سید عبدالحسین دستغیب

سید عبدالحسین دستغیب
سومین شهید محراب و امام جمعه شیراز
اطلاعات فردی
نام کامل	سید عبدالحسین دستغیب شیرازی
نسب	سادات حسینی
تاریخ تولد	۱۰ محرم ۱۳۳۲ق (۱۸ آذر ۱۲۹۲ش)
زادگاه	شیراز
محل دفن	حرم شاه‌چراغ
تاریخ شهادت	۲۰ آذر ۱۳۶۰ش توسط حزب مجاهدین خلق
محل شهادت	شیراز
اطلاعات علمی
استادان	محمد کاظم شیرازی • سید ابوالحسن اصفهانی
محل تحصیل	شیراز • نجف
تألیفات	آدابی از قرآن (تفسیر سوره حجرات) • بهشت جاودان (تفسیر سوره الرحمن) • داستان‌های شگفت • گناهان کبیره (شرح گناهان کبیره از آیات و روایات) و قلب سلیم
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	مبارزه علیه حکومت پهلوی • امامت جمعه شیراز • نماینده مردم فارس در مجلس خبرگان قانون اساسی

سید عبدالحسین دستغیب شیرازی (۱۲۹۲-۱۳۶۰ش) مجتهد شیعه، شهید محراب، امام جمعه شیراز. شهرت او بیشتر به سبب درس اخلاق و کتاب‌های فراوان اخلاقی او است. گناهان کبیره، قلب سلیم، داستان‌های شگفت از جمله آثار سید عبدالحسین دستغیب است. او در مبارزات انقلاب اسلامی نقش فعالی داشت و پس از انقلاب به امامت جمعه شیراز منصوب شد. در آذر ۱۳۶۰ش، پس از اقامه نماز جمعه در یک حمله تروریستی انتحاری توسط یکی از اعضای سازمان مجاهدین خلق مشهور به منافقین به شهادت رسید و سومین شهید محراب نام گرفت.

ولادت و نسب

سید عبدالحسین دستغیب در ۱۰ محرم ۱۳۳۲ق(۱۸ آذر ۱۲۹۲ش)^[۱] در خانواده‌ای روحانی در شیراز به دنیا آمد. خاندان دستغیب از سادات حسینی هستند که آن‌ها را سادات حسنی حسینی نیز گفته‌اند. پدرش محمدتقی و پدربزرگش سید هدایت الله از عالمان و مجتهدان استان فارس بودند.^[۲]

تحصیلات

دستغیب تحصیلات مقدماتی را نزد پدر آموخت. او پس از درگذشت پدرش سرپرستی مادر، سه خواهر و دو برادر کوچک‌تر را بر عهده گرفت و در مدرسه خان شیراز نزد کسانی چون ملا احمد دارابی و علی‌اکبر ارسنجانی به تحصیل ادامه داد.^[۳]

دستغیب در بیست‌سالگی اقامه نماز جماعت مسجد باقرخان، در محله بازار مرغ شیراز را بر عهده گرفت. در دوره حکومت رضا شاه (۱۳۰۴-۱۳۲۰ش) برای حفظ لباس روحانیت به ناچار در امتحان طلاب علوم دینیه –که اداره معارف برگزار کرده بود- شرکت نمود و با قبولی در امتحان، لباسش را حفظ کرد. چندی بعد به بهانه سخنان تحریک‌آمیز و مخالفت‌هایش به زندان افتاد و میان ترک وطن یا کنار نهادن لباس روحانیت مخیر شد. در نتیجه، در سال ۱۳۱۴ش به نجف رفت و در آن شهر نزد استادانی چون محمدکاظم شیرازی و سید ابوالحسن اصفهانی به ادامه تحصیل در مراتب عالی پرداخت^[۴] و پس از سقوط حکومت رضاشاه به توصیه استادش محمدکاظم شیرازی، به شیراز بازگشت.^[۵]

