موته
موته روستایی نزدیک شهر دمشق است، در سال هشتم هجری نبردی بین مسلمانان و رومیان که به جنگ موته مشهور است، در این مکان اتفاق افتاد. قبور شهدای جنگ موته در روستای مزار، نزدیک به موته قرار دارد. بر روی قبور شهدای موته مقبره‌هایی در دوره‌های مختلف تاریخی ساخته و بازسازی شده است، امروزه مقبره شهدای موته مکانی برای برگزاری مراسم مذهبی شیعیان اردن به‌ویژه در ماه محرم است.
جغرافیا
موته از روستاهای شام،[۱] در بَلقاء در نزدیکی شهر دمشق است[۲] که در آنجا شمشیر می‌ساختند.[۳] موته امروزه شهری آباد در شرق کشور اردن و در ۱۱ کیلومتری شهر کَرَک می‌باشد.به گفته دهخدا موته نام زمینی است به مشارف شام، در دوازده میلی اَذرُح که یکی از جنگ‌های اسلام در زمان پیامبر(ص) در آنجا انجام گرفت.[۴]
وقایع
جنگ موته در سال هشتم هجری در نزدیکی دهکده موته، بین مسلمانان با رومیان به وقوع پیوست،[۵] و به دلیل این‌که پیامبر(ص) در این جنگ حضور مستقیم نداشت، آن‌را سریه نامیده‌اند.[۶] فرماندهی این جنگ به دستور پیامبر(ص) به ترتیب بر عهده زید بن حارثه، جعفر بن ابی‌طالب و عبدالله بن رواحه قرار داده شد و در صورت شهادت هر سه فرمانده انتخاب فرمانده جدید را به عهده مسلمانان گذاشت.[۷] در این جنگ پس از شهادت هر سه فرمانده خالد بن ولید لشکر اسلام را به عقب بازگرداند.[۸]
قبور شهدای موته
قبور شهدای موته در روستای مزار نزدیک به منطقه موته در ۱۲ کیلومتری جنوب شهر کرک اردن واقع شده است.[۹] بقایای یک زیارتگاه تاریخی که به نام مشهد شناخته می‌شود در این روستا قرار دارد، که گفته‌اند محل شهادت جعفر طیار است، قدمت بقایای فعلی آن به دوره ایوبی یا مملوکی باز می‌گردد. اما در گذر زمان ویران شده و تنها یک طاق سنگی از میان آن باقی مانده است. طبق کاوش‌های انجام شده همه بقایای بنا از زیر خاک بیرون آورده شد و مشخص شد که طاق باقی‌مانده، یکی از چهارطاقی اصلی بنا است که بر فراز آن گنبدی وجود داشته است و همچنین بنا دارای محرابی در ضلع جنوبی و یک ورودی و اتاق‌هایی در ضلع شمالی بوده است. در میان اتاق نیز یک قبر سنگی نمادین به نشانه محل شهادت جعفر طیار به چشم می‌خورد. در فاصله حدود پانصد متری جنوب این زیارتگاه نیز بقایای زیارتگاه دیگری وجود دارد که ظاهرا محل شهادت عبدالله بن رواحه از صحابه پیامبر اسلام(ص) است.[۱۰]
قبور زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه در نزدیکی قبر جعفر طیار قرار دارند، به گفته منابع تاریخی جعفر بن ابی طالب، عبدالله بن رواحه و زید بن حارثه در یک قبر دفن شدند و قبر پنهان داشته شد.[۱۱]
آیین عزاداری امام حسین(ع) در محل شهدای موته
شیعیان کشور اردن برای انجام مراسم عبادی و عزاداری‌ها مسجد و حسینیه‌ای ندارند و در ایام محرم، آیین عزاداری امام حسین(ع) و یارانش را در محل شهدای موته در منطقه جنوبی این کشور برگزار می‌کنند.[۱۲]
مرمت و باز سازی مقبره شهدای موته
کتیبه‌های باقی‌مانده در ساختمان زیارتگاه شهدای موته، نشان از بازسازی آن در دوره‌های مختلف تاریخی دارد. قدیمی‌ترین این کتیبه‌ها، به خط کوفی و از دوره فاطمیان است. همچنین دو کتیبه از دوره مملوکیان،[یادداشت ۱] در سال‌های ۷۲۷ و ۷۵۲ق و کتیبه‌ای نیز از دوره عثمانی در سال ۱۳۳۱ق بیانگر بازسازی آن است.[۱۳] منابع تاریخی از بازسازی و توسعه زیارتگاه در نیمه دوم قرن هفتم به دست سلطان الظاهر بیبرس مملوکی و اختصاص دادن اوقافی برای آن، سخن گفته‌اند.[۱۴]
در فاصله سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۴م، به دستور ملک عبدالله، پادشاه اردن، مسجدی با سه گنبد و دو مناره در محل زیارتگاه جعفر طیار احداث و دو گنبد کوچک‌تر نیز بر روی قبور زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه ساخته شد.[۱۵] در اواخر قرن ۲۰ میلادی، وزارت اوقاف اردن، زیارتگاه را توسعه داد. در سال ۱۴۲۰ق، با تلاش و هزینه محمد برهان‌الدین، داعی مطلق فرقه بُهره در هند، ضریح زیبایی از نقره بر روی قبر جعفر طیار نصب شده است. این ضریح به شکل مربّع و بدنه آن با نقوش و تزئینات و کتیبه‌های قرآنی به خط ثلث آراسته شده است. مقبره شهدای موته از جمله آرامگاه جعفر بن ابی طالب در سالیان اخیر توسط وهابیان تندرو به آتش کشیده شد.[۱۶]
پانویس
- ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۵، ص۲۲۰
- ↑ ابن‌سعد بغدادی، الطبقات الکبری، ج۲، ص۹۷.
