- ↑ کیهان فرهنگی، ش۶، شهریور ماه ۱۳۶۳، ص۴۰
- ↑ محمدخانی، ص۳۳
- ↑ محمدخانی، ص۳۳
- ↑ سید کاظم طباطبایی، جستجو در احوال و آثار محمود رامیار، ص۱۳۴
یادداشت
منابع
- حجازی، مسعود، رویدادها و داوری (۱۳۲۹ تا ۱۳۳۹)، چاپ اول، انتشارات نیلوفر، تهران، ۱۳۷۵ش.
- پرونده محمود رامیار، محفوظ در بایگانی دانشکدة الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مشهد.
- پرونده محمود رامیار، محفوظ در بایگانی دانشگاه فردوسی مشهد، مشتمل بر پنج پوشه.
- آرام، احمد، نامة انتقاد و تقدیر، نشریه دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد، ش۲، بهار ۱۳۵۱، ص۲۲۵ـ۲۳۰.
- واعظ زاده، محمد، سخنرانی در جشنواره پنجاهمین سال تأسیس دانشگاه مشهد، پیک دانشگاه (نشریه خبری ـآموزشی)، ش۲، آبان وآذر ۱۳۷۸، دانشگاه فردوسی مشهد.
- واعظ زاده، محمد، گزارشی از آغاز تأسیس نشریه الهیات مشهد تا به امروز، نشریه دانشکده
- الهیات و معارف اسلامی مشهد، ش۳۰، تابستان ۱۳۷۴، ص۷ـ۹.
- رامیار، محمود، تاریخ قرآن، چاپ اول، شرکت سهامی نشر اندیشه، تهران، ۱۳۴۶ش. چاپ دوم، مؤسسة انتشارات امیرکبیر، تهران، ۱۳۶۲.
- رامیار، محمو، در آستانة سالزاد پیامبر، چاپ سوم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۶۶.
- رامیار، محمود، فهارس القرآن (ضمیمة قرآن مبین)، چاپ اول، مؤسسة انتشارات امیرکبیر، تهران، ۱۳۴۵.
- کیهان فرهنگی، اخبار فرهنگی و هنری ایران و جهان ـ دکتر محمود رامیار درگذشت، ش۶، شهریور ماه ۱۳۶۳، تهران.
- کیهان فرهنگی، اخبار فرهنگی و هنری ایران و جهان، ش۱۱، بهمن ۱۳۶۳، تهران.
- محمدخانی، علی اصغر، قرآن پژوهی ژرف‌نگر، بینات، سال دوم، شماره۲، تابستان ۱۳۷۴، ص۳۲ـ۳۷.
- خرمشاهی، بهاءالدین، ترجمة قرآن کریم، چاپ سوم، انتشارات جامی و نیلوفر، تهران، تابستان ۱۳۷۶.
- خرمشاهی، بهاءالدین، قرآن و قرآن پژوهی، تاریخ قرآن، فصلی نوین در پژوهش‌های قرآن شناسی، قرآن پژوهی (مجموعه مقالات)، چاپ اول، مرکز نشر فرهنگی مشرق، تهران، ۱۳۷۲.
- خرمشاهی، بهاءالدین، قرآن شناخت، چاپ دوم، طرح نو، تهران، ۱۳۷۵.
- سید کاظم طباطبایی، جستجو در احوال و آثار محمود رامیار، مجله مطالعات اسلامی، شماره ۶۵-۶۶. ص۱۳۳-۱۶۶.