الصواعق المحرقة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ابنحجر هیتمی |
| موضوع | رد عقائد شیعه |
| زبان | عربی |
| مجموعه | یک جلدی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مکتبة القاهره |
| تاریخ نشر | ۱۹۶۵م-۱۳۸۵ق |
الصَّواعِق‌ُ المُحْرِقَة فِی الرَّدِّ عَلی اَهْل‌ِ البِدَع‌ِ وَ الزَّنْدَقَة کتابی در رد باورهای شیعه و در دفاع از خلفای سه‌گانه است که توسط ابنحَجَر هَیتَمی شافعی‌مذهب نوشته شده است. ابنحجر، شیعه را اهل باطل و بدعت می‌داند.
الصواعق مشتمل بر سه مقدمه و یازده باب است. از باب اول تا ششم دربارۀ خلافت خلفای سه‌گانه و فضائل آنها است. بقیه باب‌های این کتاب درباره خلافت امام علی(ع) و فضائل اهل‌بیت(ع) است. ابنحجر در این کتاب سعی نموده عدالت صحابه پیامبر(ص) را به اثبات برساند.
کتاب‌های فراوانی در رد الصواعق المحرقه توسط علمای شیعه از جمله قاضی نورالله شوشتری، سید محمد موسوی قزوینی و ابراهیم طرابلسی نوشته شده است. رویکرد نویسنده این کتاب در پرداختن به تاریخ و فضائل اهل‌بیت(ع) در کنار انتقادش به شیعیان موجب شده که نویسنده این کتاب را جزء سنیان دوازده‌امامی و کتابش را جزء کتاب‌هایی بدانند که با این رویکرد نوشته شده است.
جایگاه و اهمیت کتاب
کتاب الصواعق المحرقة فی الرّدّ علی أهل البدع و الزندقة نوشته ابنحَجَر هَیتَمی، در ابطال باورها و تاریخ شیعه نوشته شده است.[۱] مؤلف این کتاب، شیعه را اهل بدعت و باطل می‌داند.[۲] او در کتاب خود مطالب و مباحثی را در فضایل و مناقب اهل‌بیت(ع) نوشته است. وی علاوه بر بیان فضائل و مناقب دوازده امام، فضایل حضرت فاطمه(س) را نیز بیان نموده است؛[۳] اما بیشتر نگاه وی در رد شیعه بوده است.[۴]
در این کتاب عقیده اهل سنت درباره امام مهدی(عج) بیان شده و ابنحجر منکر ولادت امام مهدی(عج) به عنوان فرزند امام حسن عسکری(ع) است.[۵] رویکرد نویسنده این کتاب در پرداختن به تاریخ و فضائل اهل‌بیت(ع) در کنار انتقادش به شیعیان موجب شده که نویسنده این کتاب را جزء سنیان دوازده‌امامی و کتابش را جزء کتاب‌هایی بدانند که با این رویکرد نوشته شده است.[۶]
شرح حال مؤلف
ابنحَجَر هَیتَمی (۹۰۹-۹۷۴ق/۱۵۰۳-۱۵۶۷م)، محدث، فقیه شافعی‌مذهب و صوفی بوده است،[۷] که در سال ۹۰۹ق در محلۀ ابوالهَیتَم مصر به دنیا آمد.[۸] دانش‌آموخته دانشگاه الازهر مصر[۹] و نزد اساتید مصر، علوم مختلف همچون تفسیر، حدیث، کلام، اصول فقه و تصوف را فرا گرفت.[۱۰] برخی تألیفات او عبارت است از: «اِتْمام‌ُ النِعّمَةِ الکُبْری علی العالم بِمَوْلِد سَیْدِ وُلْدِ آدم»، «اِعْلام‌ٌ بِقواطع‌ِ الاِسلام»، «تُحْفَةُ المُحْتاج فی شرح المِنْهاج» در فقه شافعی، «تَطْهِیْرُ الجِنان و اللِسان عن الخُطُورِ و التَفوّه‌ِ بِثَلْب‌ِ سیدنا معاویة بن ابی سفیان»، و «اَلْجَوْهَرُ اْلمُنَظَم‌ْ فی زیارة اْلقَبْرِ اْلمُکَرمْ» در آداب زیارت پیامبر(ص).[۱۱]
