آیه خیر البریه

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
آیه خَیرُالبَریَّه
مشخصات آیه
نام آیهخَیرُالبَرِّیه
واقع در سورهبینه
شماره آیه۷
جزء۳۰
اطلاعات محتوایی
مکان نزولمدینه
موضوعاعتقادی
دربارهجایگاه والای امام علی(ع) و شیعیان


آیه خَیرُالبَریَّه (بینه: ۷) از آیاتی است که در شأن امام علی(ع) نازل شده است. بر اساس روایاتی که در منابع شیعه و سُنی از پیامبر(ص) نقل شده، منظور از عبارت «خیرالبریه»، به معنای بهترینِ آفریدگان، امام علی(ع) و پیروان او هستند.

برخی از مفسران از این آیه نتیجه گرفته‌اند که انسان‌های مؤمن و صالح بر فرشتگان هم برتری دارند؛ زیرا واژه «بریه» همه مخلوقات را در بر می‌گیرد.

متن و ترجمه

آیه هفتم سوره بینه به آیه خیرالبریه معروف شده است.[۱]

﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ ۝٧ [بینه:7]
﴿در حقیقت کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده‌اند آنانند که بهترین آفریدگانند ۝٧



سوره بینه: آیه ۷

ما نزد پيامبر(ص) بوديم و علی(ع) از راه رسيد. پیامبر(ص) فرمود: «سوگند به آن که جانم به دست او است، این و شیعیان اویند که در روز قیامت رستگارند»؛ و اين آيه نازل شد: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَٰئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ.» و یاران پیامبر(ص) هرگاه علی از راه می‌رسید می‌گفتند: «خیرالبریّه (بهترین آفریدگان) آمد.»

ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۳۷۱.

جایگاه و اهمیت

آیه خیرالبریه از فضایل امام علی(ع) به شمار می‌آید.[۲] از ابن‌عباس نقل شده این آیه درباره امام علی(ع) نازل شده است.[۳] به‌گفته عالمان شیعه، امام علی در شورای شش‌نفره برای اثبات حقانیت خود به این آیه و شأن‌نزول آن درباره خود استناد کرده است.[۴]

آیت‌الله مکارم شیرازی (تولد: ۱۳۰۵ش)، از مفسران شیعه، با استناد به روایاتی از پیامبر که در شأن‌نزول این آیه وارد شده و در آنها از علی و شیعیانش سخن آمده،[۵] گفته است واژه شیعه از زمان پیامبر(ص) مطرح شده و منظور از شیعه در این روایات، پیروان خاص امام علی(ع) است.[۶]

منظور از خیرالبریه

در کتاب‌های روایی شیعه و اهل‌سنت، احادیثی از پیامبر(ص) نقل شده است که در آنها خیرالبریه (بهترین آفریدگان) به امام علی(ع) و شیعیان او تفسیر شده است.[۷] حاكم حَسكانی (درگذشت: ۴۹۰ق) از علمای اهل‌سنت، در کتاب شَواهدُالتَنزیل بیش از بیست روایت در این باره با سندهای مختلف نقل می‏‌كند.[۸] از جمله از ابن‌عباس روایت می‌کند هنگامی که این آیه نازل شد، پیامبر(ص) خطاب به امام علی(ع) گفت: «آن (خیرالبریه) تو و شیعیانت هستید. در روز قیامت، تو و شیعیانت، در حالی که شما از خدا خشنودید و خدا از شما خشنود است، می‌آیید.»[۹]

نکات تفسیری

یکی از نکات تفسیری‌ای که مفسران از آیه برداشت کرده‌اند این است که انسان‌های باایمان و صالح بر فرشتگان هم برتری دارند؛ زیرا واژه «البریه» در عبارت «خیرالبریه» (بهترینِ آفریدگان) شامل همه مخلوقات می‌شود.[۱۰]

نزول آیه در مکه

بر پایه برخی روایات، آیه خیرالبریه در حالی نازل شد که پیامبر در مکه در مسجدالحرام بود.[۱۱] به نوشته تفسیر نمونه این مسئله منافاتی با مدنی‌بودن سوره ندارد؛ چراکه ممکن است سوره مدنی باشد و این آیه در سفرهایی که پیامبر(ص) از مدینه به مکه داشته نازل شده باشد.[۱۲]

پانویس

  1. علامه حلی، نهج الحق، ۱۴۰۲ق، ص۱۸۹.
  2. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۳.
  3. نگاه کنید به حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۷۳؛ شوشتری، احقاق‌الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲۰، ص۲۷.
  4. طبری، المسترشد، ۱۴۱۵ق، ص۳۵۴؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۸۰۳.
  5. سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۵۸۹؛ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۷ و ۵۸.
  6. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۳-۲۱۴.
  7. سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۳۷۹؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۸۰-۸۰۳؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۵، ص۴۳۲.
  8. نگاه کنید به حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۵۹-۴۷۳.
  9. حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۱.
  10. طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۳۴۰؛‌ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۰۹.
  11. حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۷.
  12. نگاه کنید به مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۲.

منابع

  • آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۱۵ق.
  • ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، تحقیق عمرو بن غرامة العمروی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
  • استرآبادی، سید علی، تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره، تحقیق حسین استادولی، قم، نشراسلامی، ۱۴۰۹ق.
  • امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیه، ۱۴۱۶ق.
  • حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفصیل فی الآیات النازله فی اهل البیت، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت، تهران، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق.
  • سیوطی، عبدالرحمن ابن ابی‌بکر، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
  • شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، ۱۴۰۹ق.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
  • طبری، محمد بن جریر، المسترشد فی امامة علی بن ابی‌طالب(ع)، تصحیح احمد محمودی، قم، کوشانپور، ۱۴۱۵ق.
  • علامه حلی، حسن بن بوسف، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، ۱۴۰۲ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.

پیوند به بیرون