صُفِّه یا صفه‌خوانی مراسمی تشریفاتی در حرم امام رضا(ع) است که در طول آن، ۱۴ نفر از قاریان قرآن، هر کدام یک جزء قرآن را قرائت کرده و پس از خواندن اشعاری در مدح چهارده معصوم، مراسم به پایان می‌رسد. قدمت این مراسم را مربوط به قرن ۱۲ قمری دانسته‌اند.
| مراسم صفه | |
|---|---|
 برگزاری مراسم صفه در حرم امام رضا(ع) | |
| زمان‌برگزاری | هر روزه در دو نوبت صبح و عشا |
| مکان برگزاری | حرم امام رضا(ع)، مشهد |
| اوراد و اشعار | مدیحه چهارده معصوم از خواجه نصیرالدین طوسی |
| ثبت ملی | شده است |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
ماهیت و شیوه برگزاری
صفه، به مراسمی گفته می‌شود که همه روزه در دو نوبت در حرم امام رضا(ع) برگزار می‌شود.[۱] مراسم صفه، توسط حافظان قرآن که در اصطلاح آستان قدس رضوی، حفاظ خوانده می‌شوند، اجرا می‌گردد.[۲] در این مراسم، خادمان حرم امام رضا به چهار دسته حفاظ، فراشان، دربانان و کفش‌داران تقسیم می‌شوند. سپس ۱۴ قرآن همراه با رَحْل با فاصله‌های معین در دو ردیف محل برگزاری مراسم قرار می‌گیرد و ۱۴ خادم از دسته حفاظ، هر یک پشت یکی از رحل‌های قرآن می‌نشینند و شروع به خواندن قرآن می‌کنند. پس از پایان قرائت قرآن، هر یک از حفاظ، یک فقره از مدیحه چهارده معصوم را از اشعار خواجه نصیرالدین طوسی می‌خواند. پس از آن، خطبه‌خوان، خطبه‌ای را قرائت کرده و مراسم با سجده شکر خادمان به پایان می‌رسد. این مراسم دو مرتبه در روز، اولین بار نیم ساعت پس از طلوع آفتاب و مرتبه دوم، پس از نماز مغرب و عشا، در حرم امام رضا برگزار می‌شود و هر یک از قاریان باید در طول این مراسم، یک جزء قرآن تلاوت کنند.[۳] در این مراسم، خادمانِ فراش، وظیفه برقرای نظم را در هنگام برگزاری مراسم برعهده دارند و دیگر خادمان، در مجلس شنونده هستند.[۴]
تاریخچه
برخی از منابع، قدمت مراسم صفه را به قرن ۲ قمری و همزمان با شهادت امام رضا(ع) دانسته‌اند. با این وجود اسناد و وقف‌نامه‌ها گواه آن است که از سال ۱۲۷۶ق، این مراسم برگزار می‌شد.[۵] بر اساس این اسناد، شخصی به نام امام وردیخان بیات مختاری، اقدام به ثبت این سنت کرده و موقوفه‌ای را برای آن در نظر گرفته است. در گذشته، این مراسم در رواق توحیدخانه برگزار می‌شد و بعدا به رواق دارالحفاظ منتقل شد. امروزه این مراسم در رواق دارالسلام برگزار می‌شود.[۶] این مراسم در سال ۱۴۰۲ش، به ثبت ملی رسید.[۷]
پانویس
- ↑ ««صفه» آئین زمزمه‌های آسمانی با ترنم خضوع در حرم مطهر رضوی است»، خبرگزاری مهر.
- ↑ موسوی‌پناه، حرم در واژه‌ها، ۱۳۹۱ش، ص۲۰.
- ↑ ««صفه» آئین زمزمه‌های آسمانی با ترنم خضوع در حرم مطهر رضوی است»، خبرگزاری مهر.
- ↑ موسوی‌پناه، حرم در واژه‌ها، ۱۳۹۱ش، ص۳۴.
- ↑ افشار تربتی، راهنمای زائرین حریم رضوی، ۱۳۹۹ش، ص۲۱۷.
- ↑ ««صفه» آئین زمزمه‌های آسمانی با ترنم خضوع در حرم مطهر رضوی است»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «ثبت ملی مراسم صفه و آیین خطبه‌خوانی حرم مطهر رضوی»، خبرگزاری دفاع مقدس.
منابع
- افشار تربتی، زهرا، راهنمای زائرین حریم رضوی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۹ش.
- موسوی‌پناه، ابراهیم، حرم در واژه‌ها، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.
- گلچین عارفی، مهدی، «صفه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۴۰۰ش.
- ««صفه» آئین زمزمه‌های آسمانی با ترنم خضوع در حرم مطهر رضوی است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۶ فرودین ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۳ خرداد ۱۴۰۳ش.
- «ثبت ملی مراسم صفه و آیین خطبه‌خوانی حرم مطهر رضوی»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اسفند ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۱۳ خرداد ۱۴۰۳ش.