فعالیت‎‌های اجتماعی

دستغیب پس از این در کنار برگزاری مجالس وعظ و سخنرانی، تدریس و تألیف، به امور عام‌المنفعه‌ای چون تأسیس و بازسازی مساجد و مدارس از جمله مسجد جامع عتیق شیراز و مدرسه علمیه حکیم پرداخت.^[۶]

مبارزات پیش از انقلاب

دستغیب که خطیب مسجد جامع عتیق بود، طی چند دهه فعالیتش در پیش از انقلاب اسلامی، از اوضاع اجتماعی ایران و رواج مظاهر غیردینی در کشور انتقاد می‌کرد. او پس از آغاز برنامه انقلاب سفید در اوایل دهه ۱۳۴۰ش، به پیروی از علما و مراجع تقلید به قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی اعتراض کرد. اعتراض به حکومت پهلوی در به رسمیت شناختن اسرائیل نیز یکی دیگر از مخالفت‌های او بود.^[۷]

مواضع انقلابی دستغیب موجب گردید که چند بار دستگیر و زندانی شود.^[۸] ساواک در ۱۳۵۲ش دستغیب را به سبب ایراد سخنرانی‌های تند ممنوع‌المنبر کرد^[۹] مخالفت وی با یازدهمین و آخرین برگزاری مراسم جشن هنر شیراز^{[یادداشت ۱]} در سال ۱۳۵۶ش و واکنش تند او به مقاله توهین‌آمیز روزنامه اطلاعات در ۱۹ دی ۱۳۵۶، نمونه‌ای از مواضع وی است.^[۱۰]

پس از انقلاب

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در بهمن ۱۳۵۷ش امام خمینی به درخواست اهالی شیراز، دستغیب را به سِمت امامت جمعه آن شهر منصوب کرد. افزون بر آن وی نماینده امام در استان فارس و نیز نماینده مردم فارس در مجلس خبرگان قانون اساسی بود.^[۱۱] موضع اصلی دستغیب پس از انقلاب اسلامی مبتنی بر تبعیت از امام خمینی و همراهی با ولایت فقیه بود.^[۱۲] دستغیب در موضع سخنران نماز جمعه در تبیین مبانی انقلاب اسلامی و نیز دفاع از جایگاه روحانیت و حکومت اسلامی تأثیرگذار بود.^[۱۳]

آثار

از دستغیب بیش از دهها جلد کتاب در مباحث مختلف اسلامی و بیشتر در حوزه اخلاق، باقی مانده است. برخی از کتاب‌های وی مانند گناهان کبیره و معاد در بیش از یک میلیون نسخه به چاپ رسیده است.^[۱۴]

شهادت

سید عبدالحسین دستغیب در ۲۰ آذر ۱۳۶۰ به هنگام رفتن به نماز جمعه در حمله انتحاری یکی از اعضای گروه «مجاهدین خلق» به شهادت رسید.^[۱۵] امام خمینی در بیانیه‌ای به مناسبت شهادت دستغیب، وی را معلم اخلاق و مُهَذِّب نفوس و متعهد به اسلام و جمهوری اسلامی نامید.^[۱۶]

تصاویر

شهید دستغیب در محضر امام خمینی
شهید دستغیب در حال ایراد خطبه‌‎های نماز جمعه شیراز
داستان‎های شگفت از آثار شهید دستغیب

