آیه ۵۹ سوره انعام: تفاوت میان نسخه‌ها

آیه ۵۹ سوره انعام
مشخصات آیه
واقع در سوره	انعام
شماره آیه	۵۹
جزء	۷
اطلاعات محتوایی
مکان نزول	مکه
موضوع	اختصاص علم غیب به خدا، علم فراگیر خدا به همه پدیده‌های هستی
آیات مرتبط	آیه ۱۲ سوره یس

نسخهٔ ‏۱۸ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۰۹

آیه ۵۹ سوره انعام درباره علم الهی و گستره آن است. این آیه هم اختصاص‌داشتن علم غیب به خدا را مطرح می‌کند و هم آگاهی خدا از جزئیات و اتفاقات جهان مادی را.

آیه ۵۹ انعام به‌ویژه عبارت «مفاتح الغیب» مورد توجه فلاسفه و عرفای مسلمان بوده است. در سخنان آن‌ها علل نخستین، اعیان ثابته و اسماء الهی از مصادیق مفاتح الغیب شمرده شده‌اند. مفسران در تفسیر کتاب مبین احتمالات مختلفی از جمله لوح محفوظ، امام علی(ع) و قرآن را مطرح کرده‌اند.

این آیه همچنین بخشی از اذکار نماز غُفَیله که از نمازهای مستحبی است را تشکیل می‌دهد.

متن و ترجمه

آیه ۵۹ سوره انعام به تبیین علم الهی تفسیر شده است. این آیه مورد توجه فلاسفه و عرفای مسلمان قرار گرفته است و برای مفاتح الغیب آن مصادیق مختلفی ذکر کرده‌اند.^[۱] همچنین این آیه در نماز غفیله که از نمازهای مستحبی است، قرائت می‌شود.^[۲]

﴿وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ ۝٥٩﴾ [انعام:59]
﴿و کلیدهای غیب، تنها نزد اوست. جز او [کسی] آن را نمی‌داند، و آنچه در خشکی و دریاست می‌داند، و هیچ برگی فرو نمی‌افتد مگر [اینکه] آن را می‌داند، و هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین، و هیچ تر و خشکی نیست مگر اینکه در کتابی روشن [ثبت]است ۝٥٩﴾

منظور از مفاتح الغیب و مصادیق آن

عبارت مفاتح الغیب را بیانگر اختصاص علم غیب به خداوند می‌دانند. البته برخی گفته‌اند اگر این عبارت به معنای خزینه‌های غیب باشد، آیه درباره قدرت الهی خواهد بود.^[۳] فرازهای بعدی آیه خبر می‌دهند که علم خدا محدود به غیب نیست بلکه خدا از تمام جزئیات و اتفاقات جهان آگاه است.^[۴]

علامه طباطبایی «مفاتح الغیب» را به جهانی تفسیر می‌کند که همه موجودات پیش از موجود شدن در این جهان مادی در آن‌جا بوده‌اند. با این تفاوت که حدود و اندازه‌های محسوسی که در جهان مادی همراه آنهاست را نداشته‌اند و در واقع در آن عالَم که همان عالم غیب است با وجودی مبهم و غیرمقداری موجود بوده‌اند. علامه طباطبایی این احتمال را نیز مطرح می‌سازد که در خزائن غیب الهی موجودات دیگری که از سنخ موجودات مادی و زمانی نیستند نیز وجود دارند. او می‌گوید این نوع از غیب که هیچ وقت به جهان مادی و محسوس نمی‌آید را غیب مطلق می‌نامند.^[۵]

این آیه به‌ویژه فراز ابتدایی آن مورد توجه فلاسفه و عرفای مسلمان قرار گرفته است. ابن‌سینا علم خدا به جزئیات جهان محسوس را از طریق علم او به نخستین مخلوقاتش همچون عقل اول که علت موجودات دیگر هستند تبیین کرده و آن‌ها را مصداق مفاتح الغیب معرفی می‌کند.^[۶] ابن‌رشد نیز پس از بیان اینکه آگاهی از علت‌های یک چیز، آگاهی از آن چیز را به همراه دارد، علم خدا به جهان هستی را از طریق علم او به علل اولیه جهان که مخلوق خود اویند می‌داند و این اسباب و علل را همان مفاتح الغیب قلمداد می‌کند.^[۷]

ملاصدرا در برخی کلماتش به نظریه ابن‌سینا و استفاده او از آیه ۵۹ انعام اشاره می‌کند^[۸] و در جای دیگر مصداق مفاتح الغیب را عقل فعال بر می‌شمارد و آن را منبع علوم شهوی و الهامات انبیاء می‌داند.^[۹]

در سخنان عرفای مسلمان نیز اعیان ثابته،^[۱۰] حضرت احدیت^[۱۱] و اسماء کلیه الهی^[۱۲] به عنوان مصادیقی برای مفاتح الغیب معرفی شده‌اند.

