سید ابوالقاسم خویی: تفاوت میان نسخه‌ها
Khoshnoudi (بحث | مشارکت‌ها) |
Khoshnoudi (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| تصویر = سید ابوالقاسم خوئی.jpg | | تصویر = سید ابوالقاسم خوئی.jpg | ||
| اندازه تصویر = 300px | | اندازه تصویر = 300px | ||
| سرشناسی = [[مرجع تقلید]] | | سرشناسی = [[مرجع تقلید]] | ||
| نام کامل = | | نام کامل = | ||
| لقب = | | لقب = | ||
| نسب = | | نسب = | ||
| خویشاوندان سرشناس = | | خویشاوندان سرشناس = | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| اجازه روایت از = | | اجازه روایت از = | ||
| اجازه اجتهاد از = | | اجازه اجتهاد از = | ||
| اجازه روایت به = | | اجازه روایت به= | ||
| اجازه اجتهاد به = | | اجازه اجتهاد به= | ||
| تالیفات = [[البیان فی تفسیر القرآن]] • [[تکملة منهاج الصالحین]] • [[معجم رجال الحدیث]] | | تالیفات = [[البیان فی تفسیر القرآن]] • [[تکملة منهاج الصالحین]] • [[معجم رجال الحدیث]] | ||
| فعالیت‌های علمی = [[مرجع تقلید]] | | فعالیت‌های علمی = [[مرجع تقلید]] | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
| سیاسی = حمایت از [[انتفاضه شعبانیه عراق]] | | سیاسی = حمایت از [[انتفاضه شعبانیه عراق]] | ||
| امضا = | | امضا = | ||
| وبگاه رسمی =[http://www.alkhoei.net/ | | وبگاه رسمی =[http://www.alkhoei.net/ مؤسسه اسلامی خویی] | ||
}} | }} | ||
'''سید ابوالقاسم موسوی خویی''' ([[سال ۱۲۷۸ هجری شمسی|۱۲۷۸]]-[[سال ۱۳۷۱ هجری شمسی|۱۳۷۱ش]]) از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعه]]، [[علم رجال|رجالی]] و نویسنده مجموعه ۲۳ جلدی [[معجم رجال الحدیث (کتاب)|معجم رجال الحدیث]] و همچنین صاحب اثر تفسیری [[البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|البیان فی تفسیر القرآن]] بود. [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نائینی]] و [[محمدحسین غروی اصفهانی|محقق اصفهانی]] دو تن از برجسته‌ترین استادان او در [[فقه]] و [[اصول فقه]] بوده‌اند. آغاز رسمی مرجعیت خویی پس از درگذشت [[سید حسین طباطبایی بروجردی]] دانسته شده و درگذشت [[سید محسن طباطبائی حکیم]]، آغاز مرجعیت وی مخصوصاً در [[عراق]] خوانده شده است. خویی، در طول هفتاد سال تدریس، یک دوره کامل [[درس خارج]] فقه و شش دوره درس خارج اصول فقه را تدریس کرده و یک دوره کوتاه هم به تدریس [[تفسیر قرآن]] پرداخت. عالمانی از جمله [[محمداسحاق فیاض|محمد اسحاق فیاض]]، [[سید محمدباقر صدر]]، [[میرزا جواد تبریزی]]، [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]]، [[حسین وحید خراسانی]]، [[سید موسی شبیری زنجانی]]، [[امام موسی صدر|سید موسی صدر]] و [[سید عبدالکریم موسوی اردبیلی]] از شاگردان خویی معرفی شده‌اند. | '''سید ابوالقاسم موسوی خویی''' ([[سال ۱۲۷۸ هجری شمسی|۱۲۷۸]]-[[سال ۱۳۷۱ هجری شمسی|۱۳۷۱ش]]) از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعه]]، [[علم رجال|رجالی]] و نویسنده مجموعه ۲۳ جلدی [[معجم رجال الحدیث (کتاب)|معجم رجال الحدیث]] و همچنین صاحب اثر تفسیری [[البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|البیان فی تفسیر القرآن]] بود. [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نائینی]] و [[محمدحسین غروی اصفهانی|محقق اصفهانی]] دو تن از برجسته‌ترین استادان او در [[فقه]] و [[اصول فقه]] بوده‌اند. آغاز رسمی مرجعیت خویی پس از درگذشت [[سید حسین طباطبایی بروجردی]] دانسته شده و درگذشت [[سید محسن طباطبائی حکیم]]، آغاز مرجعیت وی مخصوصاً در [[عراق]] خوانده شده است. خویی، در طول هفتاد سال تدریس، یک دوره کامل [[درس خارج]] فقه و شش دوره درس خارج اصول فقه را تدریس کرده و یک دوره کوتاه هم به تدریس [[تفسیر قرآن]] پرداخت. عالمانی از جمله [[محمداسحاق فیاض|محمد اسحاق فیاض]]، [[سید محمدباقر صدر]]، [[میرزا جواد تبریزی]]، [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]]، [[حسین وحید خراسانی]]، [[سید موسی شبیری زنجانی]]، [[امام موسی صدر|سید موسی صدر]] و [[سید عبدالکریم موسوی اردبیلی]] از شاگردان خویی معرفی شده‌اند. | ||
آیت‌الله خویی در فقه و اصول فقه، نظرات و آرای قابل توجهی داشته که گاه با نظرات مشهور فقیهان شیعه متفاوت است. برخی منابع، فتاوای متفاوت او را تا ۳۰۰ مورد دانسته‌اند. مخالفت با مکلف بودن کافران به انجام [[فروع دین]]، عدم پذیرش نسبی بودن آغاز [[ماه قمری]] و مخالفت با اعتبار [[شهرت فتوایی]] و [[اجماع]]، برخی از نظرات متفاوت او در فقه و اصول فقه است. خویی در دوران مرجعیت خود، اقداماتی در راستای تبلیغ دین، ترویج [[شیعه|تشیع]] و یاری رساندن به نیازمندان کرده است؛ از جمله ساختن کتابخانه، مدرسه، [[مسجد]]، [[حسینیه]] و بیمارستان در کشورهای [[ایران]]، [[عراق]]، [[مالزی]]، [[بریتانیا|انگلستان]]، [[ایالات متحده آمریکا|امریکا]]، [[هند|هندوستان]] | آیت‌الله خویی در فقه و اصول فقه، نظرات و آرای قابل توجهی داشته که گاه با نظرات مشهور فقیهان شیعه متفاوت است. برخی منابع، فتاوای متفاوت او را تا ۳۰۰ مورد دانسته‌اند. مخالفت با مکلف بودن کافران به انجام [[فروع دین]]، عدم پذیرش نسبی بودن آغاز [[ماه قمری]] و مخالفت با اعتبار [[شهرت فتوایی]] و [[اجماع]]، برخی از نظرات متفاوت او در فقه و اصول فقه است. خویی در دوران مرجعیت خود، اقداماتی در راستای تبلیغ دین، ترویج [[شیعه|تشیع]] و یاری رساندن به نیازمندان کرده است؛ از جمله ساختن کتابخانه، مدرسه، [[مسجد]]، [[حسینیه]] و بیمارستان در کشورهای [[ایران]]، [[عراق]]، [[مالزی]]، [[بریتانیا|انگلستان]]، [[ایالات متحده آمریکا|امریکا]]، [[هند|هندوستان]] و… | ||
خویی در دهه [[سال ۱۳۴۰ هجری شمسی|۱۳۴۰ش]]، مواضع و بیانیه‌هایی علیه دولت پهلوی داشته است؛ اعتراض به [[واقعه فیضیه]] در [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|سال ۱۳۴۲ش]] از این جمله‌اند. وی پس از شروع [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی ۱۳۵۷]] در ایران و دیدار فرح دیبا، همسر محمدرضا پهلوی با او و شک و شبهه‌های پیش آمده پس از این دیدار، در مواردی از جمله همه‌پرسی تعیین نظام جمهوری اسلامی و همچنین جنگ عراق علیه ایران، به حمایت از انقلاب و [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] پرداخت. او در جریان [[انتفاضه شعبانیه عراق|انتفاضه شعبانیه شیعیان عراق]] و تعیین شورای رهبری برای اداره مناطق تحت مدیریت شیعیان، تحت فشار حکومت [[صدام حسین]] قرار گرفت و تا پایان عمر در حصر خانگی بود. | خویی در دهه [[سال ۱۳۴۰ هجری شمسی|۱۳۴۰ش]]، مواضع و بیانیه‌هایی علیه دولت پهلوی داشته است؛ اعتراض به [[واقعه فیضیه]] در [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|سال ۱۳۴۲ش]] از این جمله‌اند. وی پس از شروع [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی ۱۳۵۷]] در ایران و دیدار فرح دیبا، همسر محمدرضا پهلوی با او و شک و شبهه‌های پیش آمده پس از این دیدار، در مواردی از جمله همه‌پرسی تعیین نظام جمهوری اسلامی و همچنین جنگ عراق علیه ایران، به حمایت از انقلاب و [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] پرداخت. او در جریان [[انتفاضه شعبانیه عراق|انتفاضه شعبانیه شیعیان عراق]] و تعیین شورای رهبری برای اداره مناطق تحت مدیریت شیعیان، تحت فشار حکومت [[صدام حسین]] قرار گرفت و تا پایان عمر در حصر خانگی بود. | ||
==زندگی== | == زندگی == | ||
{{گاهشمار زندگی سید ابوالقاسم خویی}} | {{گاهشمار زندگی سید ابوالقاسم خویی}} | ||
[[پرونده:Namaze Sistani bar Khoei.jpg|بندانگشتی|220px|[[نماز میت|نماز]] [[سیدعلی سیستانی]] بر جنازه خویی]] | [[پرونده:Namaze Sistani bar Khoei.jpg|بندانگشتی|220px|[[نماز میت|نماز]] [[سیدعلی سیستانی]] بر جنازه خویی]] | ||
سیدابوالقاسم موسوی خویی در [[۱۵ رجب]] ۱۳۱۷ق مطابق با [[۲۸ آبان]] ۱۲۷۸ش در شهر [[خوی]] از توابع [[آذربایجان غربی]] به دنیا آمد.<ref>حائری، روزشمار قمری، ۱۳۸۱ش، ص۱۹۵: تاریخ شمسی بر اساس محاسبه با مبدل تاریخ</ref> پدرش [[سید علی‌اکبر خوئی]]، از شاگردان [[عبدالله مامقانی]] بود که به دلیل عدم موافقت با مشروطه غیرمشروعه،<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۵۴.</ref> در سال ۱۳۲۸ق از [[ایران]] به [[نجف]] مهاجرت کرد.<ref>صدرایی خویی، سیمای خوی، ۱۳۷۴ش، ص۱۶۹؛ پیری سبزواری، «آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، ص۳۰.</ref> | سیدابوالقاسم موسوی خویی در [[۱۵ رجب]] ۱۳۱۷ق مطابق با [[۲۸ آبان]] ۱۲۷۸ش در شهر [[خوی]] از توابع [[آذربایجان غربی]] به دنیا آمد.<ref>حائری، روزشمار قمری، ۱۳۸۱ش، ص۱۹۵: تاریخ شمسی بر اساس محاسبه با مبدل تاریخ</ref> پدرش [[سید علی‌اکبر خوئی]]، از شاگردان [[عبدالله مامقانی]] بود که به دلیل عدم موافقت با مشروطه غیرمشروعه،<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۵۴.</ref> در سال ۱۳۲۸ق از [[ایران]] به [[نجف]] مهاجرت کرد.<ref>صدرایی خویی، سیمای خوی، ۱۳۷۴ش، ص۱۶۹؛ پیری سبزواری، «آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، ص۳۰.</ref> | ||
خویی، [[شنبه]] [[۸ صفر]] ۱۴۱۳ق مطابق با [[۱۷ مرداد]] [[۱۳۷۱ش]]، در ۹۶ سالگی (۹۳ سالگی بر اساس تاریخ شمسی) به علت بیماری قلبی در [[کوفه]] درگذشت و در کنار [[مسجد الخضراء (نجف)|مسجد الخضراء]] در صحن [[حرم امام علی(ع)|حرم امیرالمؤمنین]] [[دفن]] شد.<ref>پیری سبزواری، «آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، | خویی، [[شنبه]] [[۸ صفر]] ۱۴۱۳ق مطابق با [[۱۷ مرداد]] [[۱۳۷۱ش]]، در ۹۶ سالگی (۹۳ سالگی بر اساس تاریخ شمسی) به علت بیماری قلبی در [[کوفه]] درگذشت و در کنار [[مسجد الخضراء (نجف)|مسجد الخضراء]] در صحن [[حرم امام علی(ع)|حرم امیرالمؤمنین]] [[دفن]] شد.<ref>پیری سبزواری، «آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، ص۴۱–۴۲.</ref> | ||
===همسر و فرزندان=== | |||
=== همسر و فرزندان === | |||
خویی دو بار [[ازدواج]] کرد. فرزندان وی، سه پسر و سه دختر از همسر اول، و چهار پسر و دو دختر از همسر دوم هستند.<ref>[http://mosavikhoyi.blogfa.com/post/14 «معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی».]</ref> برخی از فرزندان شناخته‌شده خویی عبارتند از: | خویی دو بار [[ازدواج]] کرد. فرزندان وی، سه پسر و سه دختر از همسر اول، و چهار پسر و دو دختر از همسر دوم هستند.<ref>[http://mosavikhoyi.blogfa.com/post/14 «معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی».]</ref> برخی از فرزندان شناخته‌شده خویی عبارتند از: | ||
