آیه نصر
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه نصر • آیه نصرت |
| واقع در سوره | انفال |
| شماره آیه | ۶۲ |
| جزء | ۱۰ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | فضایل امام علی(ع) و ولایت حضرت علی(ع) |
| آیات مرتبط | آیه صلح • آیه ولایت • آیه تطهیر • آیه اکمال |
آیه نصر (انفال:۶۲)[۱] یا نصرت،[۲] به تأیید و تقویت رسول اکرم(ص) با یاری خدا و مؤمنان اشاره دارد. این آیه پس از نزول آیه صُلْح (انفال: ۶۱)،[۳] آمده و به پیامبر(ص) اطمینان میدهد که چنانچه شرایط صلحِ پیشنهادی دشمنان را بپذیرد، باید بر خدا توکل کند؛ زیرا خدا هر گفتگویی را میشنود و از نیتهای همه آگاه است. اگر در صورت پذیرش پیمان صلح، احتمال فریب یا خیانت از طرف دشمنان وجود داشته باشد، خداوند او را با امداد غیبی و یاری مؤمنان در برابر خًدعههای دشمنان تقویت میکند و پیروز میسازد. در آیه بعد (انفال: ۶۳) نیز اشاره شده است که سابقه زندگی پیامبر(ص) گواهی بر این حقیقت است که خداوند همواره او را با یاری خود و به وسیله مؤمنان پاک تقویت کرده است.[۴]
﴿وَإِنْ يُرِيدُوا أَنْ يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ ٦٢﴾ [انفال:62]
﴿و اگر بخواهند تو را بفریبند [یاری] خدا برای تو بس است همو بود که تو را با یاری خود و مؤمنان نیرومند گردانید ٦٢﴾
دیدگاههای مختلفی درباره مراد از واژه «بِالْمُؤْمِنِینَ» در آیه ۶۲ سوره انفال مطرح شده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود:
- امام علی(ع): براساس برخی روایات نقلشده از مفسران شیعه[۵] و اهل سنت،[۶] واژه «مؤمنان» در این آیه به امام علی(ع) اشاره دارد و این آیه یکی از آیات بیانکننده فضایل آن حضرت به شمار میرود. به گفتهٔ مکارم شیرازی (زادهٔ ۱۳۰۵ش)، آیهٔ نصرت به تمامی یاران پیامبر(ص) اشاره دارد، اما امام علی(ع) برجستهترین مصداق آن است[۷] و براساس روایات[۸] ثبت نام امام علی(ع) بر عرش، به حکم عقل، نمایانگر برتری و شایستگی او برای جانشینی پیامبر(ص) است.[۹]
- قبیلههای اوس و خزرج: شیخ طوسی، در تفسیر التبیان، مراد از مؤمنان در آیه نصر را انصار (قبیلههای اوس و خزرج) دانسته و به دشمنی و جنگهای پیشین میان این دو قبیله اشاره کرده است. او این دیدگاه را نظر امام باقر(ع) معرفی کرده است.[۱۰] طبرسی، نویسنده مجمع البیان، این نظر را پذیرفته و آن را نظر اکثر مفسران دانسته است.[۱۱]
- مهاجرین و انصار: علامه طباطبایی، نویسنده تفسیر المیزان، منظور از مؤمنان در این آیه را همه مهاجران و انصار دانسته که پیامبر(ص) را یاری کردند.[۱۲]
به نقل از ابوهریره، پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
بر عرش الهی نوشته شده است: «معبودی جز من نیست و شریکی ندارم، و محمد بنده و فرستاده من است، او را به وسیله علی یاری کردهام.»
سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۰۰؛ قتدوزی، ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۸۲؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۹۲.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ علامه حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۱۸۵.
- ↑ مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۳۰۵.
- ↑ معرفت، التمهید، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۵۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۲۳۴-۲۳۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: بهرانی، البرهان فی تقسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۷۰۷؛ مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۳۱۲.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۰۰؛ قتدوزی، ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۸۲؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۹۲؛ ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۳۶۰؛ گنجی، کفایة الطالب، ۱۴۰۴ق، ص۲۳۴؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱۱، ص۱۷۳؛ محبالدین طبری، ذخائر العقبی، ۱۳۵۶ق، ص۶۹؛ حموی جوینی، فرائد السمطین، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۲۳۶.
- ↑ مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۱۳-۳۰۷.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۰۰؛ قتدوزی، ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۸۲؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۹۲.
- ↑ مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۱۳-۳۰۷.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار إحیاء التراث العربی، ج۵، ص۱۵۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۸۹.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۹، ص۱۳۲.
منابع
- ابنعساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
- بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق: بنیادبعثت، واحد تحقیقات اسلامی، قم، مؤسسة البعثة، ۱۴۱۵ق.
- حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق: محمدباقر محمودی، تهران، مؤسسة الطبع و النشر، ۱۴۱۱ق.
- حموی جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسة المحمودی، ۱۴۰۰ق.
- خطیب بغدادی، أبوبكر أحمد بن على، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت، دارالكتب العلمیة.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الدر المنثور فی تفسیر بالمأثور، بیروت، دارالفكر، ۱۴۱۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، احیاء التراث العربی، بیتا.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، چاپ اول، ۱۹۸۲م.
- علامه طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، منشورات اسماعیلیان، ۱۳۹۳ق.
- قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، قم، دار الأسوة للطباعة و النشر، ۱۴۲۲ق.
- گنجی، محمد بن یوسف، کفایة الطالب فی مناقب علی بن أبیطالب(ع)، تهران، دار إحیاء تراث إهلالبیت(ع)، ۱۴۰۴ق.
- محبالدین طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، قاهره، مکتبة القدسی، ۱۳۵۶ق.
- معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، آیات ولایت در قرآن، قم، انتشارات نسل جوان، چاپ سوم، ۱۳۸۶ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۷۴ش.