احتمالات چندگانه در کتاب مبین

شیخ طوسی احتمال می‌دهد که مراد از «کتاب مبین» همان علم الهی باشد. او این احتمال را نیز می‌افزاید که مراد از آن همانند آنچه در آیه ۲۲ سوره حدید آمده کتابی باشد که خدا، همه حقایق هستی را قبل از ایجاد در آن ثبت کرده است.^[۱۳] علامه طباطبایی نیز آورده است که کتاب مبین همانند خزائن غیب مشتمل بر همه موجودات است با این تفاوت که در کتاب مبین دقیق‌ترین مقادیر و اندازه‌های موجودات ثبت و ضبط شده‌اند.^[۱۴] او همچنین اضافه می‌کند که کتاب مبین از جنس کاغذ و ورق نیست.^[۱۵]

برخی نیز بر پایه استناداتی، کتاب مبین را همان «امام مبین» که در آیه ۱۲ سوره یس آمده است دانسته و آن را بر امام علی(ع) تطبیق کرده‌اند.^[۱۶]

معانی یا مصادیق دیگری نیز برای کتاب مبین گفته شده که لوح محفوظ،^[۱۷] ام الکتاب^[۱۸] و قرآن^[۱۹] از جمله آنهاست.

پانویس‌ها

↑ برای نمونه نگاه کنید به ابن‌سينا، الشفاء (الإلهيات‌)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۲؛ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۶، ص۱۱۸.
↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.
↑ حائری طهرانی، مقتنیات الدرر، ۱۳۳۸ش، ج۴، ص۱۸۳.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۵.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۵.
↑ ابن‌سينا، الشفاء (الإلهيات‌)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۲.
↑ ابن‌رشد، الکشف عن مناهج الأدله، ۱۹۹۸م، ص۱۸۹.
↑ ملاصدرا، الحکمه المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۳، ص۴۱۵.
↑ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۶، ص۱۱۸.
↑ قیصری، شرح فصوص الحکم، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۸۸۵.
↑ امام خمینى، تعليقات على شرح «فصوص الحكم» و« مصباح الانس»، پاسدار اسلام، ص۲۵.
↑ جامی، اشعة اللمعات، ۱۳۸۳ش، ص۱۷۲.
↑ طوسی، التبیان، دار إحیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۵۵.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۷.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۷.
↑ ربانی گلپایگانی، وحی نبوی، ۱۳۹۱ش، ص۲۰۷-۲۰۸.
↑ ملاصدرا، الحکمه المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۲۹۵.
↑ حائری طهرانی، مقتنیات الدرر، ۱۳۳۸ش، ج۴، ص۱۸۳.
↑ سلطان علی‌شاه، بیان السعادة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۳۴.

منابع

ابن‌رشد، محمد بن احمد، الکشف عن مناهج الأدله فی عقائد المله، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربية،، ۱۹۹۸م.
ابن‌سينا، حسین، الشفاء(الإلهيات‌)، تصحیح سعید زائد، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
امام خمینى، سید روح‌الله، تعليقات على شرح« فصوص الحكم» و« مصباح الانس»، قم، پاسدار اسلام، بی‌تا.
حائری طهرانی، علی، مقتنیات الدرر، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۳۸ش.
ربانی گلپایگانی، علی، وحی نبوی، بی‌جا، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۱ش.
سلطان علی‌شاه، محمد بن حیدر، بیان السعادة فی مقامات العباده، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق: احمد محسنی سبزواری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان في تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۵۲ش.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
قیصری، داود بن محمود، شرح فصوص الحکم، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم، بوستان کتاب قم،۱۳۸۲ش.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، قم، بيدار، ۱۳۶۶ش.
ملاصدرا، محمد بن ابراهيم‌، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار إحياء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۹۸۱م.