*[[سید جمال الدین خویی]]، فرزند ارشد خویی که بیشتر عمر خود را صرف امور [[مرجع تقلید|مرجعیت]] پدرش در [[نجف]] کرد. برخی از آثار او عبارتند از شرح [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]]، بحث فی الفلسفة و علم الکلام، توضیح المراد فی شرح [[تجرید الاعتقاد (کتاب)|تجرید الاعتقاد]]، شرح دیوان مُتَنبّی، و دیوان شعر به فارسی.<ref>امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی | * [[سید جمال الدین خویی]]، فرزند ارشد خویی که بیشتر عمر خود را صرف امور [[مرجع تقلید|مرجعیت]] پدرش در [[نجف]] کرد. برخی از آثار او عبارتند از شرح [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]]، بحث فی الفلسفة و علم الکلام، توضیح المراد فی شرح [[تجرید الاعتقاد (کتاب)|تجرید الاعتقاد]]، شرح دیوان مُتَنبّی، و دیوان شعر به فارسی.<ref>امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف…، ۱۳۸۴ق، ص۱۷۰.</ref> | ||
*[[سید محمدتقی خویی]]، پس از تأسیس [[مؤسسه خیریه امام خویی]] ۱۳۶۸ش | * [[سید محمدتقی خویی]]، پس از تأسیس [[مؤسسه خیریه امام خویی]] ۱۳۶۸ش دبیرکل آن شد. پس از [[انتفاضه شعبانیه عراق|انتفاضه شعبانیه]] در ۱۳۶۹ش، او عضو هیئت منتخب پدرش برای اداره مناطق آزادشده بود؛ اما در پی سرکوب این قیام و قتل‌عام شیعیان، به همراه پدرش در حصر خانگی قرار گرفت و سرانجام در [[۳۰ تیر]] ۱۳۷۳ش در حادثه رانندگی درگذشت. برخی این رخداد را حاصل برنامه‌ریزی دولت [[صدام]] دانسته‌اند.<ref>[http://mosavikhoyi.blogfa.com/post/14 «معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی».]</ref> علاوه بر تقریرات درس فقه پدرش، الالتزامات التبعیة فی العقود از آثار اوست.<ref>شاکری، «الامام السید الخویی: سیره و ذکریات»، ص۲۵۴، ۲۵۶–۲۵۷.</ref> | ||
[[پرونده:مزار آیه الله العظمی خویی.jpg|بندانگشتی|200px|آرامگاه آیت الله خویی در [[حرم امام علی(ع)]]]] | [[پرونده:مزار آیه الله العظمی خویی.jpg|بندانگشتی|200px|آرامگاه آیت الله خویی در [[حرم امام علی(ع)]]]] | ||
اطلاعات دقیقی | اطلاعات دقیقی دربارهٔ دختران خویی در دست نیست، اما برخی از دامادهای وی عبارتند از [[سید نصرالله مستنبط]]، [[سید مرتضی حکمی]]، [[سید جلال الدین فقیه ایمانی]]، [[جعفر غروی نائینی]]، و [[سید محمود میلانی]].<ref>[http://mosavikhoyi.blogfa.com/post/14 «معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی».]</ref> | ||
== زیست علمی == | == زیست علمی == | ||
ابوالقاسم خویی سال ۱۳۳۰ق در ۱۳ سالگی، همراه با برادرش عبدالله خویی به پدر خود در نجف پیوست.<ref>سبحانی تبریزی، «مرجعیت در شیعه»، ص۱۶.</ref> او شش سال به تحصیل مقدمات و سطوح عالی [[حوزه علمیه|حوزه]] پرداخت و سپس ۱۴ سال در درس استادان علوم مختلف از جمله فقه و اصول شرکت کرد. از این میان، | ابوالقاسم خویی سال ۱۳۳۰ق در ۱۳ سالگی، همراه با برادرش عبدالله خویی به پدر خود در نجف پیوست.<ref>سبحانی تبریزی، «مرجعیت در شیعه»، ص۱۶.</ref> او شش سال به تحصیل مقدمات و سطوح عالی [[حوزه علمیه|حوزه]] پرداخت و سپس ۱۴ سال در درس استادان علوم مختلف از جمله فقه و اصول شرکت کرد. از این میان، چنانکه خود او در زندگی‌نامه خودنوشت آورده، بیشترین استفاده را از [[محمدحسین غروی نائینی|محمدحسین نائینی]] و [[محمدحسین غروی اصفهانی]] داشته است.<ref>پیری سبزواری، «آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، ص۳۰.</ref><ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۵۷.</ref> | ||
===اساتید و اجازه اجتهاد=== | === اساتید و اجازه اجتهاد === | ||
سیدابوالقاسم خویی، علاوه بر آنکه به گفته خود، از محمدحسین نائینی و محمدحسین اصفهانی بیشترین استفاده علمی را برده و دوره‌ای کامل از علم اصول و برخی کتاب‌های فقهی را از آنان آموخته، از اساتید دیگری از جمله [[فتح‌الله غروی اصفهانی|شیخ الشریعه]] (درگذشته ۱۳۳۸ق)، [[مهدی مازندرانی]] (درگذشته ۱۳۴۲ق) و [[آقا ضیاء عراقی]]<ref>یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۵۸ و ۵۹.</ref> نیز یاد کرده است. | سیدابوالقاسم خویی، علاوه بر آنکه به گفته خود، از محمدحسین نائینی و محمدحسین اصفهانی بیشترین استفاده علمی را برده و دوره‌ای کامل از علم اصول و برخی کتاب‌های فقهی را از آنان آموخته، از اساتید دیگری از جمله [[فتح‌الله غروی اصفهانی|شیخ الشریعه]] (درگذشته ۱۳۳۸ق)، [[مهدی مازندرانی]] (درگذشته ۱۳۴۲ق) و [[آقا ضیاء عراقی]]<ref>یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۵۸ و ۵۹.</ref> نیز یاد کرده است. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۱: | ||
خویی در سال ۱۳۵۲ق از بسیاری از استادان حوزه علمیه نجف [[اجازه اجتهاد]] دریافت کرده است؛ [[محمدحسین غروی نائینی|محمدحسین نائینی]]، [[محمدحسین غروی اصفهانی]]، [[آقا ضیاء عراقی]]، [[محمدحسین بلاغی]]، [[میرزا علی‌آقا شیرازی|میرزا علی آقا شیرازی]]، و [[سید ابوالحسن اصفهانی]] از این جمله‌اند.<ref>یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۶۴ و ۶۵.</ref> | خویی در سال ۱۳۵۲ق از بسیاری از استادان حوزه علمیه نجف [[اجازه اجتهاد]] دریافت کرده است؛ [[محمدحسین غروی نائینی|محمدحسین نائینی]]، [[محمدحسین غروی اصفهانی]]، [[آقا ضیاء عراقی]]، [[محمدحسین بلاغی]]، [[میرزا علی‌آقا شیرازی|میرزا علی آقا شیرازی]]، و [[سید ابوالحسن اصفهانی]] از این جمله‌اند.<ref>یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۶۴ و ۶۵.</ref> | ||
===مرجعیت=== | === مرجعیت === | ||
آغاز [[مرجع تقلید|مرجعیت]] خویی به روشنی مشخص نیست، اما بسیاری از منابع، آغاز جدی [[مرجعیت]] او را پس از درگذشت [[سید حسین طباطبایی بروجردی|بروجردی]] دانسته و | آغاز [[مرجع تقلید|مرجعیت]] خویی به روشنی مشخص نیست، اما بسیاری از منابع، آغاز جدی [[مرجعیت]] او را پس از درگذشت [[سید حسین طباطبایی بروجردی|بروجردی]] دانسته و تأکید کرده‌اند که پس از درگذشت [[سید محسن طباطبائی حکیم]]، خویی مخصوصاً در عراق، مرجع برتر شناخته می‌شد<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲–۱۳۵۴ش، ج۲، ص۳–۵؛ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۵.</ref> و جایگاه مرجعیت او در میان شیعیان ایران هم مهم گزارش شده است.<ref>جعفریان، تشیع در عراق، مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۸.</ref> خویی، از جمله مراجعی دانسته شده که در میان اکثر شیعیان، اعم از عرب و غیرعرب، نفوذ چشمگیری داشته است.<ref>جعفریان، تشیع در عراق، مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۵۱.</ref> | ||
۱۴ نفر از مجتهدین نجف از جمله [[صدرا | ۱۴ نفر از مجتهدین نجف از جمله [[صدرا بادکوبه‌ای]]، [[سید محمدباقر صدر]]، [[سید محمد روحانی]]، [[مجتبی لنکرانی]]، [[موسی زنجانی]]، [[یوسف کربلائی]]، [[سید یوسف حکیم]]، و [[سید جعفر مرعشی]] اعلمیت خویی را اعلام کردند.<ref>خاطرات آیت الله عباس خاتم یزدی، ۱۳۸۰ش، ص۱۰۰–۹۸.</ref> [[امام موسی صدر|سید موسی صدر]] از سوی [[مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان]]، خویی را مرجع [[اعلمیت|اعلم]] معرفی کرد.<ref>ضاهر، مسیرة االإمام السید موسی الصدر، ۲۰۰۰م، ج۲، ص۲۹۴–۲۹۳.</ref> | ||
===تدریس=== | === تدریس === | ||
[[پرونده:آیت الله سید ابوالقاسم خویی درحال تدریس در مسجد خضراء نجف.jpg|بندانگشتی|250px|تدریس خویی در [[مسجد الخضراء]] [[نجف]]]] | [[پرونده:آیت الله سید ابوالقاسم خویی درحال تدریس در مسجد خضراء نجف.jpg|بندانگشتی|250px|تدریس خویی در [[مسجد الخضراء]] [[نجف]]]] | ||
ابوالقاسم خویی در خلال تحصیل در [[حوزه علمیه نجف]]، به تدریس هم مشغول بوده و به گزارش منابع مختلف، هر کتابی را که می‌آموخته، آن را تدریس می‌کرده است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۵۹.</ref> | ابوالقاسم خویی در خلال تحصیل در [[حوزه علمیه نجف]]، به تدریس هم مشغول بوده و به گزارش منابع مختلف، هر کتابی را که می‌آموخته، آن را تدریس می‌کرده است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۵۹.</ref> | ||
پس از درگذشت [[محمدحسین غروی نائینی]] و [[محمدحسین غروی اصفهانی]]، مجلس درس سید ابوالقاسم خویی و [[محمدعلی کاظمی خراسانی]]، از درس‌های مهم نجف گزارش شده و بر این اساس، پس از درگذشت کاظمی خراسانی، مجلس درس خویی، از مجالس مشهور [[حوزه علمیه نجف|حوزه درسی نجف]] معرفی شده است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۱.</ref> | پس از درگذشت [[محمدحسین غروی نائینی]] و [[محمدحسین غروی اصفهانی]]، مجلس درس سید ابوالقاسم خویی و [[محمدعلی کاظمی خراسانی]]، از درس‌های مهم نجف گزارش شده و بر این اساس، پس از درگذشت کاظمی خراسانی، مجلس درس خویی، از مجالس مشهور [[حوزه علمیه نجف|حوزه درسی نجف]] معرفی شده است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۱.</ref> چنانکه خویی در زندگی‌نامه خودنوشت آورده، در خلال سال‌های طولانی تدریس، جز در روزهای بیماری و سفر، هیچ‌گاه دست از تعلیم شاگردان خویش نکشیده است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۲.</ref> او در مجموع ۷۰ سال به تدریس دروس سطح و خارج در [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]] پرداخته و بر اساس منابع، نزدیک پنجاه سال، مجلس درسی نام‌آوری در حوزه علمیه نجف را عهده‌دار بوده و طلابی از [[ایران]]، [[هند]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[عراق]]، [[لبنان]] و برخی کشورهای دیگر، در درس او حاضر می‌شده‌اند.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۵.</ref> | ||
خویی، یک دوره کامل [[درس خارج]] [[فقه]] و شش دوره [[درس خارج]] [[اصول فقه]] را به شاگردان خود تعلیم داد. او همچنین در یک دوره کوتاه به تدریس [[تفسیر قرآن]] پرداخت.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۲.</ref> | خویی، یک دوره کامل [[درس خارج]] [[فقه]] و شش دوره [[درس خارج]] [[اصول فقه]] را به شاگردان خود تعلیم داد. او همچنین در یک دوره کوتاه به تدریس [[تفسیر قرآن]] پرداخت.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۲.</ref> | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۷: | ||
خویی، در تدریس مباحث علمی، چیره‌دست و مسلط خوانده شده که مطالب را شمرده، فصیح، منظم و بدون وارد شدن به زواید و حواشی بیان می‌کرده، به مباحث فلسفی نمی‌پرداخته، استفاده فراوانی از روایات می‌کرده و به سندهای روایات توجه ویژه می‌کرده است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۳.</ref> درس وی، خلاصه‌ای از آراء و مبانی علمی مجالس درس [[آقا ضیاء عراقی]]، [[محمدحسین غروی نائینی]] و [[محمدحسین غروی اصفهانی]] و نظرات خود وی توصیف شده است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۴.</ref> | خویی، در تدریس مباحث علمی، چیره‌دست و مسلط خوانده شده که مطالب را شمرده، فصیح، منظم و بدون وارد شدن به زواید و حواشی بیان می‌کرده، به مباحث فلسفی نمی‌پرداخته، استفاده فراوانی از روایات می‌کرده و به سندهای روایات توجه ویژه می‌کرده است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۳.</ref> درس وی، خلاصه‌ای از آراء و مبانی علمی مجالس درس [[آقا ضیاء عراقی]]، [[محمدحسین غروی نائینی]] و [[محمدحسین غروی اصفهانی]] و نظرات خود وی توصیف شده است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۴.</ref> | ||