پانویس

↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج ۵، ص۴۴۳؛ سبحانی، سیمای فرزانگان، ج۲، ص۶۰۵.
↑ فسائی، فارسنامه ناصری، ج۲، ص۹۱۴؛ نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۱۸-۲۰؛ دانشنامه ائمه جمعه کشور، ج۱، ص۳۶۰.
↑ نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۲۶-۲۷، ۳۵-۳۶؛ دانشنامه ائمه جمعه کشور، ج۱، ص۳۶۱.
↑ سبحانی، سیمای فرزانگان، ج۲، ص۶۰۶؛ ربانی خلخالی، شهدای روحانیت در یک صد سال اخیر، ص۵۷۹-۵۸۰؛ نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۳۹-۴۲.
↑ دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۹۵؛ نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۵۳.
↑ سودبخش، یادواره شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب، ص۱۸؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱۰، ص۲۱.
↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۰، ص۱۱۸، ۱۴۶، ۲۴۸-۲۵۸، ۵۹۰-۶۳۱.
↑ ربانی خلخالی، شهدای روحانیت در یک صد سال اخیر، ص۵۸۱؛ دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۳۸-۳۹، ۴۲.
↑ دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۴۳؛ نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۱۰۶.
↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۰، ص۴۷۹-۴۹۵؛ دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۴۲-۴۳.
↑ امام خمینی، ج ۸، ص۲۲؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱۰، ص۱۶.
↑ دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۵۷-۵۹
↑ دستغیب، خطبه‌های جمعه، ج۱، ص۸۳-۸۶، ۱۲۷، ۱۷۱-۱۷۳، ۲۶۹-۲۷۴، ۳۸۲، ۴۰۱-۴۰۴ و...
↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱۰، ص۲۲.
↑ دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۶۱-۶۵؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۰، ص۱۹-۲۰.
↑ امام خمینی، صحیفه نور، ج ۱۵، ص۲۵۳-۲۵۵.

یادداشت

↑ جشنواره هنر شیراز جشنواره‌ای از هنر نمایشی و موسیقی بود که از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۶ در پایان تابستان هر سال در شهر شیراز و تخت جمشید برگزار می‌شد. این جشنواره زیر نظر دفتر ویژه فرح پهلوی و با مدیریت فرخ غفاری برگزار می‌شد. از این جشنواره هنری به عنوان جنجالی‌ترین جریان فرهنگی و هنری در تاریخ معاصر ایران یاد می‌شود.هدف از برگزاری این جشن که همه ساله برای اجرای مجدد آن سعی و کوشش به عمل آمد، استحاله فرهنگی اسلامی مردم و باز کردن راه نفوذ فرهنگ غرب به داخل کشور بود. در سال۱۹۷۷م(۱۳۵۶ش) یک گروه هنرپیشه دکانی را در یکی از خیابان‌های اصلی شیراز در نزدیکی مسجد گرفت و در درون دکان و در پیاده‌روی جلو آن نمایشی اجرا کرد که شامل یک هتک ناموس تمام عیار و اعمال شهوت‌انگیز بین هنرپیشگان زن و مرد بود.

منابع

امام خمینی، صحیفه نور، ج۸و ۱۵، تهران ۱۳۶۱ش.
دانشنامه ائمه جمعه کشور، به اهتمام محمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، یزد، ۱۳۸۴.
دستغیب، عبدالحسین، خطبه‌های جمعه، قم، ۱۳۶۳ش.
دستغیب، عبدالحسین، گروهک‌ها، شیراز، ۱۳۶۲ش.
دستغیب، محمدهاشم، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، شیراز، ۱۳۶۲.
ربانی خلخالی، علی، شهدای روحانیت در یک‌صد سال اخیر، قم، ۱۴۰۲.
سبحانی، جعفر، سیمای فرزانگان، قم، ۱۳۸۰ش.
سودبخش، محمد، یادواره شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب، نبوت، شیراز، ۱۳۶۱ش.
شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، ۱۳۵۲-۱۳۵۴.
فسائی، حسن بن حسن، فارسنامه ناصری، چاپ منصور رستگار فسائی، تهران ۱۳۸۲ش.
نورمحمدی، محمدجواد، شهید دستغیب لاله محراب، تهران، ۱۳۸۲ش.
یادنامه شهید راه نماز آیت الله سید عبدالحسین دستغیب، تهران، دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۶۱ش.
یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱۰.
نفس مطمئنه: شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب، تهران، وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش.