[1] برای نمونه نگاه کنید به ابن‌سينا، الشفاء (الإلهيات‌)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۲؛ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۶، ص۱۱۸.

[2] طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.

[3] حائری طهرانی، مقتنیات الدرر، ۱۳۳۸ش، ج۴، ص۱۸۳.

[4] طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۵.

[5] طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۵.

[6] ابن‌سينا، الشفاء (الإلهيات‌)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۲.

[7] ابن‌رشد، الکشف عن مناهج الأدله، ۱۹۹۸م، ص۱۸۹.

[8] ملاصدرا، الحکمه المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۳، ص۴۱۵.

[9] ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۶، ص۱۱۸.

[10] قیصری، شرح فصوص الحکم، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۸۸۵.

[11] امام خمینى، تعليقات على شرح «فصوص الحكم» و« مصباح الانس»، پاسدار اسلام، ص۲۵.

[12] جامی، اشعة اللمعات، ۱۳۸۳ش، ص۱۷۲.

[13] طوسی، التبیان، دار إحیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۵۵.

[14] طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۷.

[15] طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۷.

[16] ربانی گلپایگانی، وحی نبوی، ۱۳۹۱ش، ص۲۰۷-۲۰۸.

[17] ملاصدرا، الحکمه المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۲۹۵.

[18] حائری طهرانی، مقتنیات الدرر، ۱۳۳۸ش، ج۴، ص۱۸۳.