===آثار و تقریرات=== | === آثار و تقریرات === | ||
{{اصلی|فهرست آثار سید ابوالقاسم موسوی خویی}} | {{اصلی|فهرست آثار سید ابوالقاسم موسوی خویی}} | ||
| خط ۸۹: | خط ۹۰: | ||
[[پرونده:آیت الله العظمى خوئى و علماء و شاگردان.jpg|بندانگشتی|خویی و شاگردانش: به ترتیب از سمت راست: سیدجعفر خویی، [[سید موسی صدر]]، [[سید عبدالله شیرازی]]، ابوالقاسم خوئی، سید نصرالله مستنبط و سیدمرتضی حکمی.]] | [[پرونده:آیت الله العظمى خوئى و علماء و شاگردان.jpg|بندانگشتی|خویی و شاگردانش: به ترتیب از سمت راست: سیدجعفر خویی، [[سید موسی صدر]]، [[سید عبدالله شیرازی]]، ابوالقاسم خوئی، سید نصرالله مستنبط و سیدمرتضی حکمی.]] | ||
===شاگردان=== | |||
ابوالقاسم خویی، شاگردان فراوانی داشته و برخی منابع بیش از ۶۰۰ شاگرد برای وی برشمرده‌اند.<ref>نگاه کنید به شریف، «تلامذة الإمام الخوئی»، | === شاگردان === | ||
تعدادی از شاگردان در جلسات استفتاء حضور داشتند. | ابوالقاسم خویی، شاگردان فراوانی داشته و برخی منابع بیش از ۶۰۰ شاگرد برای وی برشمرده‌اند.<ref>نگاه کنید به شریف، «تلامذة الإمام الخوئی»، ص۲۳۵–۲۵۲؛ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۵، به نقل از شریف، ۱۴۱۴ق، ص۶۷۷–۶۹۵.</ref> | ||
* اعضای هیئت استفتاء اول:<ref>انصاریان خوانساری، شمع همیشه فروزان، ص ۹۶</ref> [[شیخ صدرا بادکوبه‌ای]]، [[شیخ مجتبی لنکرانی]]، [[میرزا جواد تبریزی]]، [[میرزا کاظم تبریزی]]، [[شیخ حبیب‌الله اراکی]]، [[سید جعفر مرعشی]]. | تعدادی از شاگردان در جلسات استفتاء حضور داشتند. | ||
* اعضای هیئت استفتاء اول:<ref>انصاریان خوانساری، شمع همیشه فروزان، ص ۹۶</ref> [[شیخ صدرا بادکوبه‌ای]]، [[شیخ مجتبی لنکرانی]]، [[میرزا جواد تبریزی]]، [[میرزا کاظم تبریزی]]، [[شیخ حبیب‌الله اراکی]]، [[سید جعفر مرعشی]]. | |||
* اعضای هیئت استفتاء دوم:<ref>انصاریان خوانساری، شمع همیشه فروزان، ص ۹۷</ref> [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]]، [[سید علی حسینی بهشتی]]، [[سید مرتضی خلخالی]]، [[محمداسحاق فیاض|شیخ محمداسحاق فیاض]]، [[شیخ علی‌اصغر احمدی شاهرودی]]، [[شیخ محمدجعفر نائینی]] | * اعضای هیئت استفتاء دوم:<ref>انصاریان خوانساری، شمع همیشه فروزان، ص ۹۷</ref> [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]]، [[سید علی حسینی بهشتی]]، [[سید مرتضی خلخالی]]، [[محمداسحاق فیاض|شیخ محمداسحاق فیاض]]، [[شیخ علی‌اصغر احمدی شاهرودی]]، [[شیخ محمدجعفر نائینی]] | ||
برخی دیگر از شاگردان او عبارتند از: | برخی دیگر از شاگردان او عبارتند از: | ||
{{ستون|۳}} | {{ستون|۳}} | ||
* [[حاج آقا تقی قمی]] | * [[حاج آقا تقی قمی]] | ||
*[[سید محمدباقر صدر]] | * [[سید محمدباقر صدر]] | ||
* [[علی فلسفی تنکابنی]] | * [[علی فلسفی تنکابنی]] | ||
* [[سید موسی صدر]] | * [[سید موسی صدر]] | ||
* [[مرتضی بروجردی]] | * [[مرتضی بروجردی]] | ||
* [[ابوالقاسم گرجی]]<ref>چهره‌های ماندگار، ص ۹؛ مجله کیهان فرهنگی، شماره ۱۲، ص ۶؛ فصلنامه فرهنگستان علوم، ش۵، ص ۱۲۶.</ref> | * [[ابوالقاسم گرجی]]<ref>چهره‌های ماندگار، ص ۹؛ مجله کیهان فرهنگی، شماره ۱۲، ص ۶؛ فصلنامه فرهنگستان علوم، ش۵، ص ۱۲۶.</ref> | ||
* [[حسین وحید خراسانی]] | * [[حسین وحید خراسانی]] | ||
* [[محمدآصف محسنی قندهاری]]<ref>مهدیزاده کابلی، | * [[محمدآصف محسنی قندهاری]]<ref>مهدیزاده کابلی، « «محسنی، محمدآصف» ،دانشنامه آریانا.</ref> | ||
* [[سید علی هاشمی شاهرودی]] | * [[سید علی هاشمی شاهرودی]] | ||
* [[سید جواد آل‌علی شاهرودی]] | * [[سید جواد آل‌علی شاهرودی]] | ||
* [[محمدتقی جعفری]] | * [[محمدتقی جعفری]] | ||
* [[سید عبدالکریم رضوی کشمیری]]<ref>زندگی‌نامه، سایت عرفان کشمیری.</ref> | * [[سید عبدالکریم رضوی کشمیری]]<ref>زندگی‌نامه، سایت عرفان کشمیری.</ref> | ||
* [[سید محمدحسین فضل‌الله|سید محمدحسین فضل الله]] | * [[سید محمدحسین فضل‌الله|سید محمدحسین فضل الله]] | ||
* [[باقر شریف قرشی]] | * [[باقر شریف قرشی]] | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۸: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
===آرا و نظریات علمی=== | === آرا و نظریات علمی === | ||
سید ابوالقاسم خویی، در فقه و [[اصول فقه]]، نظرات و آرای قابل توجهی داشته که گاه با نظرات مشهور فقیهان [[شیعه]] متفاوت بوده و به گزارش برخی، ۳۰۰ [[فتوا]] بر خلاف فتواهای مشهور فقیهان شیعه، در میان فتاوای خویی دیده می‌شود.<ref>[http://faridmod.blogfa.com/post-421.aspx «دخالت آخوند خراسانی در مشروطه متعارف نبود»].</ref> برخی از این موارد عبارت است از: | سید ابوالقاسم خویی، در فقه و [[اصول فقه]]، نظرات و آرای قابل توجهی داشته که گاه با نظرات مشهور فقیهان [[شیعه]] متفاوت بوده و به گزارش برخی، ۳۰۰ [[فتوا]] بر خلاف فتواهای مشهور فقیهان شیعه، در میان فتاوای خویی دیده می‌شود.<ref>[http://faridmod.blogfa.com/post-421.aspx «دخالت آخوند خراسانی در مشروطه متعارف نبود»].</ref> برخی از این موارد عبارت است از: | ||
* مخالفت با مکلف بودن کافران به فروع دین: خویی مانند [[یوسف بن احمد بحرانی|یوسف بحرانی]] و بر خلاف نظر همه علمای شیعه که معتقدند [[کفر|کافران]] علاوه بر [[اصول دین]]، [[تکلیف|مکلف]] به [[فروع دین]] هم شده‌اند،<ref>فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۳۶ و ۳۳۷.</ref> بر این باور است که کافران تا زمانی که [[اسلام]] را نپذیرند، مکلف به [[فروع دین]] نمی‌شوند.<ref>فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۳۶ و ۳۳۷.</ref> | * مخالفت با مکلف بودن کافران به فروع دین: خویی مانند [[یوسف بن احمد بحرانی|یوسف بحرانی]] و بر خلاف نظر همه علمای شیعه که معتقدند [[کفر|کافران]] علاوه بر [[اصول دین]]، [[تکلیف|مکلف]] به [[فروع دین]] هم شده‌اند،<ref>فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۳۶ و ۳۳۷.</ref> بر این باور است که کافران تا زمانی که [[اسلام]] را نپذیرند، مکلف به [[فروع دین]] نمی‌شوند.<ref>فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۳۶ و ۳۳۷.</ref> | ||
* عدم پذیرش نسبی بودن آغاز ماه قمری: به باور خویی، بر خلاف نظر مشهور، آغاز ماه قمری برای همه یکسان است و نمی‌توان آن را چیزی نسبی دانست. چرا که معیار آغاز [[ماه قمری]]، بر اساس آرای خویی، بیرون رفتن ماه از محاق است که پدیده‌ای تکوینی است و به وضع قرارگیری خورشید، ماه و زمین مرتبط است و وابسته به اجزا و مناطق گوناگون زمین نیست.<ref>فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۳۶ و ۳۳۷.</ref> | * عدم پذیرش نسبی بودن آغاز ماه قمری: به باور خویی، بر خلاف نظر مشهور، آغاز ماه قمری برای همه یکسان است و نمی‌توان آن را چیزی نسبی دانست. چرا که معیار آغاز [[ماه قمری]]، بر اساس آرای خویی، بیرون رفتن ماه از محاق است که پدیده‌ای تکوینی است و به وضع قرارگیری خورشید، ماه و زمین مرتبط است و وابسته به اجزا و مناطق گوناگون زمین نیست.<ref>فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۳۶ و ۳۳۷.</ref> | ||
* مخالفت با [[شهرت فتوایی]] و [[اجماع]]: سید ابوالقاسم، | * مخالفت با [[شهرت فتوایی]] و [[اجماع]]: سید ابوالقاسم، دربارهٔ شهرت فتوایی، نظراتی به کلی متفاوت با نظرات مشهور عالمان [[شیعه]] داشت. به باور بیشتر [[اصول فقه|اصولیان]] شیعه، اگر یک [[فتوا]] در میان فقیهان، مشهور باشد، روایت معتبری که با آن ناسازگار است، اعتباری ندارد. خویی اما با این اصل مخالف است و «شهرت فتوایی» را در ترجیحات باب تعارض در اصول فقه ذکر نکرده و معتقد است، شهرت عملی ضعف سند روایت را جبران نمی‌کند؛ همانطور که بی‌توجهی فقها به یک [[حدیث صحیح]]، آن را از حجیت ساقط نخواهد کرد.<ref>فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۲۵ و ۳۲۶؛ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۸.</ref> وی اعتبار و حجیت اجماع را هم زیر سؤال برده است؛ چه [[اجماع منقول]] و چه [[اجماع محصل|اجماع محصَّل]]. با این حال خویی در فتاوای خود [[احتیاط]] کرده و به اجماع توجه کرده است.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۸.</ref> | ||
* فتاوای مخالف مشهور: جواز خارج شدن زن از خانه بدون اجازه همسر، جواز [[سقط جنین]] برای زن در صورت احتمال مرگ خود، جواز [[ازدواج|ازدواج دائم]] مرد مسلمان با زن [[اهل کتاب]]، مشروط نبودن [[جهاد ابتدایی]] به حضور [[امامان شیعه|امام معصوم]]، شرط نبودن [[اجتهاد]] برای قاضی، و همچنین طهارت چرم‌های وارد شده از کشورهای غیرمسلمان که [[ذبح شرعی]] آنها مشکوک است.<ref> | * فتاوای مخالف مشهور: جواز خارج شدن زن از خانه بدون اجازه همسر، جواز [[سقط جنین]] برای زن در صورت احتمال مرگ خود، جواز [[ازدواج|ازدواج دائم]] مرد مسلمان با زن [[اهل کتاب]]، مشروط نبودن [[جهاد ابتدایی]] به حضور [[امامان شیعه|امام معصوم]]، شرط نبودن [[اجتهاد]] برای قاضی، و همچنین طهارت چرم‌های وارد شده از کشورهای غیرمسلمان که [[ذبح شرعی]] آنها مشکوک است.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۸.</ref> | ||
==اقدامات سیاسی== | == اقدامات سیاسی == | ||
سید ابوالقاسم خویی، تا پیش از [[مرجع تقلید|مرجعیت]]، بیانیه‌ها و اطلاعیه‌هایی در محکومیت اقدامات [[حکومت پهلوی]] صادر کرده، در یک دوره بیش از ده ساله، تقریباً سیاست سکوت را در پیش گرفته و سپس در آستانه پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی در ایران]] در بهمن [[۱۳۵۷ش]]، به حمایت از [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و انقلاب اسلامی پرداخته است. سرانجام حمایت خویی از [[انتفاضه شعبانیه عراق|انتفاضه شعبانیه]] شیعیان [[عراق]]، به حصر خانگی او انجامید.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> برخی از اقدامات اجتماعی و سیاسی آیت الله خویی عبارتند از: | سید ابوالقاسم خویی، تا پیش از [[مرجع تقلید|مرجعیت]]، بیانیه‌ها و اطلاعیه‌هایی در محکومیت اقدامات [[حکومت پهلوی]] صادر کرده، در یک دوره بیش از ده ساله، تقریباً سیاست سکوت را در پیش گرفته و سپس در آستانه پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی در ایران]] در بهمن [[۱۳۵۷ش]]، به حمایت از [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و انقلاب اسلامی پرداخته است. سرانجام حمایت خویی از [[انتفاضه شعبانیه عراق|انتفاضه شعبانیه]] شیعیان [[عراق]]، به حصر خانگی او انجامید.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> برخی از اقدامات اجتماعی و سیاسی آیت الله خویی عبارتند از: | ||
===مواضع علیه حکومت پهلوی=== | === مواضع علیه حکومت پهلوی === | ||