پیوند به بیرون

[1] شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج ۵، ص۴۴۳؛ سبحانی، سیمای فرزانگان، ج۲، ص۶۰۵.

[2] فسائی، فارسنامه ناصری، ج۲، ص۹۱۴؛ نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۱۸-۲۰؛ دانشنامه ائمه جمعه کشور، ج۱، ص۳۶۰.

[3] نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۲۶-۲۷، ۳۵-۳۶؛ دانشنامه ائمه جمعه کشور، ج۱، ص۳۶۱.

[4] سبحانی، سیمای فرزانگان، ج۲، ص۶۰۶؛ ربانی خلخالی، شهدای روحانیت در یک صد سال اخیر، ص۵۷۹-۵۸۰؛ نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۳۹-۴۲.

[5] دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۹۵؛ نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۵۳.

[6] سودبخش، یادواره شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب، ص۱۸؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱۰، ص۲۱.

[7] یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۰، ص۱۱۸، ۱۴۶، ۲۴۸-۲۵۸، ۵۹۰-۶۳۱.

[8] ربانی خلخالی، شهدای روحانیت در یک صد سال اخیر، ص۵۸۱؛ دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۳۸-۳۹، ۴۲.

[9] دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۴۳؛ نورمحمدی، شهید دستغیب لاله محراب، ص۱۰۶.

[11] یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۰، ص۴۷۹-۴۹۵؛ دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۴۲-۴۳.

[12] امام خمینی، ج ۸، ص۲۲؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱۰، ص۱۶.

[13] دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۵۷-۵۹

[14] دستغیب، خطبه‌های جمعه، ج۱، ص۸۳-۸۶، ۱۲۷، ۱۷۱-۱۷۳، ۲۶۹-۲۷۴، ۳۸۲، ۴۰۱-۴۰۴ و...

[15] یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱۰، ص۲۲.

[16] دستغیب، یادواره شهید حضرت آیت الله حاج سید عبدالحسین دستغیب شیرازی، ص۶۱-۶۵؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۱۰، ص۱۹-۲۰.

[17] امام خمینی، صحیفه نور، ج ۱۵، ص۲۵۳-۲۵۵.

[10] جشنواره هنر شیراز جشنواره‌ای از هنر نمایشی و موسیقی بود که از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۶ در پایان تابستان هر سال در شهر شیراز و تخت جمشید برگزار می‌شد. این جشنواره زیر نظر دفتر ویژه فرح پهلوی و با مدیریت فرخ غفاری برگزار می‌شد. از این جشنواره هنری به عنوان جنجالی‌ترین جریان فرهنگی و هنری در تاریخ معاصر ایران یاد می‌شود.هدف از برگزاری این جشن که همه ساله برای اجرای مجدد آن سعی و کوشش به عمل آمد، استحاله فرهنگی اسلامی مردم و باز کردن راه نفوذ فرهنگ غرب به داخل کشور بود. در سال۱۹۷۷م(۱۳۵۶ش) یک گروه هنرپیشه دکانی را در یکی از خیابان‌های اصلی شیراز در نزدیکی مسجد گرفت و در درون دکان و در پیاده‌روی جلو آن نمایشی اجرا کرد که شامل یک هتک ناموس تمام عیار و اعمال شهوت‌انگیز بین هنرپیشگان زن و مرد بود.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[یادداشت ۱]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