[19] سلطان علی‌شاه، بیان السعادة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۳۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{جعبه اطلاعات آیه|عنوان=آیه ۵۹ سوره انعام|تصویر=آیه ۵۹ انعام.png|thumb|توضیح تصویر=|اندازه تصویر=|نام آیه=|واقع در سوره=انعام|شماره آیه=۵۹|جزء=۷|شأن نزول=|مکان نزول=مکه|موضوع=اختصاص علم غیب به خدا، علم فراگیر خدا به همه پدیده‌های هستی|درباره=|سایر=|آیات مرتبط=آیه ۱۲ سوره یس}}
-'''آیه ۵۹ سوره انعام''' درباره علم الهی و گستره آن است. این آیه هم اختصاص علم به غیب به خدا  را مطرح می سازد و هم آگاهی خدا از جزئیات و اتفاقات جهان مادی را ترسیم می‌کند.<br>
+'''آیه ۵۹ سوره انعام''' درباره [[علم الهی]] و گستره آن است. این آیه هم اختصاص‌داشتن [[علم غیب]] به خدا را مطرح می‌کند و هم آگاهی خدا از جزئیات و اتفاقات جهان مادی را.
-آیه ۵۹ انعام و خصوصا عبارت «مفاتح الغیب» مورد توجه فلاسفه و عرفای مسلمان بوده است. در سخنان آن‌ها علل نخستین، اعیان ثابته و اسماء الهی از مصادیق مفاتح الغیب شمرده شده‌اند. مفسران در تفسیر «کتاب مبین» احتمالات مختلفی از جمله لوح محفوظ، امام علی(ع) و قرآن را مطرح کرده‌اند.<br>
-این آیه همچنین بخشی از اذکار [[نماز غفیله]] که از [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] است را تشکیل می‌دهد.
+آیه ۵۹ انعام به‌ویژه عبارت «مفاتح الغیب» مورد توجه فلاسفه و عرفای مسلمان بوده است. در سخنان آن‌ها علل نخستین، اعیان ثابته و [[اسما و صفات|اسماء الهی]] از مصادیق مفاتح الغیب شمرده شده‌اند. مفسران در تفسیر [[کتاب مبین]] احتمالات مختلفی از جمله [[لوح محفوظ]]، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و [[قرآن]] را مطرح کرده‌اند.
-== متن، ترجمه و تفسیر==
-آیه ۵۹ سوره انعام به تبیین علم الهی تفسیر شده است. گفته شده که در فراز ابتدایی خواه «مفاتح الغیب» به معنای «کلیدهای غیب» باشد یا به معنای «خزینه‌های غیب» آیه بیانگر اختصاص علم غیب به خداست. با این وجود برخی گفته‌اند در فرض دوم آیه درباره قدرت الهی خواهد بود.<ref>حائری طهرانی، مقتنیات الدرر، ۱۳۳۸ش، ج۴، ص۱۸۳.</ref> فرازهای بعدی آیه خبر می‌دهند که علم خدا محدود به غیب نیست بلکه خدا از تمام جزئیات و اتفاقات جهان آگاه است.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۵.</ref><br>
+این آیه همچنین بخشی از اذکار [[نماز غفیله|نماز غُفَیله]] که از [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] است را تشکیل می‌دهد.
+==متن و ترجمه==
+آیه ۵۹ سوره انعام به تبیین علم الهی تفسیر شده است. این آیه مورد توجه فلاسفه و عرفای مسلمان قرار گرفته است و برای مفاتح الغیب آن مصادیق مختلفی ذکر کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌سينا، الشفاء (الإلهيات‌)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۲؛ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۶، ص۱۱۸.</ref> همچنین این آیه در [[نماز غفیله]] که از نمازهای مستحبی است، قرائت می‌شود.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.</ref>
 {{گفت و گو|{{قرآن جدید|انعام|۵۹}}|{{قرآن جدید|انعام|۵۹|نوع=فولادوند|منبع=نه}}
 | تراز = وسط
@@ خط ۱۰: / خط ۱۲: @@
 | آدرس =
 }}
-===مفاتح الغیب===
+== منظور از مفاتح الغیب و مصادیق آن ==
-[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] «مفاتح الغیب» را به جهانی تفسیر می‌کند که همه موجودات پیش از موجود شدن در این جهان مادی در آن‌جا بوده‌اند. با این تفاوت که حدود و اندازه‌های محسوسی که در جهان مادی همراه آنهاست را نداشته‌اند و در واقع در آن عالَم که همان عالم غیب است با وجودی مبهم و غیرمقداری موجود بوده‌اند.<br>
+عبارت مفاتح الغیب را بیانگر اختصاص علم غیب به خداوند می‌دانند. البته برخی گفته‌اند اگر این عبارت به معنای خزینه‌های غیب باشد، آیه درباره [[قدرت الهی]] خواهد بود.<ref> حائری طهرانی، مقتنیات الدرر، ۱۳۳۸ش، ج۴، ص۱۸۳.</ref> فرازهای بعدی آیه خبر می‌دهند که علم خدا محدود به غیب نیست بلکه خدا از تمام جزئیات و اتفاقات جهان آگاه است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۵.</ref>
-علامه طباطبایی این احتمال را نیز مطرح می‌سازد که در خزائن غیب الهی موجودات دیگری که از سنخ موجودات مادی و زمانی نیستند نیز وجود دارند. او می‌گوید این نوع از غیب که هیچ وقت به جهان مادی و محسوس نمی‌آید را غیب مطلق می‌نامند.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۵.</ref><br>
-===کتاب المبین===