خویی در مهر [[۱۳۴۱ش]] در تلگرافی به محمدرضا پهلوی، شاه ایران، با [[قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی|لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] مخالفت کرد و آن را مغایر شرع خواند.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> همچنین در پیامی به [[سید محمد بهبهانی]]، | خویی در مهر [[۱۳۴۱ش]] در تلگرافی به محمدرضا پهلوی، شاه ایران، با [[قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی|لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] مخالفت کرد و آن را مغایر شرع خواند.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> همچنین در پیامی به [[سید محمد بهبهانی]]، تأکید کرد که «خاموش کردن صدای ملت با قوه قهریه، دیری نخواهد پایید و تبلیغات عوام‌فریبانه، مشکلات را حل نمی‌کند و اقتصاد ورشکسته و ناخشنودی مردم را درمان نخواهد کرد.»<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> او همچنین در واکنش به [[واقعه فیضیه]] در ابتدای سال ۱۳۴۲ش، تلگرامی به محمدرضا فرستاد و از «انحطاط مملکت اسلامی و خط مشی زمامدارانش» اظهار تأسف کرد.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> یک ماه بعد در پاسخ به نامه جمعی از علمای ایران، عدم صلاحیت حاکمان فاسد را اعلام کرد؛ وظیفه روحانیت را سنگین دانست و سکوت را ناروا شمرد.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> ستمگر خواندن دستگاه حاکم ایران پس از کشتار مردم در [[۱۵ خرداد]] ۱۳۴۲ش، حکم به ممنوعیت شرکت در انتخابات دوره ۲۱ مجلس و از اعتبار ساقط دانستن آن، حمایت از [[امام خمینی]] در پی دستگیری و شایعه محاکمه امام، برخی دیگر از واکنش‌های سیاسی اوست.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> | ||
===اخراج ایرانیان از عراق=== | === اخراج ایرانیان از عراق === | ||
{{اصلی|معاودین}} | {{اصلی|معاودین}} | ||
در جریان اخراج ایرانیان از عراق، از اواخر دهه ۱۳۴۰ شمسی، خویی از معدود عالمان [[شیعه]] بود که اخراج نشد. با این حال اخراج بسیاری از شاگردانش باعث کاهش رونق درس وی شد.<ref> | در جریان اخراج ایرانیان از عراق، از اواخر دهه ۱۳۴۰ شمسی، خویی از معدود عالمان [[شیعه]] بود که اخراج نشد. با این حال اخراج بسیاری از شاگردانش باعث کاهش رونق درس وی شد.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۹.</ref> بسیاری از شاگردان خویی با حضور در [[حوزه علمیه قم]]، اندیشه‌های فقهی و اصولی استاد خود را ترویج کردند و [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه قم در دوره معاصر]] را که تا پیش از آن تحت تأثیر روش علمی [[عبدالکریم حائری یزدی|حائری یزدی]] و [[سید حسین طباطبایی بروجردی|بروجردی]] بود، با رویکردهای فقهی و اصولی خویی، [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نائینی]]، [[محمدحسین غروی اصفهانی|محقق اصفهانی]] و [[آقا ضیاء عراقی|آقاضیاء عراقی]] آشنا کنند.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۹–۵۲۰.</ref> | ||
===دوره سکوت بیش از ده ساله=== | === دوره سکوت بیش از ده ساله === | ||
خویی، پس از [[مرجع تقلید|مرجعیت]]، از سیاست کناره گرفت.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> این دوره، با سال‌های حضور [[امام خمینی]] در [[نجف]] همزمان بود.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> سکوت او در برابر رخدادهای دوران انقلاب ۱۳۵۷ش ایران، اعتراضاتی را در ایران برانگیخت.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> حضور فرح دیبا، همسر محمدرضا پهلوی در بیت (دفتر مرجعیت) او در [[۲۸ آبان]] ۱۳۵۷ش، به این اعتراضات دامن زد، خویی در یادداشتی خطاب به برخی علما، این ملاقات را ناگهانی و ناخواسته دانست.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، | خویی، پس از [[مرجع تقلید|مرجعیت]]، از سیاست کناره گرفت.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> این دوره، با سال‌های حضور [[امام خمینی]] در [[نجف]] همزمان بود.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> سکوت او در برابر رخدادهای دوران انقلاب ۱۳۵۷ش ایران، اعتراضاتی را در ایران برانگیخت.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> حضور فرح دیبا، همسر محمدرضا پهلوی در بیت (دفتر مرجعیت) او در [[۲۸ آبان]] ۱۳۵۷ش، به این اعتراضات دامن زد، خویی در یادداشتی خطاب به برخی علما، این ملاقات را ناگهانی و ناخواسته دانست.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶–۵۱۷.</ref> | ||
===ملاقات فرح دیبا با خویی=== | === ملاقات فرح دیبا با خویی === | ||
فرح دیبا، همسر محمدرضا پهلوی، شاه وقت [[ایران]]، در [[۲۸ آبان]] [[۱۳۵۷ش]]، همزمان با [[عید غدیر]]، به دیدار سید ابوالقاسم خویی رفت.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، | فرح دیبا، همسر محمدرضا پهلوی، شاه وقت [[ایران]]، در [[۲۸ آبان]] [[۱۳۵۷ش]]، همزمان با [[عید غدیر]]، به دیدار سید ابوالقاسم خویی رفت.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶–۵۱۷.</ref> این دیدار در شرایطی صورت گرفت که انقلاب اسلامی مردم ایران اوج گرفته و [[سید روح‌الله موسوی خمینی]] از [[عراق]] اخراج شده بود.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> ملاقات فرح دیبا با خویی، موجب شد خویی در محافل انقلابی ایران مورد انتقاد قرار گیرد.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> از همین رو این مرجع تقلید در یادداشتی خطاب به [[سید محمدصادق روحانی|سید صادق روحانی]]، ضمن تأکید بر ناگهانی و ناخواسته بودن این ملاقات، یادآور شد که در این دیدار، «شدیداً نسبت به حوادث ناگوار و فجایعی که در کشور ایران رخ داده، اعتراض نمودیم.»<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶–۵۱۷؛ [http://mobahesat.ir/7723 طباطبایی، «دیدار پرماجرا و روایت‌های متفاوت».]</ref> حسین فردوست، از نزدیکان محمدرضا پهلوی، دربارهٔ این دیدار گفت: آیت الله سید ابوالقاسم خویی تقاضای ملاقات [[فرح پهلوی]] را بدون پاسخ گذاشته بود و فرح شخصاً با [[حجاب]] اسلامی به منزل آیت الله خویی می‌رود.<ref>هاشمیان‌فر، گونه‌شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید، ۱۳۹۰ش، ص۲۲۴.</ref> | ||
===همراهی با انقلاب اسلامی ایران=== | === همراهی با انقلاب اسلامی ایران === | ||
خویی پس از ملاقات فرح دیبا، در شرایطی که مبارزات مردم ایران علیه حکومت پهلوی تشدید شده بود، به همراهی با [[انقلاب اسلامی ایران]] پرداخت و پس از آن هم در موارد مختلف، از [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] حمایت کرد. وی پیش از پیروزی انقلاب، در بیانیه‌ای خطاب به مراجع، علما و ملت ایران، از مردم خواست که با [[شجاعت]] و با حفظ موازین شرعی قدم بردارند.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۷.</ref> خویی پس از آن در جریان همه‌پرسی تعیین نظام جمهوری اسلامی، مردم را به رأی دادن به جمهوری اسلامی فراخواند، از شاگردان خود خواست تا در امور انقلاب مشارکت کنند و در [[جنگ عراق با ایران]]، به رغم فشار دولت [[صدام]] مبنی بر حمایت از عراق، حکم به جواز استفاده از [[وجوهات شرعی]] در تأمین ملزومات رزمندگان ایران داد.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۷.</ref> | خویی پس از ملاقات فرح دیبا، در شرایطی که مبارزات مردم ایران علیه حکومت پهلوی تشدید شده بود، به همراهی با [[انقلاب اسلامی ایران]] پرداخت و پس از آن هم در موارد مختلف، از [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] حمایت کرد. وی پیش از پیروزی انقلاب، در بیانیه‌ای خطاب به مراجع، علما و ملت ایران، از مردم خواست که با [[شجاعت]] و با حفظ موازین شرعی قدم بردارند.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۷.</ref> خویی پس از آن در جریان همه‌پرسی تعیین نظام جمهوری اسلامی، مردم را به رأی دادن به جمهوری اسلامی فراخواند، از شاگردان خود خواست تا در امور انقلاب مشارکت کنند و در [[جنگ عراق با ایران]]، به رغم فشار دولت [[صدام]] مبنی بر حمایت از عراق، حکم به جواز استفاده از [[وجوهات شرعی]] در تأمین ملزومات رزمندگان ایران داد.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۷.</ref> | ||
===انتفاضه شعبانیه عراق=== | === انتفاضه شعبانیه عراق === | ||
{{اصلی|انتفاضه شعبانیه عراق}} | {{اصلی|انتفاضه شعبانیه عراق}} | ||
[[پرونده:Khoei v saddam.jpg|بندانگشتی|180px|ملاقات خویی و [[صدام حسین]] پس از سرکوب [[انتفاضه شعبانیه]]]] | [[پرونده:Khoei v saddam.jpg|بندانگشتی|180px|ملاقات خویی و [[صدام حسین]] پس از سرکوب [[انتفاضه شعبانیه]]]] | ||
ابوالقاسم خویی هیئتی ۹ نفره را برای اداره مناطق تحت نظر شیعیان تعیین کرد. شکست انتفاضه شعبانیه، به حصر خانگی خویی و فشار گسترده حکومت عراق در دوره [[صدام]] مواجه شد.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> سیدابوالقاسم به دلیل حمایت مستقیم از انتفاضه شعبانیه مردم عراق در سال ۱۹۹۱م و تعیین شورای رهبری، توسط [[حزب بعث عراق|حزب بعث]] بازداشت و به [[بغداد]] فرستاده شد. بعد از دو روز بازداشت، به اجبار نزد [[صدام حسین]] برده شد و صدام سخنان توهین‌آمیزی خطاب به وی بیان کرد.<ref>[http://www.khabaronline.ir/detail/254759/weblog/jafarian جعفریان، «خاطره‌ای خواندنی درباره دستگیری آیت الله خویی در انتفاضه شعبانیه ۱۹۹۱».]</ref> | ابوالقاسم خویی هیئتی ۹ نفره را برای اداره مناطق تحت نظر شیعیان تعیین کرد. شکست انتفاضه شعبانیه، به حصر خانگی خویی و فشار گسترده حکومت عراق در دوره [[صدام]] مواجه شد.<ref>رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.</ref> سیدابوالقاسم به دلیل حمایت مستقیم از انتفاضه شعبانیه مردم عراق در سال ۱۹۹۱م و تعیین شورای رهبری، توسط [[حزب بعث عراق|حزب بعث]] بازداشت و به [[بغداد]] فرستاده شد. بعد از دو روز بازداشت، به اجبار نزد [[صدام حسین]] برده شد و صدام سخنان توهین‌آمیزی خطاب به وی بیان کرد.<ref>[http://www.khabaronline.ir/detail/254759/weblog/jafarian جعفریان، «خاطره‌ای خواندنی درباره دستگیری آیت الله خویی در انتفاضه شعبانیه ۱۹۹۱».]</ref> | ||
==خدمات دینی و اجتماعی== | == خدمات دینی و اجتماعی == | ||
خویی در دوران مرجعیت خود با اموالی که در اختیار داشت، به ساختن کتابخانه، مدرسه، [[مسجد]]، [[حسینیه]]، خوابگاه، درمانگاه، بیمارستان، مؤسسه خیریه و دارالایتام، در کشورهای مختلفی از جمله [[ایران]]، [[عراق]]، [[مالزی]]، [[بریتانیا|انگلستان]]، [[ایالات متحده آمریکا|امریکا]] و [[هند]] دستور داد. ساختمان مرکزی [[مؤسسه خیریه امام خویی|موسسه خیریه خویی]]، در [[لندن]]، است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۹۵.</ref> برخی از مراکز اسلامی تحت نظر | خویی در دوران مرجعیت خود با اموالی که در اختیار داشت، به ساختن کتابخانه، مدرسه، [[مسجد]]، [[حسینیه]]، خوابگاه، درمانگاه، بیمارستان، مؤسسه خیریه و دارالایتام، در کشورهای مختلفی از جمله [[ایران]]، [[عراق]]، [[مالزی]]، [[بریتانیا|انگلستان]]، [[ایالات متحده آمریکا|امریکا]] و [[هند]] دستور داد. ساختمان مرکزی [[مؤسسه خیریه امام خویی|موسسه خیریه خویی]]، در [[لندن]]، است.<ref>انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۹۵.</ref> برخی از مراکز اسلامی تحت نظر مؤسسه خیریه خویی عبارت است از: | ||