- ↑ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه.
- ↑ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری باعلام الهدی،۱۴۱۷ق، ج ۱، ص۲۱۲؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج ۲، ص۳۷۳.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری،۱۴۱۸ق، ج ۲، ص۹۷.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج ۱، ص۲۱۲.
- ↑ ابن هشام، سیره النبویه، ج ۴، ص۲۵.
- ↑ رضانژاد، اردن، ص۱۲۹.
- ↑ الموسم، الآثار الاسلامیة فی بلدتی مؤتة والمزار، العدد۴، ص۱۰۷۲-۱۰۷۳.
- ↑ ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۳۶.
- ↑ سایت شیعه‌شناسی؛ شیعیان اردن
- ↑ الموسم، الآثار الاسلامیة فی بلدتی مؤتة والمزار، العدد ۴، ص۱۰۷۴.
- ↑ الصفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۲۱۳.
- ↑ الموسم، الآثار الاسلامیة فی بلدتی مؤتة والمزار، العدد۴، ص۱۰۷۴.
- ↑ دومین مردی که مسلمان شد/ مرقد جعفر طیار کجاست؟ خبرگزاری فارس.
یادداشت
- ↑ سلاطین مملوکی، بردگان ترک یا چر کسانی بودند که با گذر زمان در قرن هفتم زمینه لازم برای کسب قدرت سیاسی به مدت سه قرن برای آنها فراهم شد، آنها در سیاست هایشان تا حدودی مطابق با راه و رسم دولت ایوبیان پیش می‌رفتند، ممالیک در شرایطی بر تخت قدر تکیه زدند که سرزمین‌های اسلامی مورد هجوم دو خطر بزرگ صلیبیان و مغولان بود. آنها از ضعف ایوبیان استفاده کردند و به عنوان نیرویی تازه نفس خود را در جامعه مصر مطرح کردند. فرمانده هان ترک به عنوان رهبران نظام سیاسی فاقد مشروعیت برای کسب اعتبار از نهاد دین استفاده کردند سلاطین مملوکی به منظور کسب مشروعیت خلافت عباسی را احیا کردند و به عنوان حامیان خلافت و مسلیمن از اصل جهاد کمک گرفتند حمایت از ایدوئولوژی اهل سنت و جلب نظر نخبگان عامل دیگری بود که آنها از آن بهره بردند ممالیک به عنوان نمایندگان نظام سیاسی از نخبگان دینی حمایت کردند تا از وجود آنها بهره‌مند شوند نخبگان مذهبی نیز از حمایت دولت استفاده درون و برون گروهی کردند تا به مقاصد سیاسی اجتماعی اقتصادی و مذهبی خود برسند در نتیجه ارتباط دو سویه این دو نهاد سبب پایداری قدرت ممالیک در برابر توطئه‌های داخلی و خارجی شد و علماء علاوه بر دستیابی به موارد بالا به منزلت اجتماعی نیز دست یافتند. (محبوبه شفائی پور، هاشم آقاجری، فاطمه جان احمدی، مناسبات سلاطین و فقها در دوره مملوکان مصر، مطالعات تاریخ اسلام، سال دوازدهم، شماره ۴۴ بهار۱۳۹۹)
منابع
- صفدی، خلیل بن ایبک، (محقق) ریتر، هلموت، وفیات الاعیان و انباء الزمان کتاب الوافی بالوفیات، بیروت، دار النشر فرانز شتاینر، ۱۴۰۱ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویة، تحقیق، السقا، مصطفی، الأبیاری، ابراهیم، شلبی، عبد الحفیظ، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، بی‌تا.
- ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
- یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، الطبعة الثانیة، ۱۹۹۵م.
- رضانژاد، عزالدین، سرزمین‌های جهان اسلام: اردن(۱)، اندیشه تقریب سال هشتم بهار ۱۳۹۱ شماره ۳۰.
- الآثار الاسلامیة فی بلدتی مؤتة والمزار، الموسم، العدد۴.
- ابن عنبه، احمد، عمدة الطالب، نجف، المطبعة الحیدریة، ۱۳۸۰ق.
- وهابی‌ها آرامگاه «جعفر طیار» در اردن را به آتش کشیدند، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.
- دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
- ابن عنبة، احمد بن علی، عمده الطالب الصغری فی نسب آل ابی طالب، قم، الشریف الرضی، ۱۳۸۰ش.
- حرزالدین، محمد، مراقد المعارف، تحقیق:محمدحسین حرزالدین، سعید بن جبیر، ۲۰۰۷م.
- www.shiastudy.ir سایت شیعه شناسی؛ شیعیان اردن.
- www.farsnews.com.خبرگزاری فارس.