+[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] «مفاتح الغیب» را به جهانی تفسیر می‌کند که همه موجودات پیش از موجود شدن در این جهان مادی در آن‌جا بوده‌اند. با این تفاوت که حدود و اندازه‌های محسوسی که در جهان مادی همراه آنهاست را نداشته‌اند و در واقع در آن عالَم که همان عالم غیب است با وجودی مبهم و غیرمقداری موجود بوده‌اند.
+علامه طباطبایی این احتمال را نیز مطرح می‌سازد که در خزائن غیب الهی موجودات دیگری که از سنخ موجودات مادی و زمانی نیستند نیز وجود دارند. او می‌گوید این نوع از غیب که هیچ وقت به جهان مادی و محسوس نمی‌آید را غیب مطلق می‌نامند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۵.</ref>
+این آیه به‌ویژه فراز ابتدایی آن مورد توجه فلاسفه و عرفای مسلمان قرار گرفته است. [[ابن‌سینا]] علم خدا به جزئیات جهان محسوس را از طریق علم او به نخستین مخلوقاتش همچون [[عقل اول]] که علت موجودات دیگر هستند تبیین کرده و آن‌ها را مصداق مفاتح الغیب معرفی می‌کند.<ref>ابن‌سينا، الشفاء (الإلهيات‌)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۲.</ref> ابن‌رشد نیز پس از بیان اینکه آگاهی از علت‌های یک چیز، آگاهی از آن چیز را به همراه دارد، علم خدا به جهان هستی را از طریق علم او به علل اولیه جهان که مخلوق خود اویند می‌داند و این اسباب و علل را همان مفاتح الغیب قلمداد می‌کند.<ref>ابن‌رشد، الکشف عن مناهج الأدله، ۱۹۹۸م، ص۱۸۹.</ref>
+[[ملاصدرا]] در برخی کلماتش به نظریه ابن‌سینا و استفاده او از آیه ۵۹ انعام اشاره می‌کند<ref>ملاصدرا، الحکمه المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۳، ص۴۱۵.</ref> و در جای دیگر مصداق مفاتح الغیب را [[عقل فعال]] بر می‌شمارد و آن را منبع علوم شهوی و الهامات انبیاء می‌داند.<ref>ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۶، ص۱۱۸.</ref>
+در سخنان عرفای مسلمان نیز [[اعیان ثابته]]،<ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۸۸۵.</ref> حضرت احدیت<ref>امام خمینى، تعليقات على شرح «فصوص الحكم» و« مصباح الانس»، پاسدار اسلام، ص۲۵.</ref> و اسماء کلیه الهی<ref>جامی، اشعة اللمعات، ۱۳۸۳ش، ص۱۷۲.</ref> به عنوان مصادیقی برای مفاتح الغیب معرفی شده‌اند.
+== احتمالات چندگانه در کتاب مبین ==
 {{اصلی|کتاب مبین}}
-[[شیخ طوسی]] احتمال می‌دهد که مراد از «کتاب مبین» همان علم الهی باشد. او این احتمال را نیز می‌افزاید که مراد از آن همانند آنچه در آیه ۲۲ [[سوره حدید]] آمده کتابی باشد که خدا، همه حقایق هستی را قبل از ایجاد در آن ثبت کرده است.<ref>طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، دار إحیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۵۵.</ref> علامه طباطبایی نیز آورده است که کتاب مبین  همانند خزائن غیب مشتمل بر همه موجودات است با این تفاوت که در کتاب مبین دقیق‌ترین مقادیر و اندازه‌های موجودات ثبت و ضبط شده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۷.</ref> او همچنین اضافه می‌کند که کتاب مبین از جنس کاغذ و ورق نیست.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۷.</ref><br>
+[[شیخ طوسی]] احتمال می‌دهد که مراد از «کتاب مبین» همان علم الهی باشد. او این احتمال را نیز می‌افزاید که مراد از آن همانند آنچه در [[آیه ۲۲ سوره حدید]] آمده کتابی باشد که خدا، همه حقایق هستی را قبل از ایجاد در آن ثبت کرده است.<ref>طوسی، التبیان، دار إحیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۵۵.</ref> علامه طباطبایی نیز آورده است که کتاب مبین همانند خزائن غیب مشتمل بر همه موجودات است با این تفاوت که در کتاب مبین دقیق‌ترین مقادیر و اندازه‌های موجودات ثبت و ضبط شده‌اند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۷.</ref> او همچنین اضافه می‌کند که کتاب مبین از جنس کاغذ و ورق نیست.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۲۷.</ref>
-برخی نیز بر پایه استناداتی، کتاب مبین را همان «امام مبین» که در [[آیه ۱۲ سوره یس]] آمده است دانسته و  آن را بر امام علی(ع) تطبیق کرده‌اند.<ref>ربانی گلپایگانی، وحی نبوی، ۱۳۹۱ش، ص۲۰۷-۲۰۸.</ref><br>
-معانی یا مصادیق دیگری نیز برای کتاب مبین گفته شده که لوح محفوظ<ref>ملاصدرا، الحکمه المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۲۹۵.</ref>، ام الکتاب<ref>حائری طهرانی، مقتنیات الدرر، ۱۳۳۸ش، ج۴، ص۱۸۳.</ref> و قرآن<ref>سلطان علی‌شاه، بیان السعادة فی مقامات العباده، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۳۴.</ref> از جمله آنهاست.
+برخی نیز بر پایه استناداتی، کتاب مبین را همان «امام مبین» که در [[آیه ۱۲ سوره یس]] آمده است دانسته و  آن را بر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] تطبیق کرده‌اند.<ref> ربانی گلپایگانی، وحی نبوی، ۱۳۹۱ش، ص۲۰۷-۲۰۸.</ref>