محتوا و ساختار
ابنحجر هیتمی در الصواعق المحرقه سه مقدمه نوشته است و سپس به بیان مطالب و محتوای اصلی کتاب پرداخته است.[۱۲] محتوای کتاب خود را در یازده باب تدوین کرده است و در ذیل هر باب چند فصل قرار دارد.[۱۳] عناوین باب‌های اصلی کتاب الصواعق المحرقه به شرح ذیل است:
- باب اول درباره کیفیت و اثبات خلافت ابوبکر.[۱۴] این باب پنج فصل دارد و در این فصول، کیفیت خلافت، اجماع بر خلافت، اثبات خلافت ابوبکر از قرآن و سنت، وجود نص از پیامبر(ص) بر خلافتش و هچنین به بیان شبهات شیعه و پاسخ به آنها پرداخته است.[۱۵]
- باب دوم، بیان مدح شیخین از طرف اهل‌بیت.[۱۶]
- باب سوم درباره افضلیت ابوبکر بر سائر امت.[۱۷]
- باب چهارم درباره خلافت عمر.[۱۸]
- باب پنجم دربارۀ فضایل و خصوصیات عمر.[۱۹]
- باب ششم دربارۀ خلافت عثمان.[۲۰]
- باب هفتم دربارۀ فضایل عثمان.[۲۱]
- باب هشتم دربارۀ خلافت علی(ع) و مسئله قتل عثمان.[۲۲]
- باب نهم درباره حالات و فضایل علی(ع).[۲۳]
- باب دهم دربارۀ خلافت امام حسن و فضایل آن حضرت.[۲۴]
- باب یازدهم دربارۀ فضایل اهل بیت پیامبر(ص).[۲۵] در این باب، ابنحجر در سه فصل به بیان فصائل و مناقب امامان شیعه از حضرت زهرا تا امام زمان پرداخته است.[۲۶]
گفته شده که رویکرد ابنحجر رویکر انتقادی است. گرچه ابنحجر به بیان فضائل و مناقب خلفای ثلاثه و امام علی(ع) و بقیه امامان شیعه پرداخته است ولی هدف اصلی وی رد دیدگاه و عقائد شیعه است. وی می‌خواهد شیعه را از اهل‌بیت(ع) جدا نماید.[۲۷] همچنین گفته شده که از محتوی و مطالب کتاب ابنحجر به دست می‌آید، ابنحجر مردی متعصب بوده و نسبت به صحابه، به‌ویژه خلفای سه‌گانه، تعصب فراوان داشته است.[۲۸] ابنحجر از معاویه دفاع نموده و از سب و تهمت و ناسزا به شیعه فروگذاری نکرده است.[۲۹]
انگیزه نگارش
ابنحجر هیتمی در مقدمهٔ کتاب الصواعق، دربارۀ انگیزه نگارش آن می‌نویسد که برخی از اهل سنت از او تقاضا کرده‌اند که کتابی در حقانیت ابوبکر و عمر بن خطاب بنویسد و همچنین از وی خواسته‌اند که تا رمضان سال ۹۵۰ق در مسجدالحرام آن کتاب را بخواند؛ چرا که در آن زمان بسیاری از شیعیان، در مکه حضور داشتند. او بعدها بر کتاب الحاقاتی نوشت و آن را الصواعق المحرقة نامید.[۳۰]
ردیه‌ها
ردیه‌ها و پاسخ‌هایی بر کتاب الصواعق المحرقه نوشته شده است. برخی از آنها عبارتند از:
- "الصَّوارِمُ المُهْرِقه فی جواب الصَّواعِق المُحْرِقه" اثر قاضی نورالله شوشتری است.[۳۱] او با استناد به روایات و احادیث، دیدگاه ابنحجر درباره باورهای شیعه را رد کرده[۳۲] و وجود نص بر امامت امام علی(ع) از سوی پیامبر را اثبات نموده است.[۳۳] سید نعمت الله آل نور، این کتاب را با عنوان «الشهب الثاقبه» خلاصه کرده است.[۳۴]
- "اْلبَوارقُ الخاطِفة فی جواب الصَواعِقِ المُحْرِقَة " اثر علاء الدولة شوشتری، نوه قاضی نورالله شوشتری.
