حسین بن عبیدالله غضائری
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حسین بن عبیدالله بن ابراهیم غَضائری |
| کنیه | ابوعبدالله |
| لقب | اسدی |
| محل زندگی | واسط بغداد |
| وفات | نیمه صفر سال ۴۱۱ هجری قمری |
| خویشاوندان سرشناس | احمد بن حسین بن عبیدالله غضائری |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات حدیثی | |
| مشایخ | شیخ صدوق، أبو القاسم جعفر بن محمد بن قولویه، أبو غالب أحمد بن محمد زراری، أحمد بن محمد بن یحیی العطار، أبو الفضل الشیبانی |
| راویان از او | شیخ طوسی، نجاشی احمد بن علی، احمد بن حسین بن عبیدالله |
| اعتبار | ثقه |
| تألیفات | «تَذکیرُ العاقل و تَنبیهُ الغافِل فی فَضل العِلم»، «کتاب یوم الغدیر»، «کتاب مَناسکُ الحج» و «کتاب الردُ علی الغُلاة و المُفَوَضة» |
حسین بن عُبَیدالله غَضائری (متوفای ۴۱۱ق) از راویان برجسته شیعه، متخصص علم رجال و از فقها بود. فقها و رجال‌شناسان او را فردی ثقه دانسته‌اند. نام او در بسیاری از منابع حدیثی ذکر شده است. شیخ طوسی سند کتاب صحیفه سجادیه را از طریق او نقل کرده است.
حسین بن عبیدالله آثار متعددی در موضوعات مختلف فقهی، اعتقادی و اخلاقی نگاشته و استادانی چون شیخ طوسی و نجاشی را تربیت کرده است. او نزد بسیاری از بزرگان حدیث، ازجمله شیخ صدوق و ابن قولویه (مؤلف کامل الزیارات) شاگردی کرده است. وی از جمله فقهایی بود که نظراتش در احکام فقهی نقل و بازگو می‌شد. ذهبی (درگذشت:۷۴۸ق) و ابن‌حجر عسقلانی (درگذشت:۸۵۲ق) از محدثان اهل تسنن، حسین بن عبیدالله را ستوده‌اند.
معرفی و جایگاه
ابوعبدالله حسین بن عبیدالله بن ابراهیم غضائری[۱] با لقب اسدی[۲] معروف به عطاردی[۳] و اهل واسِط بغداد است.[۴] وی پدرِ احمد بن حسین غضائری، نویسنده کتاب معروف رجال ابن‌الغضائری است.[۵] سید محسن امین (درگذشت: ۱۳۷۱ق) شرح‌حال‌نویسِ شیعیان، با استناد به منابع مختلف معتقد است، غضائری هم بر حسین بن عبیدالله و هم بر احمد (فرزندش) اطلاق می‌شود؛[۶] اما ابن‌غضائری فقط به احمد اشاره دارد. این در حالی است که برخی از معاصران لقب «الغضائری» را تنها بر حسین بن عبیدالله اطلاق کرده‌اند.[۷] تاریخ ولادت حسین بن عبیدالله مشخص نیست؛[۸] اما نجاشی زمان وفاتش را در نیمه ماه صفر سال ۴۱۱ هجری قمری ذکر کرده است.[۹]
جایگاه روایی
به گفته سید ابوالقاسم خویی (درگذشت: ۱۳۷۱ش) در کتاب معجم رجال الحدیث، نام حسین بن عبیدالله در اسناد بسیاری از روایات آمده که تعداد آنها به ۱۳۶ مورد می‌رسد.[۱۰] حسین بن عبیدالله را ازجمله راویان صحیفه سجادیه نام برده‌اند.[۱۱] مطابق برخی گزارش‌ها، شیخ طوسی، کتاب صحیفه سجادیه را از طریق وی روایت کرده است.[۱۲] محدثان، بسیاری از روایاتی را که حسین بن عبیدالله در سند آنها حضور دارد، معتبر دانسته‌اند.[۱۳] حسین بن عبیدالله، استاد اجازۀ نجاشی و شیخ طوسی بوده است.[۱۴] به گفته ابن‌حجر عسقلانی، محدث اهل‌سنت، حُکم حسین بن عبیدالله از فرمان پادشاهان، تأثیرگذارتر بود.[۱۵]
منابع مختلف، حسین بن عبیدالله را عالمی بصیر[۱۶] شیعه دوازده امامی، مُحدّث[۱۷] فقیه[۱۸] و متخصص علم رجال معرفی کرده‌اند.[۱۹] نجاشی در کتاب رجالش، چهارده کتاب از حسین بن عبیدالله غضائری نقل می‌کند که در موضوعات مختلف فقهی، اعتقادی، اخلاقی به رشته تحریر در آمده‌اند.[۲۰] ازجمله کتاب‌های وی، می‌توان به «تَذکیرُ العاقل و تَنبیهُ الغافِل فی فَضل العِلم»، «کتاب یوم الغدیر»، «کتاب مَناسکُ الحج» و «کتاب الردُّ علی الغُلاة و المُفَوِّضة» اشاره کرد.