+معانی یا مصادیق دیگری نیز برای کتاب مبین گفته شده که لوح محفوظ،<ref>ملاصدرا، الحکمه المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۲۹۵.</ref> [[ام‌الکتاب|ام الکتاب]]<ref>حائری طهرانی، مقتنیات الدرر، ۱۳۳۸ش، ج۴، ص۱۸۳.</ref> و قرآن<ref>سلطان علی‌شاه، بیان السعادة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۳۴.</ref> از جمله آنهاست.
-==جایگاه آیه در فرهنگ و علوم اسلامی==
-آیه ۵۹ سوره انعام در [[نماز غفیله|نماز غُفَیله]] که از نمازهای مستحبی است قرائت می‌شود.<ref>طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.</ref><br>
-این آیه و به طور ویژه فراز ابتدایی آن مورد توجه فلاسفه و عرفای مسلمان قرار گرفته است. [[ابن‌سینا]] علم خدا به جزئیات جهان محسوس را از طریق علم او به نخستین مخلوقاتش همچون [[عقل اول]] که علت موجودات دیگر هستند تبیین کرده و آن‌ها را مصداق مفاتح الغیب معرفی می‌کند.<ref>ابن‌سينا، الشفاء(الإلهيات‌)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۲.</ref> ابن‌رشد نیز پس از بیان اینکه آگاهی از علت‌های یک چیز، آگاهی از آن چیز را به همراه دارد، علم خدا به جهان هستی را از طریق علم او به علل اولیه جهان که مخلوق خود اویند می‌داند و این اسباب و علل را همان مفاتح الغیب قلمداد می‌کند.<ref>ابن رشد، الکشف عن مناهج الأدله فی عقائد المله، ۱۹۹۸م، ص۱۸۹.</ref><br>
-[[ملاصدرا]] در برخی کلماتش به نظریه ابن سینا و استفاده او از آیه ۵۹ انعام اشاره می‌کند<ref>ملاصدرا، الحکمه المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۳، ص۴۱۵.</ref> و در جای دیگر مصداق مفاتح الغیب را [[عقل فعال]] بر می‌شمارد و آن را منبع علوم شهوی و الهامات انبیاء می‌داند.<ref>ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۶، ص ۱۱۸.</ref><br>
-در سخنان عرفای مسلمان نیز [[اعیان ثابته]]<ref>قیصری، شرح فصوص الحکم، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۸۸۵.</ref>، حضرت احدیت<ref>امام خمینى، تعليقات على شرح« فصوص الحكم» و« مصباح الانس»، پاسدار اسلام، ص۲۵.</ref> و اسماء کلیه الهی<ref>جامی، اشعة اللمعات، ۱۳۸۳ش، ص۱۷۲.</ref> به عنوان مصادیقی برای مفاتح الغیب معرفی شده‌اند.
 ==پانویس‌ها==
 {{پانوشت}}
 ==منابع==
-*ابن رشد، محمد بن احمد، الکشف عن مناهج الأدله فی عقائد المله، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربية،، ۱۹۹۸م.
+{{منابع}}
+*ابن‌رشد، محمد بن احمد، الکشف عن مناهج الأدله فی عقائد المله، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربية،، ۱۹۹۸م.
 *ابن‌سينا، حسین، الشفاء(الإلهيات‌)، تصحیح سعید زائد، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
 *امام خمینى، سید روح‌الله، تعليقات على شرح« فصوص الحكم» و« مصباح الانس»، قم، پاسدار اسلام، بی‌تا.
@@ خط ۳۳: / خط ۴۱: @@
 *ربانی گلپایگانی، علی، وحی نبوی، بی‌جا، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۱ش.
 *سلطان علی‌شاه، محمد بن حیدر، بیان السعادة فی مقامات العباده، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
-*طباطبایی یزدی، سیدمحمد کاظم، العروه الوثقی، محقق: احمد محسنی سبزواری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
+*طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق: احمد محسنی سبزواری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
-*طباطبایی، محمد حسین، المیزان في تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۵۲ش.
+*طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان في تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۵۲ش.
 *طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
-*قیصری، داود بن محمود، شرح فصوص الحکم، محقق: حسن حسن‌زاده آملی، قم، بوستان کتاب قم،۱۳۸۲ش.
+*قیصری، داود بن محمود، شرح فصوص الحکم، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم، بوستان کتاب قم،۱۳۸۲ش.
 *ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، قم، بيدار، ۱۳۶۶ش.
-*ملاصدرا، محمد بن ابراهيم‌، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، دار إحياء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۹۸۱م.<references />
+*ملاصدرا، محمد بن ابراهيم‌، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار إحياء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۹۸۱م.
+{{پایان}}
 {{آیات اعتقادی قرآن}}
 [[رده:آیات سوره انعام]]
 [[رده:آیات اعتقادی قرآن]]