- الشِهابُ الثاقِبْ فی طَرْدِ الشَیْطانِ الناصِبْ عن سماءِ المَناقِبْ تألیف میرزاعلی محمدخان ملقب به نظام الدوله.
- "اْلبِحارُ المُغْرِقَة فی رَدِّ الصواعق المحرقة" نوشته زین‌الدین بن علی نواده شهید ثانی.
- الرَدُ علی الصواعق المحرقة، اثر محمدباقر سبزواری.
- الرد علی الصواعق المحرقة اثر عمران بن احمد دعیبل خفاجی نجفی.
- نقض کتاب الصواعق‌المحرقه لابن‌حجر، نوشته سید محمد موسوی قزوینی.
- عدالة الصحابه قرائة فی کتاب الصواعق المحرقة لابن‌حجر الهیتمی، تألیف علی ابراهیم طرابلسی. در این کتاب دیدگاه ابنحجر درباره عدالت همۀ صحابه با استناد به آیات، روایات و حوادث تاریخ اسلام، رد شده است.[۳۵]
نشر و ترجمه
کتاب الصواعق المحرقه در کشورهای ایران، عراق، مصر، لبنان و پاکستان توسط انتشارات مختلف و متعدد به چاپ رسید. از جمله در انتشارات مکتبة القاهرة مصر، با تعلیق عبدالوهاب عبداللطیف، در سال ۱۳۸۵ق.[۳۶] همچنین المکتبة الأزهریة للتراث مصر و مکتبة فیاض در سال ۱۴۲۹ق این کتاب را به چاپ رساند. کتاب الصواعق المحرقه در سال ۹۹۴ق، به دستور پادشاه بیجاپور، سلطان ابراهیم عادلشاه توسط کمال‌الدین بن فخرین‌الدین جهرمی با عنوان «براهین قاطعه» به زبان فارسی ترجمه و در لاهور پاکستان به چاپ رسید.[۳۷]
نسخه خطی این کتاب در کتابخانه مجلس ایران وجود دارد.[۳۸] همچنین نسخه سنگی در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی موجود است.[۳۹] این کتاب به زبان اردو با عنوان «برق سوزان» ترجمه شده و انتشارات شبیر برادرز آن را به چاپ به رسانده است.[۴۰]
پانویس
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، نشر شبیر برادرز، مقدمه مترجم، ص۳۹.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، نشر شبیر برادرز، مقدمه مترجم، ص۳۹.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۳۸۵ق، ص۱۴۱.
- ↑ محمدی، روشنگران قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۱۴.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقۀ، ۱۳۸۵ق، ص۱۶۸.
- ↑ دانش‌پژوه، «انتقاد کتاب: کشف الحقائق»، ص۳۰۷؛ خنجی اصفهانی، وسیلة الخادم الی المخدوم، ۱۳۷۵ش، مقدمه مصحح، ص۳۱.
- ↑ محمدی، روشنگران قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۱۵.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، انتشارات برادرز، ص۳۸.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، انتشارات برادرز، ص۱۸.
- ↑ عیدروس، النور السافر، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۶۰؛ ابن حجر هیتمی، الفتاوی الکبری الفقهیة، ۱۴۰۳ق، ص۲۵۹-۲۶.
- ↑ فکرت، «ابنحجر هیتمی» ص۳۳۲.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۳۸۵ق، ص۴.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۳۸۵ق، ص۲۴۰.
- ↑ طرابلسی، عدالۀ الصحابه، ۲۰۰۹م، ص۸۰.
- ↑ «معرفی الصواعق المحرقه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۹۶۵م، ص۵۲.