* [[مؤسسه خیریه امام خویی|مرکز الامام الخویی]] در لندن، شامل مرکز اسلامی، مدرسه امام صادق(ع) ویژه پسران، مدرسه الزهرا(س) ویژه دختران، سالن اجتماعات، کتابخانه عمومی، و کتابفروشی است. ۸۰۰ دانش‌آموز در دو مدرسه این بنیاد تحصیل می‌کنند. در این مرکز ماهانه مجله «النور» به دو زبان عربی و انگلیسی منتشر می‌شود.<ref>اسلامی، غروب خورشید فقاهت، ۱۳۷۲ش، ص۴۲.</ref> | * [[مؤسسه خیریه امام خویی|مرکز الامام الخویی]] در لندن، شامل مرکز اسلامی، مدرسه امام صادق (ع) ویژه پسران، مدرسه الزهرا (س) ویژه دختران، سالن اجتماعات، کتابخانه عمومی، و کتابفروشی است. ۸۰۰ دانش‌آموز در دو مدرسه این بنیاد تحصیل می‌کنند. در این مرکز ماهانه مجله «النور» به دو زبان عربی و انگلیسی منتشر می‌شود.<ref>اسلامی، غروب خورشید فقاهت، ۱۳۷۲ش، ص۴۲.</ref> | ||
*[[مرکز اسلامی امام خویی (نیویورک)|مرکز اسلامی امام خویی]] در نیویورک: شامل سالن اجتماعات با گنجایش سه هزار نفر، کتابخانه با بیش از ده هزار جلد کتاب، مهد کودک، مدرسه پسرانه و دخترانه، هر کدام با ظرفیت ۱۵۰ دانش‌آموز، مدرسه ایمان، ویژه آموزش زبان عربی، قرآن و تربیت اسلامی کودکان، غسالخانه | * [[مرکز اسلامی امام خویی (نیویورک)|مرکز اسلامی امام خویی]] در نیویورک: شامل سالن اجتماعات با گنجایش سه هزار نفر، کتابخانه با بیش از ده هزار جلد کتاب، مهد کودک، مدرسه پسرانه و دخترانه، هر کدام با ظرفیت ۱۵۰ دانش‌آموز، مدرسه ایمان، ویژه آموزش زبان عربی، قرآن و تربیت اسلامی کودکان، غسالخانه و…<ref>یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۷–۱۱۸.</ref> | ||
*[[مؤسسه خیریه امام خویی (مونترآل)|مؤسسه خیریه امام خویی]] در مونترال: این مؤسسه در سال ۱۹۸۹م و با هدف ارائه خدمات دینی، فرهنگی و اجتماعی شیعی در کشورهای اسلامی و غیراسلامی. | * [[مؤسسه خیریه امام خویی (مونترآل)|مؤسسه خیریه امام خویی]] در مونترال: این مؤسسه در سال ۱۹۸۹م و با هدف ارائه خدمات دینی، فرهنگی و اجتماعی شیعی در کشورهای اسلامی و غیراسلامی. | ||
*مجتمع فرهنگی امام خویی در بمبئی: به مساحت صد هزار متر مربع در بیست کیلومتری [[بمبئی]] و شامل سالن بزرگ اجتماعات، مسجدی با گنجایش سه هزار نمازگزار، کتابخانه‌ای با ۵۰ هزار کتاب و [[حسینیه|حسینیه‌ای]] با ظرفیت ۷۰۰ نفر، مدرسه علوم دینی با هزار دانش‌پژوه، مدرسه ابتدایی و راهنمایی با ۱۲۰۰ دانش‌آموز و همچنین داروخانه و درمانگاه.<ref>یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، | * مجتمع فرهنگی امام خویی در بمبئی: به مساحت صد هزار متر مربع در بیست کیلومتری [[بمبئی]] و شامل سالن بزرگ اجتماعات، مسجدی با گنجایش سه هزار نمازگزار، کتابخانه‌ای با ۵۰ هزار کتاب و [[حسینیه|حسینیه‌ای]] با ظرفیت ۷۰۰ نفر، مدرسه علوم دینی با هزار دانش‌پژوه، مدرسه ابتدایی و راهنمایی با ۱۲۰۰ دانش‌آموز و همچنین داروخانه و درمانگاه.<ref>یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۹–۱۲۱.</ref> | ||
==آثار منتشر شده | |||
فیلم مستند «آیت الله» به کارگردانی سید مصطفی موسوی‌تبار و به حمایت [[سازمان هنری رسانه‌ای اوج]] ساخته شده است. این مستند به زندگی، تحصیلات و نوع رابطه آیت‌الله خوئی با [[انقلاب اسلامی ایران]] پرداخته است. <ref>[http://fa.abna.cc/6XXS مستند آیت الله روی پرده می‌رود. خبرگزاری ابنا. مرور شده در ۱۷ مرداد ۱۳۹۹]</ref> | == آثار منتشر شده دربارهٔ خوئی == | ||
فیلم مستند «آیت الله» به کارگردانی سید مصطفی موسوی‌تبار و به حمایت [[سازمان هنری رسانه‌ای اوج]] ساخته شده است. این مستند به زندگی، تحصیلات و نوع رابطه آیت‌الله خوئی با [[انقلاب اسلامی ایران]] پرداخته است.<ref>[http://fa.abna.cc/6XXS مستند آیت الله روی پرده می‌رود. خبرگزاری ابنا. مرور شده در ۱۷ مرداد ۱۳۹۹]</ref> | |||
==نگارخانه == | == نگارخانه == | ||
<gallery> | <gallery> | ||
پرونده:Khoei-childs.jpg|خویی در نجف به همراه سه فرزندش. | پرونده:Khoei-childs.jpg|خویی در نجف به همراه سه فرزندش. | ||
| خط ۱۶۶: | خط ۱۶۹: | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس۲}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*آقا بزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، ۱۴۰۳ق. | * آقا بزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، ۱۴۰۳ق. | ||
*آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم | * آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم ۱–۴، مشهد، دار المرتضی للنشر، ۱۴۰۴ق. | ||
* | * «آیت‌الله سیستانی گفتند: با مرحوم آقای خمینی مراوده زیادی داشتم»، گفت و گو با محمد قائینی، در مجله مهرنامه، ش۱۲، خرداد ۱۳۹۰ش. | ||
*اسلامی، غلامرضا، غروب خورشید فقاهت، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۲ش. | * اسلامی، غلامرضا، غروب خورشید فقاهت، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۲ش. | ||
*امینی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف، ۱۳۸۴ق. | * امینی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف، ۱۳۸۴ق. | ||
*انصاری، مرتضی، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، قم، کنگره بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ اعظم انصاری، ۱۳۷۳ش. | * انصاری، مرتضی، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، قم، کنگره بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ اعظم انصاری، ۱۳۷۳ش. | ||
*انصاری قمی، ناصرالدین، «نجوم امت: حضرت آیت الله العظمی خویی»، در مجله نور علم، دوره۴، ش۱۱، مهر و آبان ۱۳۷۱ش. | * انصاری قمی، ناصرالدین، «نجوم امت: حضرت آیت الله العظمی خویی»، در مجله نور علم، دوره۴، ش۱۱، مهر و آبان ۱۳۷۱ش. | ||
*«[http://www.shafaqna.com/persian/services/biography-elders/khoei/item/9039 پدر از لسان فرزند/ گفت و گوی خواندنی با فرزند حضرت آیت الله العظمی خویی]»، مصاحبه با سید صاحب خویی، سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ش. | * «[http://www.shafaqna.com/persian/services/biography-elders/khoei/item/9039 پدر از لسان فرزند/ گفت و گوی خواندنی با فرزند حضرت آیت الله العظمی خویی]»، مصاحبه با سید صاحب خویی، سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ش. | ||
*پیرچراغ، محمدرضا، «آیت الله خوئی و البیان»، در فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، ش۲۴، تابستان ۱۳۹۰ش. | * پیرچراغ، محمدرضا، «آیت الله خوئی و البیان»، در فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، ش۲۴، تابستان ۱۳۹۰ش. | ||
*پیری سبزواری، حسین، «آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، در ماهنامه گلستان قرآن، ش۱۲۶، آبان ۱۳۸۱ش. | * پیری سبزواری، حسین، «آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، در ماهنامه گلستان قرآن، ش۱۲۶، آبان ۱۳۸۱ش. | ||
*جعفریان، رسول، تشیع در عراق: مرجعیت و ایران، تهران، | * جعفریان، رسول، تشیع در عراق: مرجعیت و ایران، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۶ش. | ||
*جعفریان، رسول، «[http://www.khabaronline.ir/detail/254759/weblog/jafarian خاطره‌ای خواندنی درباره دستگیری آیت الله خویی در انتفاضه شعبانیه ۱۹۹۱]»، سایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۹ آبان ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ش. | * جعفریان، رسول، «[http://www.khabaronline.ir/detail/254759/weblog/jafarian خاطره‌ای خواندنی درباره دستگیری آیت الله خویی در انتفاضه شعبانیه ۱۹۹۱]»، سایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۹ آبان ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ش. | ||
* | * خاطرات آیت‌الله سید عباس خاتم یزدی، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۰ش. | ||
*خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، قم، مرکز نشر الثقافة الاسلامیة، ۱۳۷۲ش. | * خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، قم، مرکز نشر الثقافة الاسلامیة، ۱۳۷۲ش. | ||
*«چه کسانی مروج مکتب تفسیری آیت الله خویی شدند؟»، گفت و گو با محمدعلی ایازی، در مجله مهرنامه، ش۱۲، خرداد ۱۳۹۰. | * «چه کسانی مروج مکتب تفسیری آیت الله خویی شدند؟»، گفت و گو با محمدعلی ایازی، در مجله مهرنامه، ش۱۲، خرداد ۱۳۹۰. | ||
*«[http://faridmod.blogfa.com/post-421.aspx دخالت آخوند خراسانی در مشروطه متعارف نبود]»، مصاحبه فرید مدرسی با آیت الله سید احمد مددی، در وبلاگ آذر، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ش. | * «[http://faridmod.blogfa.com/post-421.aspx دخالت آخوند خراسانی در مشروطه متعارف نبود]»، مصاحبه فرید مدرسی با آیت الله سید احمد مددی، در وبلاگ آذر، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ش. | ||
*رئیس‌زاده، محمد، «خویی، ابوالقاسم»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش. | * رئیس‌زاده، محمد، «خویی، ابوالقاسم»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش. | ||
*سبحانی تبریزی، جعفر، «مرجعیت در شیعه»، در ماهنامه مکتب اسلام، سال ۳۲، مهر ۱۳۷۱ش. | * سبحانی تبریزی، جعفر، «مرجعیت در شیعه»، در ماهنامه مکتب اسلام، سال ۳۲، مهر ۱۳۷۱ش. | ||
*شاکری، حسین، «الامام السید الخویی: سیره و ذکریات»، در مجله الموسم، ش۱۷، ۱۴۱۴ق. | * شاکری، حسین، «الامام السید الخویی: سیره و ذکریات»، در مجله الموسم، ش۱۷، ۱۴۱۴ق. | ||
* [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]]، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی، ۱۳۸۹ش. | * [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]]، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی، ۱۳۸۹ش. | ||
*شریف، سید سعید، «تلامذة الإمام الخوئی»، در مجله الموسم، ش۱۷، ۱۴۱۴ق. | * شریف، سید سعید، «تلامذة الإمام الخوئی»، در مجله الموسم، ش۱۷، ۱۴۱۴ق. | ||
*شریف رازی، محمد، آثار الحجة یا تاریخ و دایرة المعارف حوزه علمیه قم، قم، [[بی‌نا]]، ۱۳۳۲ش. | * شریف رازی، محمد، آثار الحجة یا تاریخ و دایرة المعارف حوزه علمیه قم، قم، [[بی‌نا]]، ۱۳۳۲ش. | ||
*شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، | * شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲–۱۳۵۴ش. | ||
*صدرایی خویی، علی، سیمای خوی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی: مرکز چاپ و نشر، ۱۳۷۴ش. | * صدرایی خویی، علی، سیمای خوی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی: مرکز چاپ و نشر، ۱۳۷۴ش. | ||
*صغیر، محمد، اساطین المرجعیه العلیا فی النجف الاشرف، بیروت، [[بی‌نا]]، ۱۴۲۴ق. | * صغیر، محمد، اساطین المرجعیه العلیا فی النجف الاشرف، بیروت، [[بی‌نا]]، ۱۴۲۴ق. | ||
*طباطبایی، سید هادی، «[http://mobahesat.ir/7723 دیدار پرماجرا و روایت‌های متفاوت]»، سایت مباحثات، تاریخ درج مطلب: ۱۳ تیر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ش. | * طباطبایی، سید هادی، «[http://mobahesat.ir/7723 دیدار پرماجرا و روایت‌های متفاوت]»، سایت مباحثات، تاریخ درج مطلب: ۱۳ تیر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ش. | ||
