خطبهخوانی (آیین)
 آیین خطبهخوانی در صحن پیامبر اعظم حرم امام رضا(ع) | |
| زمانبرگزاری | شب شهادت امام حسین(ع) و شب شهادت امام رضا(ع) |
|---|---|
| مکان برگزاری | حرم امام رضا(ع)، مشهد |
| منشأ تاریخی | قرن ۱۲ قمری |
| ثبت ملی | شده است |
| آیینهای مهم | |
| سینهزنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیینها | |
خطبهخوانی آیینی است که هرساله در شب شهادت امام حسین(ع) و شب شهادت امام رضا(ع) در حرم امام رضا(ع) برگزار میشود. در این مراسم، خادمان و تولیت آستان قدس رضوی، درحالیکه شمعهای روشن در دست دارند، به عزاداری و قرائت خطبهٔ ویژهٔ این شب میپردازند و فرارسیدن ایام عزا را به امام رضا(ع) تسلیت میگویند.
برخی منابع، قدمت این آیین را به قرن ۱۲ قمری نسبت دادهاند.
شیوه برگزاری
آیین خطبهخوانی هرساله در شب عاشورا و شب شهادت امام رضا(ع)، در حرم رضوی برگزار میشود.[۱] در این مراسم، خادمان و تولیت آستان قدس رضوی، پس از نماز مغرب و عشاء، با حمل شمعهای روشن و تشکیل حلقهای انسانی در صحن حرم رضوی، به عزاداری و سوگواری میپردازند.[۲] مرثیهسرایی، قرائت خطبه و تسلیتگفتن به امام رضا(ع) و امام زمان(عج), از برنامههای این مراسم است.[۳]
از آنجا که این مراسم با محوریت خدام و مسئولان حرم برگزار میشود، در میان خدام با عنوان «مراسم غلامهای امام رضا» شناخته میشود.[۴]
در خطبهٔ این مراسم، پس از شهادت به یگانگی خدا، حمد و ستایش پروردگار، درود بر پیامبر اسلام(ص) و ائمهٔ دوازدهگانهٔ شیعه، یاد و خاطرهٔ شهدا و امام خمینی گرامی داشته میشود و برای سلامتی و طول عمر رهبر جمهوری اسلامی ایران دعا میشود.[۵] این مراسم که از ابتدا در صحن انقلاب اسلامی (صحن عتیق سابق) برگزار میشد، از سال ۱۴۰۱ش به بعد، با تصمیم تولیت آستان قدس رضوی، به صحن پیامبر اعظم(ص) منتقل شد.[۶]
این تغییر مکان، باعث گسترش دامنهٔ این مراسم شده و علاوه بر خدام حرم، فرصتی برای حضور زائران و مجاوران فراهم آورده است.[۷]
تاریخچه
_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%B6%D8%A7(%D8%B9).jpg)
آیین خطبهخوانی از دورهٔ صفویه، به سه شیوهٔ خطبهخوانی شب عاشورا، خطبهخوانی شب شهادت امام رضا(ع) و خطبهخوانی تحویل کشیک خدام، در حرم امام رضا(ع) اجرا میشود.[۸] همچنین، در مراسم صُفّه نیز بخشی با عنوان خطبهخوانی اجرا میشود.[۹]
خطبهخوانی شب عاشورا و خطبهخوانی شب شهادت امام رضا(ع)، آیینی است که بر اساس وقفنامهٔ علیشاه، حاکم وقت خراسان، در سال ۱۱۶۰ق پایهگذاری شده است.[۱۰] این آیین، در زمستان ۱۴۰۲ش به ثبت ملی رسید.[۱۱]
آیتالله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در ۱۹ آذر ۱۳۵۷ش، همزمان با شب عاشورا، سخنرانیای را در اجتماع راهپیمایان مشهد ایراد کرد و خطبهٔ شب عاشورا را در حرم امام رضا(ع) به نام امام خمینی خواند. با این اقدام، شیوهٔ سنتی حکومت پهلوی، که تا پیش از آن آیین خطبهخوانی را با دعا برای محمدرضا پهلوی اجرا میکرد، برهم زده شد.[۱۲]
پانویس
- ↑ انوری، «سنجش و ارزیابی مراسم آیینی (آیین خطبهخوانی شب شهادت امام رضا(ع))»، ص۵۰.
- ↑ انوری، «سنجش و ارزیابی مراسم آیینی (آیین خطبهخوانی شب شهادت امام رضا(ع))»، ص۵۰.
- ↑ «آیین خطبهخوانی»، سایت پنجره فولاد.
- ↑ «آیین خطبهخوانی میراثی از دوران صفویه»، سایت سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
- ↑ «آیین خطبهخوانی»، سایت پنجره فولاد.
- ↑ «مکان و نحوهٔ برگزاری مراسم»، بلاگ نسیم رضوان.
- ↑ «مکان و نحوهٔ برگزاری مراسم»، بلاگ نسیم رضوان.
- ↑ «احکام ثبت ملی آیینهای خطبهخوانی و صفهخوانی حرم رضوی رونمایی شد»، سایت ایبنا.
- ↑ «احکام ثبت ملی آیینهای خطبهخوانی و صفهخوانی حرم رضوی رونمایی شد»، سایت ایبنا.
- ↑ «آیین خطبهخوانی»، سایت پنجره فولاد.
- ↑ «آیین خطبهخوانی میراثی از دوران صفویه»، سایت سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
- ↑ «نگاهی به زندگینامهی حضرت آیتاللهالعظمی سید علی حسینی خامنهای»، پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری.
منابع
- انوری، سید علیرضا، «سنجش و ارزیابی مراسم آیینی(آیین خطبهخوانی شب شهادت امام رضا(ع))، در مجله دینپژوهی و کارآمدی، شماره۱، پاییز ۱۴۰۰ش.
- «آیین خطبهخوانی»، سایت پنجره فولاد، تاریخ بازدید: ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ش.
- «احکام ثبت ملی آیینهای خطبهخوانی و صفهخوانی حرم رضوی رونمایی شد»]، سایت ایبنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ تیر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۳ش.
- «سنت هزار ساله مراسم صفه و آیین۵۰۰ساله خطبهخوانی حرم مطهر رضوی به ثبت ملی رسید»، سایت سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ش.
- «آیین خطبهخوانی»، بلاگ نسیم رضوان، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مرداد ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ش.
- «نگاهی به زندگینامهی حضرت آیتالل هالعظمی سید علی حسینی خامنهای»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۶۸ش، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۳ش.