ن ب و فقیهان شیعه (قرن ۱۴ قمری) بر اساس سال درگذشت
ساکن ایران	احمد خوئینی(۱۳۰۷ق) • سید محمدباقر خوانساری(۱۳۱۳ق) • سید علی‌اصغر جاپلقی(۱۳۱۳ق) • محمدباقر فشارکی(۱۳۱۴ق) • سید محمد فشارکی(١٣١۶ق) • محمد اشرفی مازندرانی (حجت اشرفی)(۱۳۱۵ق) • ابوالفضل تهرانی(۱۳۱۷ق) • سید محمدهاشم خوانساری(۱۳۱۸ق) • علی شریعتمدار استرآبادی(۱۳۱۸ق) • محمدحسن آشتیانی(۱۳۱۹ق) • سید محمدمهدی خوانساری(۱۳۲۴ق) • حبیب‌الله خویی(۱۳۲۴ق) • حسنعلی تهرانی(۱۳۲۵ق) • شیخ فضل‌الله نوری(۱۳۲۷ق) • حبیب خراسانی(۱۳۲۷ق) • ملا قربانعلی زنجانی(۱۳۲۸ق) • محمدشفیع بوشهری(۱۳۲۹ق) • محمدتقی آقانجفی اصفهانی(۱۳۳۲ق) • حبیب‌الله شریف کاشانی(۱۳۴۰ق) • محمد ارباب قمی(۱۳۴۱ق) • سید محمدباقر درچه‌ای(۱۳۴۲ق) • جواد ملکی تبریزی(۱۳۴۳ق) • نورالله نجفی اصفهانی(۱۳۴۶ق) • صادق آقا تبریزی(۱۳۵۱ق) • محمدباقر آیتی(۱۳۵۲ق) • سید ابوالقاسم دهکردی(۱۳۵۳ق) • عبدالکریم حائری یزدی(۱۳۵۵ق) • سید ابوالحسن انگجی تبریزی(۱۳۵۷ق) • سید حسن مدرس(۱۳۵۷ق) • ابوعبدالله زنجانی(۱۳۶۰ق) • محمدرضا مسجدشاهی(۱۳٦٢ق) • آقا نجفی قوچانی(۱۳۶۳ق) • یحیی خویی(۱۳۶۴ق) • مهدی اصفهانی(۱۳۶۵ق) • میرزا محمد فیض قمی (۱۳۷۰ق) • سید محمدتقی خوانساری(۱۳۷۱ق) • عبدالکریم خوئینی زنجانی(۱۳۷۱ق) • سید محمد حجت کوه‌کمری(۱۳۷۲ق) • مهدی آشتیانی(۱۳۷۲ق) • سید صدرالدین صدر(۱۳۷۳ق) • محمدجواد انصاری همدانی(۱۳۷۹ق) • سید حسین طباطبایی بروجردی(۱۳۸۰ق) • فاضل تونی(۱۳۸۰ق) • سید ابوالقاسم کاشانی(١٣٨١ق) • هاشم قزوینی (۱۳۸۱ق) • سید محمد بهبهانی(۱۳۸۳ق) • میرزا حسین فقیه سبزواری(۱۳۸۶ق) • مجتبی قزوینی(۱۳۸۶ق) • سید محمد محقق داماد(۱۳۸۸ق) • محمدتقی آملی(۱۳۹۱ق) • محمدصالح حائری مازندرانی(۱۳۹۱ق) • محمد کوهستانی مازندرانی (۱۳۹۲ق) • سید احمد شبیری زنجانی(۱۳۹۳ق) • ابوالحسن شعرانی(۱۳۹۳ق) • سید ابوالحسن رفیعی قزوینی(۱۳۹۵ق) • سید محمدهادی میلانی(۱۳۹۵ق) • میرزا احمد آشتیانی(۱۳۹۵ق) • رحیم ارباب(۱۳۹۶ق) • علی معصومی همدانی(۱۳۹۸ق) • عبدالرحیم ربانی شیرازی(۱۴۰۱ق) • سید محمدحسین طباطبائی(۱۴۰۲ق) • سید عبدالحسین دستغیب(۱۴۰۲ق) • سید اسدالله مدنی(۱۴۰۲ق) • محمد صدوقی(۱۴۰۲ق) • عطاءالله اشرفی اصفهانی(۱۴۰۲ق) • سیده نصرت امین(۱۴۰۳ق) • سید محمدکاظم شریعتمداری(۱۴۰۶ق) • محمدباقر اصطهباناتی (۱۳۲۶ق) • سید یونس موسوی اردبیلی (۱۳۷۷ق)