*فیاض، محمد اسحاق، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، در مجله کاوشی نو در فقه، ش۱۷و۱۸، پاییز و زمستان ۱۳۷۷ش. | * فیاض، محمد اسحاق، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، در مجله کاوشی نو در فقه، ش۱۷و۱۸، پاییز و زمستان ۱۳۷۷ش. | ||
*گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، قم، سمت، ۱۳۸۱ش. | * گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، قم، سمت، ۱۳۸۱ش. | ||
*مشار، خان بابا، | * مشار، خان بابا، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران، [[بی‌نا]]، ۱۳۴۰–۱۳۴۴ش. | ||
*«[http://mosavikhoyi.blogfa.com/post/14 معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی]»، در وبلاگ کتابخانه عمومی آیت الله موسوی خویی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مهر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۳۹۶ش. | * «[http://mosavikhoyi.blogfa.com/post/14 معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی]»، در وبلاگ کتابخانه عمومی آیت الله موسوی خویی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مهر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۳۹۶ش. | ||
*«می‌گویند ۳۰۰ فتوای آیت الله خویی خلاف مشهور است»، گفت و گو با آیت الله سید احمد مددی، در مجله مهرنامه، ش۱۲، ۱۳۹۰ش. | * «می‌گویند ۳۰۰ فتوای آیت الله خویی خلاف مشهور است»، گفت و گو با آیت الله سید احمد مددی، در مجله مهرنامه، ش۱۲، ۱۳۹۰ش. | ||
*هاشمیان‌فر، سید حسن، گونه‌شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۰ش. | * هاشمیان‌فر، سید حسن، گونه‌شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۰ش. | ||
*یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش ([http://www.alkhoei.net/ar/khlib/view/style2/132 بر اساس نسخه الکترونیک سایت موسسة الخوئی الاسلامیة]). | * یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش ([http://www.alkhoei.net/ar/khlib/view/style2/132 بر اساس نسخه الکترونیک سایت موسسة الخوئی الاسلامیة]). | ||
*ضاهر، یعقوب، مسیرة االإمام السید موسی الصدر، بیروت، دار بالل، ۲۰۰۰م. | * ضاهر، یعقوب، مسیرة االإمام السید موسی الصدر، بیروت، دار بالل، ۲۰۰۰م. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | == پیوند به بیرون == | ||
* [http://rch.ac.ir/article/Details?id=8915 دانشنامه جهان اسلام] | * [http://rch.ac.ir/article/Details?id=8915 دانشنامه جهان اسلام] | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/245200/ | * [https://www.cgie.org.ir/fa/article/245200/خویی،-سید-ابوالقاسم دائرة المعارف بزرگ اسلامی] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426120028-4044-138.pdf نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426120028-4044-138.pdf نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی] | ||
* [http://www.alkhoei.net/ | * [http://www.alkhoei.net/ مؤسسه اسلامی آیت الله خویی] | ||
* [http://ayatollahkhoei.net پایگاه | * [http://ayatollahkhoei.net/ پایگاه اطلاع‌رسانی آیت الله خویی] | ||
* فیلم تشییع جنازه آیت الله خویی[https://www.youtube.com/watch?v=xTmLdXAP01I] | * فیلم تشییع جنازه آیت الله خویی[https://www.youtube.com/watch?v=xTmLdXAP01I] | ||
* فیلم‌هایی از جلسه درس آیت الله خویی[http://www.aparat.com/v/0GQPo] | * فیلم‌هایی از جلسه درس آیت الله خویی[http://www.aparat.com/v/0GQPo],[http://www.sarbazaneislam.com/darse_ayatollah_khoee.html] | ||
* فیلم وضو گرفتن آیت الله خویی[https://www.youtube.com/watch?v=0W306FF4wg0]،[http://www.aparat.com/v/1l2PA] | * فیلم وضو گرفتن آیت الله خویی[https://www.youtube.com/watch?v=0W306FF4wg0]،[http://www.aparat.com/v/1l2PA] | ||
{{سید ابوالقاسم خویی}} | {{سید ابوالقاسم خویی}} | ||
| خط ۲۲۰: | خط ۲۲۳: | ||
{{رجالیان شیعه}} | {{رجالیان شیعه}} | ||
{{فقیهان شیعه (قرن ۱۵ قمری)}} | {{فقیهان شیعه (قرن ۱۵ قمری)}} | ||
<onlyinclude>{{درجه‌بندی | <onlyinclude>{{درجه‌بندی | ||
| خط ۲۳۸: | خط ۲۴۰: | ||
| تاریخ خوبیدگی =۲۳ آبان ۱۳۹۶ | | تاریخ خوبیدگی =۲۳ آبان ۱۳۹۶ | ||
| تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | | تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | ||
| توضیحات = | | توضیحات = | ||
}}</onlyinclude> | }}</onlyinclude> | ||
نسخهٔ ۱۳ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۵۸
| مرجع تقلید | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۵ رجب ۱۳۱۷ق |
| محل زندگی | نجف اشرف • خوی |
| تاریخ وفات | شنبه ۸ صفر ۱۴۱۳ق در ۹۶ سالگی |
| محل دفن | حرم امیرالمؤمنین |
| شهر وفات | کوفه |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | شیخ الشریعه اصفهانی • مهدی مازندرانی • آقا ضیاء عراقی • محمدحسین کمپانی • محمدحسین نائینی |
| شاگردان | محمد اسحاق فیاض•صدرا بادکوبه‌ای•سید محمدباقر صدر•میرزا جواد تبریزی•سید علی حسینی بهشتی•سید مرتضی خلخالی•سید علی سیستانی•محمدجعفر نائینی•مرتضی بروجردی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه نجف |
| تألیفات | البیان فی تفسیر القرآن • تکملة منهاج الصالحین • معجم رجال الحدیث |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | حمایت از انتفاضه شعبانیه عراق |
| اجتماعی | تأسیس موسسات خیریه و مراکز اسلامی در کشورهای مختلف |
| وبگاه رسمی | مؤسسه اسلامی خویی |
سید ابوالقاسم موسوی خویی (۱۲۷۸-۱۳۷۱ش) از مراجع تقلید شیعه، رجالی و نویسنده مجموعه ۲۳ جلدی معجم رجال الحدیث و همچنین صاحب اثر تفسیری البیان فی تفسیر القرآن بود. میرزای نائینی و محقق اصفهانی دو تن از برجسته‌ترین استادان او در فقه و اصول فقه بوده‌اند. آغاز رسمی مرجعیت خویی پس از درگذشت سید حسین طباطبایی بروجردی دانسته شده و درگذشت سید محسن طباطبائی حکیم، آغاز مرجعیت وی مخصوصاً در عراق خوانده شده است. خویی، در طول هفتاد سال تدریس، یک دوره کامل درس خارج فقه و شش دوره درس خارج اصول فقه را تدریس کرده و یک دوره کوتاه هم به تدریس تفسیر قرآن پرداخت. عالمانی از جمله محمد اسحاق فیاض، سید محمدباقر صدر، میرزا جواد تبریزی، سید علی سیستانی، حسین وحید خراسانی، سید موسی شبیری زنجانی، سید موسی صدر و سید عبدالکریم موسوی اردبیلی از شاگردان خویی معرفی شده‌اند.
آیت‌الله خویی در فقه و اصول فقه، نظرات و آرای قابل توجهی داشته که گاه با نظرات مشهور فقیهان شیعه متفاوت است. برخی منابع، فتاوای متفاوت او را تا ۳۰۰ مورد دانسته‌اند. مخالفت با مکلف بودن کافران به انجام فروع دین، عدم پذیرش نسبی بودن آغاز ماه قمری و مخالفت با اعتبار شهرت فتوایی و اجماع، برخی از نظرات متفاوت او در فقه و اصول فقه است. خویی در دوران مرجعیت خود، اقداماتی در راستای تبلیغ دین، ترویج تشیع و یاری رساندن به نیازمندان کرده است؛ از جمله ساختن کتابخانه، مدرسه، مسجد، حسینیه و بیمارستان در کشورهای ایران، عراق، مالزی، انگلستان، امریکا، هندوستان و…
خویی در دهه ۱۳۴۰ش، مواضع و بیانیه‌هایی علیه دولت پهلوی داشته است؛ اعتراض به واقعه فیضیه در سال ۱۳۴۲ش از این جمله‌اند. وی پس از شروع انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ در ایران و دیدار فرح دیبا، همسر محمدرضا پهلوی با او و شک و شبهه‌های پیش آمده پس از این دیدار، در مواردی از جمله همه‌پرسی تعیین نظام جمهوری اسلامی و همچنین جنگ عراق علیه ایران، به حمایت از انقلاب و جمهوری اسلامی ایران پرداخت. او در جریان انتفاضه شعبانیه شیعیان عراق و تعیین شورای رهبری برای اداره مناطق تحت مدیریت شیعیان، تحت فشار حکومت صدام حسین قرار گرفت و تا پایان عمر در حصر خانگی بود.
زندگی
| ۱۲۷۸ش | تولد در خوی |
| ۱۲۸۹ش | هجرت به عراق برای تحصیل |
| ۱۳۴۱ش | ارسال تلگراف به محمدرضا پهلوی و نامشروع دانستن لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی |
| ۱۳۵۰ش | اخراج بسیاری از شاگردان خویی از عراق توسط دولت عراق |
| ۱۳۶۹ش | حمایت از انتفاضه شعبانیه عراق و دستگیری و اجبار ملاقات با صدام |
| ۱۳۷۱ش | درگذشت و دفن در نجف |
سیدابوالقاسم موسوی خویی در ۱۵ رجب ۱۳۱۷ق مطابق با ۲۸ آبان ۱۲۷۸ش در شهر خوی از توابع آذربایجان غربی به دنیا آمد.[۱] پدرش سید علی‌اکبر خوئی، از شاگردان عبدالله مامقانی بود که به دلیل عدم موافقت با مشروطه غیرمشروعه،[۲] در سال ۱۳۲۸ق از ایران به نجف مهاجرت کرد.[۳] خویی، شنبه ۸ صفر ۱۴۱۳ق مطابق با ۱۷ مرداد ۱۳۷۱ش، در ۹۶ سالگی (۹۳ سالگی بر اساس تاریخ شمسی) به علت بیماری قلبی در کوفه درگذشت و در کنار مسجد الخضراء در صحن حرم امیرالمؤمنین دفن شد.[۴]
همسر و فرزندان
خویی دو بار ازدواج کرد. فرزندان وی، سه پسر و سه دختر از همسر اول، و چهار پسر و دو دختر از همسر دوم هستند.[۵] برخی از فرزندان شناخته‌شده خویی عبارتند از:
- سید جمال الدین خویی، فرزند ارشد خویی که بیشتر عمر خود را صرف امور مرجعیت پدرش در نجف کرد. برخی از آثار او عبارتند از شرح کفایة الاصول، بحث فی الفلسفة و علم الکلام، توضیح المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، شرح دیوان مُتَنبّی، و دیوان شعر به فارسی.[۶]
- سید محمدتقی خویی، پس از تأسیس مؤسسه خیریه امام خویی ۱۳۶۸ش دبیرکل آن شد. پس از انتفاضه شعبانیه در ۱۳۶۹ش، او عضو هیئت منتخب پدرش برای اداره مناطق آزادشده بود؛ اما در پی سرکوب این قیام و قتل‌عام شیعیان، به همراه پدرش در حصر خانگی قرار گرفت و سرانجام در ۳۰ تیر ۱۳۷۳ش در حادثه رانندگی درگذشت. برخی این رخداد را حاصل برنامه‌ریزی دولت صدام دانسته‌اند.[۷] علاوه بر تقریرات درس فقه پدرش، الالتزامات التبعیة فی العقود از آثار اوست.[۸]
اطلاعات دقیقی دربارهٔ دختران خویی در دست نیست، اما برخی از دامادهای وی عبارتند از سید نصرالله مستنبط، سید مرتضی حکمی، سید جلال الدین فقیه ایمانی، جعفر غروی نائینی، و سید محمود میلانی.[۹]
زیست علمی
ابوالقاسم خویی سال ۱۳۳۰ق در ۱۳ سالگی، همراه با برادرش عبدالله خویی به پدر خود در نجف پیوست.[۱۰] او شش سال به تحصیل مقدمات و سطوح عالی حوزه پرداخت و سپس ۱۴ سال در درس استادان علوم مختلف از جمله فقه و اصول شرکت کرد. از این میان، چنانکه خود او در زندگی‌نامه خودنوشت آورده، بیشترین استفاده را از محمدحسین نائینی و محمدحسین غروی اصفهانی داشته است.[۱۱][۱۲]
اساتید و اجازه اجتهاد
سیدابوالقاسم خویی، علاوه بر آنکه به گفته خود، از محمدحسین نائینی و محمدحسین اصفهانی بیشترین استفاده علمی را برده و دوره‌ای کامل از علم اصول و برخی کتاب‌های فقهی را از آنان آموخته، از اساتید دیگری از جمله شیخ الشریعه (درگذشته ۱۳۳۸ق)، مهدی مازندرانی (درگذشته ۱۳۴۲ق) و آقا ضیاء عراقی[۱۳] نیز یاد کرده است.
