لا فتی الا علی

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
حکاکی عبارت «لا فتی الا علی» به خط ثلث بر روی فلز، مربوط به دوران صفویه

لا فَتَی اِلَّا عَلِی، ندایی آسمانی که یکی از فرشتگان در فضیلت امام علی(ع) بیان کرده است.[۱] بر اساس روایت‌های متعددی که شیعه و سنی نقل کرده‌اند، هنگامی که امام علی(ع) در جنگ اُحُد از پیامبر(ص) دفاع می‌کرد، صدایی از آسمان شنیده شد که «لا سَیفَ اِلاّ ذُوالفَقار و لا فَتی اِلاّ عَلی؛ شمشیری مگر ذوالفقار و جوانمردی مگر علی وجود ندارد» .[۲] در برخی روایات، گوینده این ندای آسمانی جبرئیل،[۳] در بعضی احادیث، فرشته‌ای به نام رضوان[۴] و در برخی دیگر نام گوینده ذکر نشده است.[۵] در بعضی گزارش‌ها نیز این واقعه مربوط به جنگ بَدْر[۶] یا خَیْبَر دانسته شده است.[۷] علامه امینی (درگذشت: ۱۳۹۰ق) مؤلف کتاب الغدیر با استناد به احادیث متعدد در این زمینه، معتقد است این جریان چندین‌بار رخ داده است.[۸] بر اساس برخی روایت‌ها حضرت علی(ع) در بیان فضایل خود به این جمله استناد کرده است.[۹]

قطعه خوشنویسی از عبارت «لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار»، اثر فردی به نام فریدالدین

به گفته علامه امینی دانشمندان علم حدیث بر نقل این حدیث اتفاق نظر دارند.[۱۰] در کتاب کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب از آثار اهل‌سنت (تألیف: قرن ۷ق) باب مستقلی در نقل‌های مختلف این حدیث ایجاد شده و گفته شده است اهل حدیث بر نقل این گزارش اتفاق‌نظر دارند.[۱۱] با این حال به باور برخی از نویسندگان اهل‌سنت، حدیثی که این واقعه را گزارش کرده، از احادیث ساختگی است؛[۱۲] همچنین گفته‌اند ابن‌تیمیه این گزارش را کذب دانسته است.[۱۳]

عبارت لا سیف الا ذوالفقار و لا فتی الا علی، روی تیغه بسیاری از شمشیرها نوشته شده است.[۱۴] شاعرانی همچون سعدی،[۱۵] خواجوی کرمانی[۱۶] و عطار نیشابوری،[۱۷] اشعار و ترکیب‌های گوناگونی را با تعبیر لا فتی الا علی ساخته‌اند. به گفته علامه امینی حَسّان بن ثابِت نیز با اجازه پیامبر(ص)، شعری در این‌باره سروده است.[۱۸]

عطار نیشابوری:

لا فتی الا علی در جان منذوالفقار و سیف او ایمان من[۱۹]

شاه نعمت‌الله ولی:

نفس خیر المرسلین است و ولی کردگارلافتی الّا علی لاسیف الّا ذوالفقار[۲۰]

محتشم کاشانی:

لا فتی الا علی گویند اهل روزگارساکنان آسمان لا سیف الا ذوالفقار[۲۱]

شهریار:

نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفتمتحیرم چه نامم شه ملک لافتی را[۲۲]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۱۰.
  2. نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۱۰؛ شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۰۰؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۸۷؛ شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۴۳؛ ابن‌هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۱۰۰؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۵۱۴.
  3. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۸۵.
  4. شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۸۷؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۲۸.
  5. شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۷.
  6. خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۷، ح۲۰۰.
  7. سبط بن جوری، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۶.
  8. امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۰۴.
  9. شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۵۰؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۹۹۵م، ج۳۹، ص۲۰۱.
  10. امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۰۴.
  11. گنجی، کفایة الطالب، دار احیاء تراث اهل‌بیت(ع)، ص۲۷۷-۲۸۰.
  12. ابن‌جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۳۸۱-۳۸۲.
  13. حلبی، السیرة الحلبیه، دار الکتب العلمیه، ج۲، ص۳۲۱.
  14. زروانی، «ذوالفقار»، ص۸۴۹.
  15. سعدی، کلیات سعدی، ۱۳۶۵ش، قصیده۱.
  16. خواجوی کرمانی، دیوان اشعار، ۱۳۶۹ش، ص۱۳۳.
  17. عطار نیشابوری، مصیبت‌نامه، ۱۳۷۶ش، ص۳۴.
  18. امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۰۵.
  19. عطار، مظهر العجایب، ۱۳۷۶ش، ص۶۹.
  20. شاه‌ نعمت‌الله ولی، دیوان کامل حضرت شاه نعمت‌الله ولی، ۱۳۸۰ش، ص۸۲۶.
  21. محتشم کاشانی، دیوان محتشم کاشانی، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.
  22. شهریار، دیوان شهریار، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۶۹.

منابع

  • ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، مدینه، المکتبة السلفیه، ۱۳۸۶ق.
  • ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضل‌ها و تسمیة من حل‌ها من الأماثل، تحقیق عمر بن غرامة عمری، بیروت، دار الفکر، ۱۹۹۵م.
  • ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
  • امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، ۱۴۱۶ق.
  • حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۷ق.
  • خواجوی کرمانی، محمود، دیوان اشعار، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران، پاژنگ، ۱۳۶۹ش.
  • خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۱ق.
  • زروانی، مجتبی، «ذوالفقار»، در جلد ۱۸ دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۲ش.
  • سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۴۱۸ق.
  • سعدی، مصلح‌الدین، کلیات سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۵ش.
  • شاه‌ نعمت‌الله ولی، دیوان کامل حضرت شاه نعمت‌الله ولی، کرمان، انتشارات خدمات فرهنگی کرمان، ۱۳۸۰ش.
  • شهریار، محمدحسین، دیوان شهریار، تهران، نگاه، ۱۳۸۵ش.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، الاَمالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۳۶۲ش.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، تهران، نشر جهان، ۱۳۷۸ش.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، الاَمالی، قم، دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.
  • شیخ مفید، محمد بن محمد، الاِرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
  • طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری (تاریخ الرسل و الملوک)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق.
  • عطار نیشابوری، محمد، مصیبت‌نامه، تصحیح نورانی وصال، تهران، زوّار، ۱۳۵۶ش.
  • عطار نیشابوری، محمد، مظهر العجایب و مظهر الاَسرار، تهران، سنایی، ۱۳۷۶ش.
  • فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، ۱۳۷۵ش.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
  • گنجی، محمد بن یوسف، کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب، تهران، دار احیاء تراث اهل‌بیت(ع)، ۱۴۰۴ق.
  • محتشم کاشانی، علی بن احمد، دیوان محتشم کاشانی، تهران، نگاه، ۱۳۸۷ش.