جایگاه فقهی
عبیدالله غضائری را همچنین از بزرگ‌ترین فقهای اصحاب نام برده‌اند که فتواها و نظراتش در احکام فقهی نقل و بازگو می‌شده است.[۲۱] طبق نقل سید محسن امین، حسین بن عبیدالله معتقد بوده است که آب چاه در تماس با نجاست نجس نمی‌شود و این دیدگاه او برخلاف نظر مشهور فقهای قدیم بود که آب را در چنین شرایطی نجس می‌دانستند؛ پیروی او از دلیل فقهی و مخالفتش با دیدگاه مشهور فقیهان را نشان‌دهنده قوت فقه او دانسته‌اند.[۲۲] حسین بن عبیدالله را از مشهورترین اساتید پس از شیخ مفید نام برده‌اند.[۲۳]
وثاقت
مامقانی (درگذشت: ۱۳۵۱ق) از عالمان علم رجال در قرن چهاردهم قمری، به نقل از فقها و محدثان، حسین بن عبیدالله را فردی مورد اعتماد و ثقه می‌داند.[۲۴] در منابع مختلف، حسین بن عبیدالله شخصی ثقه دانسته شده است.[۲۵] ذَهبی، مورخ و مُحدّث مشهور اهل‌سنت، حسین بن عبیدالله را از بزرگان شیعه با زهد، ورع و حافظه قوی و از بهترین حافظان احادیث اهل‌بیت(ع) معرفی می‌کند.[۲۶]
برای وثاقت حسین بن عبیدالله به شواهد و دلایل ذیل استناد شده است:
- احترام بزرگان دین نسبت به حسین بن عبیدالله؛
- روایت‌هایی که از او شنیده شده و نیز اجازات نقل حدیثی که به او داده‌اند؛[۲۷]
- استناد نجاشی در موضوعات مختلفِ کتاب خود به او؛
- یادکردن شهید ثانی از نسل استادان مشهور خود (ازجمله حسین بن عبیدالله) با تعبیر ثقه؛[۲۸]
- یادکردن نجاشی با تعبیر «شَیخُنا رَحِمه‌ُالله»؛[۲۹]
- یادکردن شیخ طوسی با تعبیر «کثیرُ السِماع، عارفٌ بِالرِجال»؛[۳۰]
- اعتراف اهل‌تسنن به فضائل، وثاقت و جایگاه والای حسین بن عبیدالله غضائری.[۳۱]
اساتید و شاگردان
منابع رجالی، اساتید بسیاری را برای حسین بن عبیدالله برشمرده‌اند که برخی از آنها عبارت‌اند از: شیخ صدوق، ابن قولویه، أبو غالب أحمد بن محمد زُراری، أحمد بن محمد بن یحیی العَطار، ابوالمفضل الشَیبانی.[۳۲] همچنین نجاشی و شیخ طوسی از حسین بن عبیدالله به‌عنوان استاد خود نام برده‌اند که روایات زیادی از وی شنیده‌اند.[۳۳] ازجمله شاگردان حسین بن عبیدالله را فرزندش احمد بن حسین نام برده‌اند.[۳۴]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۶۹.