برخی دیگر از استادان خویی عبارتند از محمدجواد بلاغی در علم کلام، عقاید و تفسیر، سید ابوتراب خوانساری در علم رجال و درایه، سید ابوالقاسم خوانساری در علم ریاضیات، سید حسین بادکوبه‌ای در فلسفه و عرفان و همچنین سید علی قاضی.[۱۴]
سیدابوالقاسم در طول دوران تحصیل خود در حوزه علمیه نجف، با سید محمدهادی میلانی (درگذشته ۱۳۹۵ق)، سید محمدحسین طباطبایی (درگذشته ۱۴۰۲ق)، سید صدرالدین جزایری، علی‌محمد بروجردی (درگذشته ۱۳۹۵ق)، سید حسین خادمی و سید محمد حسینی همدانی مباحثه می‌کرده است.[۱۵]
خویی در سال ۱۳۵۲ق از بسیاری از استادان حوزه علمیه نجف اجازه اجتهاد دریافت کرده است؛ محمدحسین نائینی، محمدحسین غروی اصفهانی، آقا ضیاء عراقی، محمدحسین بلاغی، میرزا علی آقا شیرازی، و سید ابوالحسن اصفهانی از این جمله‌اند.[۱۶]
مرجعیت
آغاز مرجعیت خویی به روشنی مشخص نیست، اما بسیاری از منابع، آغاز جدی مرجعیت او را پس از درگذشت بروجردی دانسته و تأکید کرده‌اند که پس از درگذشت سید محسن طباطبائی حکیم، خویی مخصوصاً در عراق، مرجع برتر شناخته می‌شد[۱۷] و جایگاه مرجعیت او در میان شیعیان ایران هم مهم گزارش شده است.[۱۸] خویی، از جمله مراجعی دانسته شده که در میان اکثر شیعیان، اعم از عرب و غیرعرب، نفوذ چشمگیری داشته است.[۱۹]
۱۴ نفر از مجتهدین نجف از جمله صدرا بادکوبه‌ای، سید محمدباقر صدر، سید محمد روحانی، مجتبی لنکرانی، موسی زنجانی، یوسف کربلائی، سید یوسف حکیم، و سید جعفر مرعشی اعلمیت خویی را اعلام کردند.[۲۰] سید موسی صدر از سوی مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان، خویی را مرجع اعلم معرفی کرد.[۲۱]
تدریس
ابوالقاسم خویی در خلال تحصیل در حوزه علمیه نجف، به تدریس هم مشغول بوده و به گزارش منابع مختلف، هر کتابی را که می‌آموخته، آن را تدریس می‌کرده است.[۲۲]
پس از درگذشت محمدحسین غروی نائینی و محمدحسین غروی اصفهانی، مجلس درس سید ابوالقاسم خویی و محمدعلی کاظمی خراسانی، از درس‌های مهم نجف گزارش شده و بر این اساس، پس از درگذشت کاظمی خراسانی، مجلس درس خویی، از مجالس مشهور حوزه درسی نجف معرفی شده است.[۲۳] چنانکه خویی در زندگی‌نامه خودنوشت آورده، در خلال سال‌های طولانی تدریس، جز در روزهای بیماری و سفر، هیچ‌گاه دست از تعلیم شاگردان خویش نکشیده است.[۲۴] او در مجموع ۷۰ سال به تدریس دروس سطح و خارج در حوزه نجف پرداخته و بر اساس منابع، نزدیک پنجاه سال، مجلس درسی نام‌آوری در حوزه علمیه نجف را عهده‌دار بوده و طلابی از ایران، هند، افغانستان، پاکستان، عراق، لبنان و برخی کشورهای دیگر، در درس او حاضر می‌شده‌اند.[۲۵]
خویی، یک دوره کامل درس خارج فقه و شش دوره درس خارج اصول فقه را به شاگردان خود تعلیم داد. او همچنین در یک دوره کوتاه به تدریس تفسیر قرآن پرداخت.[۲۶]
شیوه تدریس
خویی، در تدریس مباحث علمی، چیره‌دست و مسلط خوانده شده که مطالب را شمرده، فصیح، منظم و بدون وارد شدن به زواید و حواشی بیان می‌کرده، به مباحث فلسفی نمی‌پرداخته، استفاده فراوانی از روایات می‌کرده و به سندهای روایات توجه ویژه می‌کرده است.[۲۷] درس وی، خلاصه‌ای از آراء و مبانی علمی مجالس درس آقا ضیاء عراقی، محمدحسین غروی نائینی و محمدحسین غروی اصفهانی و نظرات خود وی توصیف شده است.[۲۸]
آثار و تقریرات
سید ابوالقاسم خویی، آثاری در موضوعات فقه، اصول فقه، رجال، کلام و علوم قرآنی نگاشته است. آثار او در مجموعه‌ای پنجاه جلدی با عنوان «موسوعة الامام الخوئی» گردآوری شده[۲۹] و نسخه دیجیتال این مجموعه نیز، توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور در دسترس است.[۳۰]
برخی از شناخته‌شده‌ترین آثار او عبارتند از:
شاگردان
ابوالقاسم خویی، شاگردان فراوانی داشته و برخی منابع بیش از ۶۰۰ شاگرد برای وی برشمرده‌اند.[۳۱] تعدادی از شاگردان در جلسات استفتاء حضور داشتند.
- اعضای هیئت استفتاء اول:[۳۲] شیخ صدرا بادکوبه‌ای، شیخ مجتبی لنکرانی، میرزا جواد تبریزی، میرزا کاظم تبریزی، شیخ حبیب‌الله اراکی، سید جعفر مرعشی.
- اعضای هیئت استفتاء دوم:[۳۳] سید علی سیستانی، سید علی حسینی بهشتی، سید مرتضی خلخالی، شیخ محمداسحاق فیاض، شیخ علی‌اصغر احمدی شاهرودی، شیخ محمدجعفر نائینی
برخی دیگر از شاگردان او عبارتند از:
- حاج آقا تقی قمی
- سید محمدباقر صدر
- علی فلسفی تنکابنی
- سید موسی صدر
- مرتضی بروجردی
- ابوالقاسم گرجی[۳۴]
- حسین وحید خراسانی
- محمدآصف محسنی قندهاری[۳۵]
- سید علی هاشمی شاهرودی
- سید جواد آل‌علی شاهرودی
- محمدتقی جعفری
- سید عبدالکریم رضوی کشمیری[۳۶]
- سید محمدحسین فضل الله
- باقر شریف قرشی
- سید محمدحسین حسینی تهرانی
- بشیر نجفی
- سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
- حسین راستی کاشانی
آرا و نظریات علمی
سید ابوالقاسم خویی، در فقه و اصول فقه، نظرات و آرای قابل توجهی داشته که گاه با نظرات مشهور فقیهان شیعه متفاوت بوده و به گزارش برخی، ۳۰۰ فتوا بر خلاف فتواهای مشهور فقیهان شیعه، در میان فتاوای خویی دیده می‌شود.[۳۷] برخی از این موارد عبارت است از:
- مخالفت با مکلف بودن کافران به فروع دین: خویی مانند یوسف بحرانی و بر خلاف نظر همه علمای شیعه که معتقدند کافران علاوه بر اصول دین، مکلف به فروع دین هم شده‌اند،[۳۸] بر این باور است که کافران تا زمانی که اسلام را نپذیرند، مکلف به فروع دین نمی‌شوند.[۳۹]
- عدم پذیرش نسبی بودن آغاز ماه قمری: به باور خویی، بر خلاف نظر مشهور، آغاز ماه قمری برای همه یکسان است و نمی‌توان آن را چیزی نسبی دانست. چرا که معیار آغاز ماه قمری، بر اساس آرای خویی، بیرون رفتن ماه از محاق است که پدیده‌ای تکوینی است و به وضع قرارگیری خورشید، ماه و زمین مرتبط است و وابسته به اجزا و مناطق گوناگون زمین نیست.[۴۰]
- مخالفت با شهرت فتوایی و اجماع: سید ابوالقاسم، دربارهٔ شهرت فتوایی، نظراتی به کلی متفاوت با نظرات مشهور عالمان شیعه داشت. به باور بیشتر اصولیان شیعه، اگر یک فتوا در میان فقیهان، مشهور باشد، روایت معتبری که با آن ناسازگار است، اعتباری ندارد. خویی اما با این اصل مخالف است و «شهرت فتوایی» را در ترجیحات باب تعارض در اصول فقه ذکر نکرده و معتقد است، شهرت عملی ضعف سند روایت را جبران نمی‌کند؛ همانطور که بی‌توجهی فقها به یک حدیث صحیح، آن را از حجیت ساقط نخواهد کرد.[۴۱] وی اعتبار و حجیت اجماع را هم زیر سؤال برده است؛ چه اجماع منقول و چه اجماع محصَّل. با این حال خویی در فتاوای خود احتیاط کرده و به اجماع توجه کرده است.[۴۲]
- فتاوای مخالف مشهور: جواز خارج شدن زن از خانه بدون اجازه همسر، جواز سقط جنین برای زن در صورت احتمال مرگ خود، جواز ازدواج دائم مرد مسلمان با زن اهل کتاب، مشروط نبودن جهاد ابتدایی به حضور امام معصوم، شرط نبودن اجتهاد برای قاضی، و همچنین طهارت چرم‌های وارد شده از کشورهای غیرمسلمان که ذبح شرعی آنها مشکوک است.[۴۳]
اقدامات سیاسی
سید ابوالقاسم خویی، تا پیش از مرجعیت، بیانیه‌ها و اطلاعیه‌هایی در محکومیت اقدامات حکومت پهلوی صادر کرده، در یک دوره بیش از ده ساله، تقریباً سیاست سکوت را در پیش گرفته و سپس در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی در ایران در بهمن ۱۳۵۷ش، به حمایت از امام خمینی و انقلاب اسلامی پرداخته است. سرانجام حمایت خویی از انتفاضه شعبانیه شیعیان عراق، به حصر خانگی او انجامید.[۴۴] برخی از اقدامات اجتماعی و سیاسی آیت الله خویی عبارتند از:
مواضع علیه حکومت پهلوی
خویی در مهر ۱۳۴۱ش در تلگرافی به محمدرضا پهلوی، شاه ایران، با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی مخالفت کرد و آن را مغایر شرع خواند.[۴۵] همچنین در پیامی به سید محمد بهبهانی، تأکید کرد که «خاموش کردن صدای ملت با قوه قهریه، دیری نخواهد پایید و تبلیغات عوام‌فریبانه، مشکلات را حل نمی‌کند و اقتصاد ورشکسته و ناخشنودی مردم را درمان نخواهد کرد.»[۴۶] او همچنین در واکنش به واقعه فیضیه در ابتدای سال ۱۳۴۲ش، تلگرامی به محمدرضا فرستاد و از «انحطاط مملکت اسلامی و خط مشی زمامدارانش» اظهار تأسف کرد.[۴۷] یک ماه بعد در پاسخ به نامه جمعی از علمای ایران، عدم صلاحیت حاکمان فاسد را اعلام کرد؛ وظیفه روحانیت را سنگین دانست و سکوت را ناروا شمرد.[۴۸] ستمگر خواندن دستگاه حاکم ایران پس از کشتار مردم در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش، حکم به ممنوعیت شرکت در انتخابات دوره ۲۱ مجلس و از اعتبار ساقط دانستن آن، حمایت از امام خمینی در پی دستگیری و شایعه محاکمه امام، برخی دیگر از واکنش‌های سیاسی اوست.[۴۹]
اخراج ایرانیان از عراق
در جریان اخراج ایرانیان از عراق، از اواخر دهه ۱۳۴۰ شمسی، خویی از معدود عالمان شیعه بود که اخراج نشد. با این حال اخراج بسیاری از شاگردانش باعث کاهش رونق درس وی شد.[۵۰] بسیاری از شاگردان خویی با حضور در حوزه علمیه قم، اندیشه‌های فقهی و اصولی استاد خود را ترویج کردند و حوزه علمیه قم در دوره معاصر را که تا پیش از آن تحت تأثیر روش علمی حائری یزدی و بروجردی بود، با رویکردهای فقهی و اصولی خویی، میرزای نائینی، محقق اصفهانی و آقاضیاء عراقی آشنا کنند.[۵۱]
دوره سکوت بیش از ده ساله
خویی، پس از مرجعیت، از سیاست کناره گرفت.[۵۲] این دوره، با سال‌های حضور امام خمینی در نجف همزمان بود.[۵۳] سکوت او در برابر رخدادهای دوران انقلاب ۱۳۵۷ش ایران، اعتراضاتی را در ایران برانگیخت.[۵۴] حضور فرح دیبا، همسر محمدرضا پهلوی در بیت (دفتر مرجعیت) او در ۲۸ آبان ۱۳۵۷ش، به این اعتراضات دامن زد، خویی در یادداشتی خطاب به برخی علما، این ملاقات را ناگهانی و ناخواسته دانست.[۵۵]
ملاقات فرح دیبا با خویی
فرح دیبا، همسر محمدرضا پهلوی، شاه وقت ایران، در ۲۸ آبان ۱۳۵۷ش، همزمان با عید غدیر، به دیدار سید ابوالقاسم خویی رفت.[۵۶] این دیدار در شرایطی صورت گرفت که انقلاب اسلامی مردم ایران اوج گرفته و سید روح‌الله موسوی خمینی از عراق اخراج شده بود.[۵۷] ملاقات فرح دیبا با خویی، موجب شد خویی در محافل انقلابی ایران مورد انتقاد قرار گیرد.[۵۸] از همین رو این مرجع تقلید در یادداشتی خطاب به سید صادق روحانی، ضمن تأکید بر ناگهانی و ناخواسته بودن این ملاقات، یادآور شد که در این دیدار، «شدیداً نسبت به حوادث ناگوار و فجایعی که در کشور ایران رخ داده، اعتراض نمودیم.»[۵۹] حسین فردوست، از نزدیکان محمدرضا پهلوی، دربارهٔ این دیدار گفت: آیت الله سید ابوالقاسم خویی تقاضای ملاقات فرح پهلوی را بدون پاسخ گذاشته بود و فرح شخصاً با حجاب اسلامی به منزل آیت الله خویی می‌رود.[۶۰]
همراهی با انقلاب اسلامی ایران
خویی پس از ملاقات فرح دیبا، در شرایطی که مبارزات مردم ایران علیه حکومت پهلوی تشدید شده بود، به همراهی با انقلاب اسلامی ایران پرداخت و پس از آن هم در موارد مختلف، از جمهوری اسلامی ایران حمایت کرد. وی پیش از پیروزی انقلاب، در بیانیه‌ای خطاب به مراجع، علما و ملت ایران، از مردم خواست که با شجاعت و با حفظ موازین شرعی قدم بردارند.[۶۱] خویی پس از آن در جریان همه‌پرسی تعیین نظام جمهوری اسلامی، مردم را به رأی دادن به جمهوری اسلامی فراخواند، از شاگردان خود خواست تا در امور انقلاب مشارکت کنند و در جنگ عراق با ایران، به رغم فشار دولت صدام مبنی بر حمایت از عراق، حکم به جواز استفاده از وجوهات شرعی در تأمین ملزومات رزمندگان ایران داد.[۶۲]
انتفاضه شعبانیه عراق
ابوالقاسم خویی هیئتی ۹ نفره را برای اداره مناطق تحت نظر شیعیان تعیین کرد. شکست انتفاضه شعبانیه، به حصر خانگی خویی و فشار گسترده حکومت عراق در دوره صدام مواجه شد.[۶۳] سیدابوالقاسم به دلیل حمایت مستقیم از انتفاضه شعبانیه مردم عراق در سال ۱۹۹۱م و تعیین شورای رهبری، توسط حزب بعث بازداشت و به بغداد فرستاده شد. بعد از دو روز بازداشت، به اجبار نزد صدام حسین برده شد و صدام سخنان توهین‌آمیزی خطاب به وی بیان کرد.[۶۴]
خدمات دینی و اجتماعی
خویی در دوران مرجعیت خود با اموالی که در اختیار داشت، به ساختن کتابخانه، مدرسه، مسجد، حسینیه، خوابگاه، درمانگاه، بیمارستان، مؤسسه خیریه و دارالایتام، در کشورهای مختلفی از جمله ایران، عراق، مالزی، انگلستان، امریکا و هند دستور داد. ساختمان مرکزی موسسه خیریه خویی، در لندن، است.[۶۵] برخی از مراکز اسلامی تحت نظر مؤسسه خیریه خویی عبارت است از:
- مرکز الامام الخویی در لندن، شامل مرکز اسلامی، مدرسه امام صادق (ع) ویژه پسران، مدرسه الزهرا (س) ویژه دختران، سالن اجتماعات، کتابخانه عمومی، و کتابفروشی است. ۸۰۰ دانش‌آموز در دو مدرسه این بنیاد تحصیل می‌کنند. در این مرکز ماهانه مجله «النور» به دو زبان عربی و انگلیسی منتشر می‌شود.[۶۶]
- مرکز اسلامی امام خویی در نیویورک: شامل سالن اجتماعات با گنجایش سه هزار نفر، کتابخانه با بیش از ده هزار جلد کتاب، مهد کودک، مدرسه پسرانه و دخترانه، هر کدام با ظرفیت ۱۵۰ دانش‌آموز، مدرسه ایمان، ویژه آموزش زبان عربی، قرآن و تربیت اسلامی کودکان، غسالخانه و…[۶۷]
- مؤسسه خیریه امام خویی در مونترال: این مؤسسه در سال ۱۹۸۹م و با هدف ارائه خدمات دینی، فرهنگی و اجتماعی شیعی در کشورهای اسلامی و غیراسلامی.