ساکن عراق	زین‌العابدین مازندرانی(۱۳۰۹ق) • حسین‌قلی همدانی(۱۳۱۱ق) • سیدمحمدحسن شیرازی (میرزای شیرازی)(۱۳۱۲ق) • سیدمحمدحسین شهرستانی (شهرستانی ثانی)(۱۳۱۵ق) • محمدحسن مامقانی(۱۳۲۰ق) • محمدهادی تهرانی(۱۳۲۱ق) • محمدطه نجف(۱۳۲۳ق) • حسین خلیلی تهرانی(۱۳۲۶ق) • محمدکاظم خراسانی (آخوند خراسانی)(۱۳۲۹ق) • عبدالله مازندرانی(۱۳۳۰ق) • سید محمدسعید حبوبی (حَبّوبی کبیر)(۱۳۳۳ق) • سید اسماعیل صدر(۱۳۳۸ق) • سید علی داماد(۱۳۳۶ق) • سید محمدکاظم طباطبایی(۱۳۳۷ق) • محمدتقی شیرازی (میرزای دوم)(۱۳۳۸ق) • فتح‌الله غروی اصفهانی (شیخ الشریعة)(۱۳۳۹ق) • مهدی خالصی(۱۳۴۳ق) • ابوتراب خوانساری(۱۳۴۶ق) • شعبان گیلانی(۱۳۴۸ق) • سید حسن صدر(۱۳۵۴ق) • محمدحسین نائینی(۱۳۵۵ق) • ابوالحسن مشکینی(۱۳۵۸ق) • محمدحسین غروی اصفهانی(۱۳۶۱ق) • آقا ضیاء عراقی(۱۳۶۱ق) • سید ابوالحسن اصفهانی(۱۳۶۵ق) • محمد حرزالدین(۱۳۶۵ق) • سید علی قاضی طباطبایی(۱۳۶۶ق) • محمدحسین کاشف‌الغطاء(۱۳۷۳ق) • سید حسین آل‌علی شاهرودی(۱۳۷۳ق) • محمدحسن مظفر(۱۳۷۵ق) • سید عبدالحسین شرف‌الدین(۱۳۷۷ق) • سید جمال‌الدین گلپایگانی(۱۳۷۷ق) • محمدعلی غروی اردوبادی(۱۳۸۰ق) •سیدمحمدحسن حائری(۱۳۸۰ق) • سید عبدالهادی شیرازی(۱۳۸۲ق) • محمدرضا مظفر(۱۳۸۳ق) • محمد خالصی‌زاده(۱۳۸۳ق) • آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق) • عبدالحسین امینی(۱۳۹۰ق) • سید محسن حکیم (۱۳۹۰ق) • سید محمود حسینی شاهرودی(۱۳۹۴ق) • حسین حلی(۱۳۹۴ق) • سید حسن موسوی بجنوردی(۱۳۹۶ق) • سید مصطفی خمینی(۱۳۹۷ق) • سید محمدباقر صدر(۱۴۰۰ق)
ساکن هند	سیدعلی‌محمد نقوی (تاج‌العلماء)(۱۳۱۲ق)
ساکن عربستان	علی بن حسنعلی خنیزی(۱۳۶۲ق) • علی بن حسن خنیزی(۱۳۶۳ق)
ساکن سوریه	سید محسن امین(۱۳۷۱ق)
ساکن افغانستان	سید محمدسرور واعظ بهسودی(۱۳۹۸ق)
مراجع تقلید شیعه / رجالیان شیعه / متکلمان شیعه / مفسران شیعه / فقیهان شیعه