ن ب و آیات اعتقادی قرآن
نامدار	آیه آمن الرسول • آیه اولی‌الامر • آیه اسراء • آیة الکرسی • آیه بیعت رضوان • آیه تطهیر • آیه ولایت • آیه خیر البریه • آیه استرجاع • آیه اکمال • آیه انذار • آیه مباهله • آیه امانت • آیه نور • آیه مودت • آیه حفظ • آیه مشیت • آیه فطرت • آیه میثاق • آیه صادقین • آیه ابتلای ابراهیم • آیه لیلة المبیت • آیه اطعام • آیه برائت • آیه صلوات • آیه حکومت مستضعفین • آیه جاء الحق • آیه و ان یکاد • آیه نفس مطمئنه • آیه اهل الذکر • آیه تبلیغ • آیه لا تحزن • آیه وسیله • آیات تحدی • آیه استخلاف • آیه خلافت انسان • آیات مهدویت • آیه ود • آیه سأل سائل • آیه شفاء • آیه توبه • آیه توکل • آیه هادی • آیه تبدیل • آیه روح • آیه ملک • آیه سخره • آیه کتمان • آیه عز • آیه رکوب • آیه شهادت • آیه الحاق ذریه • آیه فائزون • آیه اعراف• آیه لا اکراه فی الدین • آیه سحر • آیه بیوت • آیه نصر • آیه سقایة الحاج • آیه نسخ • آیات برائت • آیه خاتمیت • آیه هجرت • آیه علم‌الکتاب • آیه شاهد • آیه کرامت • آیه بر • آیه سلم • آیه احسان به والدین
بدون نام	آیه ۲ سوره حمد • آیه ۳ سوره حمد • آیه ۵ سوره حمد • آیه ۶ سوره حمد • آیه ۷ سوره حمد • آیه ۷ سوره بقره • آیه ۲۶ سوره بقره • آیه ۳۴ سوره بقره • آیه ۳۵ سوره بقره • آیه ۵۵ سوره بقره • آیه ۱۱۵ سوره بقره • آیه ۱۲۱ سوره بقره • آیه ۱۵۴ سوره بقره • آیه ۱۶۵ سوره بقره • آیه ۲۱۷ سوره بقره • آیه ۲۵۹ سوره بقره • آیه ۱۹ سوره آل‌عمران • آیه ۴۹ سوره آل‌عمران • آیه ۱۱۰ سوره آل‌عمران • آیه ۱۶۹ سوره آل‌عمران • آیه ۶۴ سوره نساء • آیه ۵۴ سوره مائده • آیه ۵۶ سوره مائده • آیه ۶۹ سوره مائده • آیه ۲۲ سوره انبیاء • آیه ۵۹ سوره انعام • آیه ۱۰۸ سوره انعام • آیه ۱۲۴ سوره انعام • آیه ۹۶ سوره اعراف • آیه ۱۴۳ سوره اعراف • آیه ۲۰ سوره توبه • آیه ۱۰۸ سوره توبه • آیه ۱۱۴ سوره توبه • آیه ۴۲ سوره یوسف • آیه ۹۷ سوره یوسف • آیه ۱۱ سوره رعد • آیه ۶۷ سوره اسراء • آیه ۶۹ سوره انبیاء • آیه ۱۰۵ سوره انبیاء • آیه ۳۲ سوره حج • آیه ۷۷ سوره حج • آیه ۲۰ سوره عنکبوت • آیه ۲۸ سوره سبأ • آیه ۱۸ سوره فاطر • آیه ۳۰ سوره فصلت • آیه ۲۱ سوره حشر • آیه ۴۹ سوره شوری • آیه ۱۴۴ سوره آل‌عمران • آیه ۴۰ سوره حج • آیه ۳ سوره مائده • آیه ۱۰ سوره فتح • آیه ۱۳ سوره صف • آیه ۱۰۷ سوره انبیاء
آیات فقهی • آیات اخلاقی