- مجتمع فرهنگی امام خویی در بمبئی: به مساحت صد هزار متر مربع در بیست کیلومتری بمبئی و شامل سالن بزرگ اجتماعات، مسجدی با گنجایش سه هزار نمازگزار، کتابخانه‌ای با ۵۰ هزار کتاب و حسینیه‌ای با ظرفیت ۷۰۰ نفر، مدرسه علوم دینی با هزار دانش‌پژوه، مدرسه ابتدایی و راهنمایی با ۱۲۰۰ دانش‌آموز و همچنین داروخانه و درمانگاه.[۶۸]
آثار منتشر شده دربارهٔ خوئی
فیلم مستند «آیت الله» به کارگردانی سید مصطفی موسوی‌تبار و به حمایت سازمان هنری رسانه‌ای اوج ساخته شده است. این مستند به زندگی، تحصیلات و نوع رابطه آیت‌الله خوئی با انقلاب اسلامی ایران پرداخته است.[۶۹]
نگارخانه
-
خویی در نجف به همراه سه فرزندش. -
-
خویی، در کنار پدرش سید علی‌اکبر خویی و سید جواد خامنه‌ای. -
خویی و فرزندش. -
تشییع پیکر خویی در مسجد خضرای نجف -
خویی و سید محمد حسینی شاهرودی و سید علی سیستانی
پانویس
الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود
منابع
- آقا بزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، ۱۴۰۳ق.
- آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم ۱–۴، مشهد، دار المرتضی للنشر، ۱۴۰۴ق.
- «آیت‌الله سیستانی گفتند: با مرحوم آقای خمینی مراوده زیادی داشتم»، گفت و گو با محمد قائینی، در مجله مهرنامه، ش۱۲، خرداد ۱۳۹۰ش.
- اسلامی، غلامرضا، غروب خورشید فقاهت، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۲ش.
- امینی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف، ۱۳۸۴ق.
- انصاری، مرتضی، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، قم، کنگره بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ اعظم انصاری، ۱۳۷۳ش.
- انصاری قمی، ناصرالدین، «نجوم امت: حضرت آیت الله العظمی خویی»، در مجله نور علم، دوره۴، ش۱۱، مهر و آبان ۱۳۷۱ش.
- «پدر از لسان فرزند/ گفت و گوی خواندنی با فرزند حضرت آیت الله العظمی خویی»، مصاحبه با سید صاحب خویی، سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
- پیرچراغ، محمدرضا، «آیت الله خوئی و البیان»، در فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، ش۲۴، تابستان ۱۳۹۰ش.
- پیری سبزواری، حسین، «آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، در ماهنامه گلستان قرآن، ش۱۲۶، آبان ۱۳۸۱ش.
- جعفریان، رسول، تشیع در عراق: مرجعیت و ایران، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۶ش.
- جعفریان، رسول، «خاطره‌ای خواندنی درباره دستگیری آیت الله خویی در انتفاضه شعبانیه ۱۹۹۱»، سایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۹ آبان ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
- خاطرات آیت‌الله سید عباس خاتم یزدی، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۰ش.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، قم، مرکز نشر الثقافة الاسلامیة، ۱۳۷۲ش.
- «چه کسانی مروج مکتب تفسیری آیت الله خویی شدند؟»، گفت و گو با محمدعلی ایازی، در مجله مهرنامه، ش۱۲، خرداد ۱۳۹۰.
- «دخالت آخوند خراسانی در مشروطه متعارف نبود»، مصاحبه فرید مدرسی با آیت الله سید احمد مددی، در وبلاگ آذر، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
- رئیس‌زاده، محمد، «خویی، ابوالقاسم»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- سبحانی تبریزی، جعفر، «مرجعیت در شیعه»، در ماهنامه مکتب اسلام، سال ۳۲، مهر ۱۳۷۱ش.
- شاکری، حسین، «الامام السید الخویی: سیره و ذکریات»، در مجله الموسم، ش۱۷، ۱۴۱۴ق.
- شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی، ۱۳۸۹ش.
- شریف، سید سعید، «تلامذة الإمام الخوئی»، در مجله الموسم، ش۱۷، ۱۴۱۴ق.
- شریف رازی، محمد، آثار الحجة یا تاریخ و دایرة المعارف حوزه علمیه قم، قم، بی‌نا، ۱۳۳۲ش.
- شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲–۱۳۵۴ش.
- صدرایی خویی، علی، سیمای خوی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی: مرکز چاپ و نشر، ۱۳۷۴ش.
- صغیر، محمد، اساطین المرجعیه العلیا فی النجف الاشرف، بیروت، بی‌نا، ۱۴۲۴ق.
- طباطبایی، سید هادی، «دیدار پرماجرا و روایت‌های متفاوت»، سایت مباحثات، تاریخ درج مطلب: ۱۳ تیر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
- فیاض، محمد اسحاق، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، در مجله کاوشی نو در فقه، ش۱۷و۱۸، پاییز و زمستان ۱۳۷۷ش.
- گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، قم، سمت، ۱۳۸۱ش.
- مشار، خان بابا، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران، بی‌نا، ۱۳۴۰–۱۳۴۴ش.
- «معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی»، در وبلاگ کتابخانه عمومی آیت الله موسوی خویی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مهر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۳۹۶ش.
- «می‌گویند ۳۰۰ فتوای آیت الله خویی خلاف مشهور است»، گفت و گو با آیت الله سید احمد مددی، در مجله مهرنامه، ش۱۲، ۱۳۹۰ش.
- هاشمیان‌فر، سید حسن، گونه‌شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۰ش.
- یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش (بر اساس نسخه الکترونیک سایت موسسة الخوئی الاسلامیة).
- ضاهر، یعقوب، مسیرة االإمام السید موسی الصدر، بیروت، دار بالل، ۲۰۰۰م.
پیوند به بیرون
- دانشنامه جهان اسلام
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی
- نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی
- مؤسسه اسلامی آیت الله خویی
- پایگاه اطلاع‌رسانی آیت الله خویی
- فیلم تشییع جنازه آیت الله خویی[۱]
- فیلم‌هایی از جلسه درس آیت الله خویی[۲],[۳]
- فیلم وضو گرفتن آیت الله خویی[۴]،[۵]
| استادان | | |
|---|---|---|
| شاگردان | سید علی حسینی سیستانی • میرزا علی فلسفی • محمد اسحاق فیاض • ابوالقاسم گرجی • سید علی هاشمی شاهرودی • میرزا جواد تبریزی • سید تقی طباطبایی قمی • سید محمد روحانی • سید محمدصادق روحانی • حسین وحید خراسانی • سید محمدباقر صدر • سید محمدحسین فضل‌الله • احمد وائلی • محمدتقی جعفری • سید جعفر شهیدی • موسی شبیری زنجانی • | |
| کتاب‌ها | ||
| مؤسسات | ||
| مرتبط | ||
- ↑ حائری، روزشمار قمری، ۱۳۸۱ش، ص۱۹۵: تاریخ شمسی بر اساس محاسبه با مبدل تاریخ
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۵۴.
- ↑ صدرایی خویی، سیمای خوی، ۱۳۷۴ش، ص۱۶۹؛ پیری سبزواری، «آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، ص۳۰.
- ↑ پیری سبزواری، «آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، ص۴۱–۴۲.
- ↑ «معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی».
- ↑ امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف…، ۱۳۸۴ق، ص۱۷۰.
- ↑ «معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی».
- ↑ شاکری، «الامام السید الخویی: سیره و ذکریات»، ص۲۵۴، ۲۵۶–۲۵۷.
- ↑ «معرفی آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی».
- ↑ سبحانی تبریزی، «مرجعیت در شیعه»، ص۱۶.
- ↑ پیری سبزواری، «آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ قرآن‌شناس بزرگ معاصر»، ص۳۰.
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۵۷.
- ↑ یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۵۸ و ۵۹.
- ↑ یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۵۸ و ۵۹.
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۵۸.
- ↑ یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۶۴ و ۶۵.
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲–۱۳۵۴ش، ج۲، ص۳–۵؛ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۵.
- ↑ جعفریان، تشیع در عراق، مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۸.
- ↑ جعفریان، تشیع در عراق، مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۵۱.
- ↑ خاطرات آیت الله عباس خاتم یزدی، ۱۳۸۰ش، ص۱۰۰–۹۸.
- ↑ ضاهر، مسیرة االإمام السید موسی الصدر، ۲۰۰۰م، ج۲، ص۲۹۴–۲۹۳.
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۵۹.
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۱.
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۲.
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۵.
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۲.
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۳.
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۶۴.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۲۲.
- ↑ «موسوعه الامام الخوئی»، فروشگاه اینترنتی نورشاپ.
- ↑ نگاه کنید به شریف، «تلامذة الإمام الخوئی»، ص۲۳۵–۲۵۲؛ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۵، به نقل از شریف، ۱۴۱۴ق، ص۶۷۷–۶۹۵.
- ↑ انصاریان خوانساری، شمع همیشه فروزان، ص ۹۶
- ↑ انصاریان خوانساری، شمع همیشه فروزان، ص ۹۷
- ↑ چهره‌های ماندگار، ص ۹؛ مجله کیهان فرهنگی، شماره ۱۲، ص ۶؛ فصلنامه فرهنگستان علوم، ش۵، ص ۱۲۶.
- ↑ مهدیزاده کابلی، « «محسنی، محمدآصف» ،دانشنامه آریانا.
- ↑ زندگی‌نامه، سایت عرفان کشمیری.
- ↑ «دخالت آخوند خراسانی در مشروطه متعارف نبود».
- ↑ فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۳۶ و ۳۳۷.
- ↑ فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۳۶ و ۳۳۷.
- ↑ فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۳۶ و ۳۳۷.
- ↑ فیاض، «نوآوریهای اصولی و فقهی آیت الله خویی»، ص۳۲۵ و ۳۲۶؛ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۸.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۸.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۸.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۹.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۹–۵۲۰.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶–۵۱۷.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶–۵۱۷.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶–۵۱۷؛ طباطبایی، «دیدار پرماجرا و روایت‌های متفاوت».
- ↑ هاشمیان‌فر، گونه‌شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید، ۱۳۹۰ش، ص۲۲۴.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۷.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۷.
- ↑ رئیس‌زاده، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۶.
- ↑ جعفریان، «خاطره‌ای خواندنی درباره دستگیری آیت الله خویی در انتفاضه شعبانیه ۱۹۹۱».
- ↑ انصاری قمی، «نجوم امت - حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی»، ص۹۵.
- ↑ اسلامی، غروب خورشید فقاهت، ۱۳۷۲ش، ص۴۲.
- ↑ یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۷–۱۱۸.
- ↑ یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۹–۱۲۱.
- ↑ مستند آیت الله روی پرده می‌رود. خبرگزاری ابنا. مرور شده در ۱۷ مرداد ۱۳۹۹
ردهها:
- دانشآموختگان حوزه علمیه نجف (پس از سال ۱۲۰۰ قمری)
- رجالیان شیعه قرن ۱۴ (قمری)
- رجالیان شیعه قرن ۱۵ (قمری)
- سادات موسوی
- شاگردان آقا ضیاء عراقی
- شاگردان سید علی قاضی
- شاگردان محمدحسین نائینی
- مدرسان حوزه علمیه نجف قرن ۱۴ (شمسی)
- مدفونان در حرم امام علی
- مراجع تقلید ساکن نجف
- مراجع تقلید قرن ۱۴ (شمسی)
- مراجع تقلید قرن ۱۴ (قمری)
- مراجع تقلید قرن ۱۵ (قمری)
- مفسران شیعه قرن ۱۴ (قمری)
- مفسران شیعه قرن ۱۵ (قمری)