- ↑ حسینی، «مقدمه»، در ابن غضائری، الرجال، ۱۳۶۴ش، ص۸.
- ↑ شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۳.
- ↑ حسینی، «مقدمه»، در ابن غضائری، الرجال، ۱۳۶۴ش، ص۸.
- ↑ حسینی، «مقدمه»، در ابن غضائری، الرجال، ۱۳۶۴ش، ص۸.
- ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۸۴.
- ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۸۴.
- ↑ گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۴۲۱ق، ص۲۰۴.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۶۹.
- ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، ج۷، ص۲۳.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۲۶.
- ↑ کبیر مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۰.
- ↑ میرداماد، الرواشح السماویة، ۱۳۱۱ق، ص۱۱۲.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۶۹؛ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۲۵.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، لسان المیزان، ۲۰۰۲م، ج۳، ص۱۸۶.
- ↑ میرداماد، الرواشح السماویة، ۱۳۱۱ق، ص۱۱۱.
- ↑ «از زندگی حسین بن عبیدالله غضائری چه می‌دانید؟»، سایت جماران.
- ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۸۴.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۲۵.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۶۹.
- ↑ میرداماد، الرواشح السماویة، ۱۳۱۱ق، ص۱۱۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۸۴.
- ↑ سید بحر العلوم، الفوائد الرجالیة، منشورات مکتبة الصادق، ج۲، ص۳۰۵.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، موسسة آل البیت(ع)، ج۲۲، ص۲۱۶ -۲۲۰.
- ↑ ابن طاووس، فرج المهموم، ۱۳۶۸ق، ص۹۷؛ میرداماد، الرواشح السماویة، ۱۳۱۱ق، ص۱۹۲.
- ↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۰۶ق، ۱۹۸۶م، ج۲۸، ۲۷۷.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۸۴.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۸۴.
- ↑ نگاه کنید به: نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۶۹؛ شهیدی، «وثاقت حسین بن عبیدالله غضائری»، مباحثه تالار علمی فقاهت.
- ↑ نگاه کنید به: طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۲۵؛ شهیدی، «وثاقت حسین بن عبیدالله غضائری»، مباحثه تالار علمی فقاهت.
- ↑ شهیدی، «وثاقت حسین بن عبیدالله غضائری»، مباحثه تالار علمی فقاهت.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۸۵؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، ج۷، ص۲۳.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۶۹؛ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۲۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۸۵.
منابع
- «از زندگی حسین بن عبیدالله غضائری چه می‌دانید؟»، سایت جماران، تاریخ درج مطلب: ۳۱ شهریور ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ش.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، تحقیق عبدالفتاح أبوغدة، دار البشائر الإسلامیة، چاپ اول، ۲۰۰۲م.
- ابن‌طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، قم، دار الذخائر، چاپ اول، ۱۳۶۸ق.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، تحقیق حسن امین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
- حسینی، محمدرضا، «مقدمه»، در الرجال، تألیف احمد بن حسین واسطی بغدادی، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
- خویی، سید أبوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، بی‌تا.
- ذهبی، محمد بن أحمد، تاریخ الإسلام و وَفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق بشار عوّاد معروف، بی‌جا، دار الغرب الإسلامی، چاپ اول، ۲۰۰۳م.
- سید بحر العلوم، محمدمهدی بن مرتضی، الفوائد الرجالیة، بی‌جا، منشورات مکتبة الصادق، بی‌تا.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، امالی، تصحیح: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- کبیر مدنی شیرازی، سید علی خان بن احمد، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین، تصحیح: محسن حسینی امینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، تهران، مؤسسه سمت، چاپ سوم، ۱۴۲۱ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم، موسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، بی‌تا.
- میرداماد، محمدباقر بن محمد، الرواشح السماویة فی شرح الأحادیث الإمامیة، قم، دار الخلافة، چاپ اول، ۱۳۱۱ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش.
- هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، تصحیح: محمد انصاری زنجانی خوئینی، قم، الهادی، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.