مهدی محقق

مهدی محقق

نویسنده، مجتهد، مصحح و شارح کتاب‌های ادبی، فلسفی و دینی
اطلاعات فردی
تاریخ تولد	۱۰ بهمن ۱۳۰۸ش
زادگاه	مشهد
اطلاعات علمی
شاگردان	بهاءالدین خرمشاهی
اجازه اجتهاد از	سید محمدتقی خوانساری
تألیفات	فیلسوف ری، مضامین آیات قرآن در اشعار ناصر خسرو، تصحيح القبسات اثر میرداماد، تصحیح تعلیقه بر شرح منظومه ملا هادی سبزواری اثر میرزا مهدی آشتیانی
سایر	بنیان‌گذار دائرة المعارف تشیع، عضویت در شورای عالی علمی دائرة المعارف بزرگ اسلامی

مهدی محقق (زاده: ۱۳۰۸ش) نویسنده، مجتهد، مُصَحِّح و شارح کتاب‌های کلامی، فلسفی و ادبی و پژوهشگر تاریخ پزشکی اسلامی است. محقق تلاش زیادی در معرفی معارف اسلامی و شیعی در دانشگاه‌های غرب داشته است. وی در دانشگاه مک گیل کانادا عقاید شیعه را تدریس می‌کرده و در تبیین فلسفه اسلامی و به‌ویژه نشر افکار و آثار ملا هادی سبزواری نقش مهمی ایفا کرده است. محقق در جوانی تحصیلات حوزوی را گذرانده و به درجه اجتهاد رسیده است. محمدحسین کاشف‌الغطاء و سید محمدتقی خوانساری به او اجازه اجتهاد داده‌اند.

آثار مهدی محقق، اعم از تألیف، ترجمه، تصحیح و مجموعه مقالات، موضوعات متنوع دینی، فلسفی و ادبی را دربرمی‌گیرد که ازجمله می‌توان به تألیف کتاب فیلسوف ری درباره زکریای رازی تصحیح تفسیر کشف الاسرار و عدة الابرار و تصحیح القبسات اثر میرداماد اشاره کرد. کتاب فیلسوف ری در سال ۱۳۶۹ش جایزه بهترین کتاب سال را دریافت کردند.

جایگاه

مهدی محقق نویسنده، ادیب، نسخه‌پژوه و پژوهشگر تاریخ پزشکی اسلامی، مصحح و شارح کتاب‌های ادبی و فلسفی و کلامی است. شخصیت علمی مهدی محقق را چندوجهی و متنوع دانسته‌اند که در شاخه‌های مختلفی مانند زبان و ادبیات فارسی، فلسفه اسلامی، قرآن و تاریخ طب اسلامی، کلام، فقه و اصول، تصحیح و تألیفات زیادی دارد. او یکی از احیاگران میراث خردگرایی و از پایه‌گذاران تعامل در حوزه علوم انسانی و معارف دینی به شمار می‌رود.

محقق از کسانی است که فلسفه اسلامی را در غرب تدریس کرده و نقش ویژه‌ای در معرفی معارف شیعه و فلسفه اسلامی در دانشگاه‌های غرب داشته است. محقق در دانشگاه مک گیل در کانادا، عقاید شیعه را بر اساس باب حادی عشر نوشته علامه حلی تدریس می‌کرد و به گفته خود او اصول فقه شیعه را در آنجا تبیین و معرفی کرده است. وی نقش موثری در نشر افکار و احیای آثار ملاهادی سبزواری در دانشگاه‌های غرب دارد.

وی در سال ۱۳۷۲ش/۱۹۹۳م در دانشگاه بین‌المللی مالزی، به درجه استاد ممتازیِ فلسفه اسلامی دست یافت؛ در سال ۱۳۷۹ش نشان دانش جمهوری اسلامی ایران و در ۱۳۸۲ش نشان درجه یک ادب فارسی را کسب کرد و در سال ۱۳۸۰ش به عنوان چهره ماندگار معرفی شد. در سال ۱۳۹۳ش نیز به عنوان دانشمند برتر، جایزه بنیاد البرز را دریافت کرد.

زندگی‌نامه

مهدی محقق فرزند عباسعلی محقق خراسانی در ۱۰ بهمن سال ۱۳۰۸ش در مشهد در خانواده‌ای روحانی و اصالتاً دامغانی به‌دنیا آمد. از سال ۱۳۲۳ش شروع به تحصیلات حوزوی کرد و علوم حوزوی را در حوزه‌های علمیهٔ مشهد و تهران تا مرحلهٔ اجتهاد فرا گرفت و به گفته خود، موفق به اخذ درجهٔ اجتهاد از محمدحسین کاشف‌الغطاء و سید محمدتقی خوانساری گردید. محقق در سال ۱۳۲۷ش وارد دانشگاه تهران شد و دورهٔ دکتری الهیات را در سال ۱۳۳۷ش به پایان رساند. وی، همچنین در سال ۱۳۳۸ش موفق به اخذ درجهٔ دکتری در زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران گردید. وی طی سال‌هایی در دانشگاه مک‌گیل کانادا به تدریس فلسفه و کلام و عرفان اسلامی پرداخت و در سال ۱۳۴۷ش، شعبهٔ مؤسسهٔ مطالعات اسلامی آن دانشگاه را در تهران تأسیس کرد. علی موسوی گرمارودی، بهاءالدین خرمشاهی و کامران فانی را جزو شاگردان او نام برده‌اند.

بیست گفتار (مجموعه مقالات و علمی و فلسفی کلامی) زیر نظر مهدی محقق

سوابق علمی و اجرایی

مهدی محقق از بنیان‌گذاران دائرة المعارف تشیع، عضو شورای عالی علمی دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ریاست انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران، ریاست انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت امنای انجمن فلسفه ایران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، مدیر مؤسسهٔ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - دانشگاه مک‌گیل کانادا است.

آثار

مقالهٔ اصلی: فهرست آثار مهدی محقق

آثار مهدی محقق، اعم از تألیف، ترجمه، تصحیح و مجموعه مقالات، موضوعات متنوع دینی و فلسفی و ادبی را دربرمی‌گیرد. تصحیح تفسیر کشف الاسرار و عدة الابرار و تصحیح وجوه قرآن اثر ابراهیم تفلیسی از آثار قرآنی او است. وی آثار زیادی در فلسفه اسلامی دارد؛ تصحیح تعلیقه بر شرح منظومه ملاهادی سبزواری اثر میرزا مهدی آشتیانی، تصحیح القبسات اثر میرداماد و تألیف کتاب فیلسوف ری درباره زکریای رازی او جمله آثار فلسفی او است. از حوزه‌های تألیفی و پژوهشی دیگر او، تاریخ پزشکی اسلام و ایران است که ترجمه طب روحانی اثر زکریای رازی از جمله این آثار به شمار می‌رود.

کتاب «فیلسوف ری» در سال ۱۳۴۹ش و تصحیح کتاب «مفتاح الطب» و ترجمه آن به فارسی و انگلیسی در ۱۳۶۹ش جایزه بهترین کتاب سال را دریافت کردند. کتاب «تاریخ و اخلاق پزشکی در اسلام و ایران» نیز در سال ۱۳۷۷ش در جشنواره خوارزمی برگزیده شد.