- ↑ تستری، الصوارم المهرقه، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۲.
- ↑ «معرفی الصواعق المحرقه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ تستری، الصوارم المهرقه، ۱۳۸۵ش، ص۱۰.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۹۶۵م، ص۱۰۴.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۹۶۵م، ص۱۰۷.
- ↑ آل نور، الشهب الثاقبه، ۱۴۳۱ش، ص۹۸.
- ↑ .محمدی، روشنگران قرآن۱۳۸۱ش، ص۳۵.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۹۶۵م، ص۱۳۵.
- ↑ .محمدی، روشنگران قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۱۷۸.
- ↑ محمدی، روشنگران قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۷۰.
- ↑ محمدی، روشنگران قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۱۵.
- ↑ محمدی، روشنگران قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۱۵.
- ↑ محمدی، روشنگران قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۱۵.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقة، ۱۹۹۷م، ص۱۲.
- ↑ تستری، الصوارم المهرقة، ۱۳۸۵ش، ص۱۰۲.
- ↑ تستری، الصوارم المهرقه، ۱۳۸۵ش، ص۴؛ آقا بزرگ الطهرانی، الذریعه، ج۱۵، ص۹۴.
- ↑ تستری، الصوارم المهرقة، ۱۳۸۵ش، ص۱۹۷.
- ↑ آل نور، الشهب الثاقبه، ۱۴۳۳ق، ص۱۴۶.
- ↑ طرابلسی، عدالۀ الصحابه، ۲۰۰۹م، ص۱۰.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، مقدمه کتاب حرف م.
- ↑ «براهین قاطعه در ترجمه صواعق محرقه»، کتابخانه فانوس.
- ↑ »براهین قاطعه در ترجمه صواعق محرقه«کتابخانه فانوس.
- ↑ »براهین قاطعه در ترجمه صواعق محرقه«کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی.
- ↑ ابنحجر هیتمی، الصواعق المحرقه، ص۱۲.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
- آل نور، السید نعمة الله، الشهب الثاقبة (تلخیص الصوارم المهرقة فی رد الصواعق المحرقة)، بی‌جا، بی‌نا، چاپ اول، ۱۴۳۱ق.
- ابنحجر هیتمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقة علی اهل الرفض و الضلال والزندقة، تحقیق، عبد الوهاب عبد اللطیف، مکتبۀ القاهرة، ۱۳۸۵ق.
- ابنحجر هیتمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقه، برق سوزان، مقدمه و ترجمه، اختر فتح پوری، شبیر برادرز اردو بازار لاهور، بی‌تا.
- «براهین قاطعه در ترجمه صواعق محرقه»، کتابخانه فانوس، تاریخ بازدید: ۴ خراداد ۱۴۰۲ش.
- «براهین قاطعه در ترجمه صواعق محرقه»، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، تاریخ بازدید: 6 خراداد ۱۴۰۲ش.
- تستری، قاضی نورالله، الصوارم المهرقة فی نقد الصواعق المحرقة، تحقیق محدث ارموی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۵ش.
- خنجی اصفهانی، فضل‌الله بن روزبهان، وسیلة الخادم الی المخدوم در شرح صلوات چهارده معصوم، به‌کوشش رسول جعفریان، قم، انتشارات انصاریان، ۱۳۷۵ش.
- دانش‌پژوه، محمدتقی، «انتقاد کتاب: کشف الحقائق»، در فرهنگ ایران‌زمین، شماره ۱۳، ۱۳۴۴ش.
- طرابلسی، ابراهیم، عدالة الصحابة فی کتاب الصواعق المحرقة لابن‌حجر، بیروت، دار المحجة البیضاء، چاپ اول، ۲۰۰۹م.
- فکرت، محمد آصف، «ابنحجر هیتمی«، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.
- محمدی، عبدالله، روشنگران قرآن فضائل درخشندۀ اهل بیت(ع) در کتاب الصواعق المحرقة، قم، دلیل ما، چاپ اول، قم، ۱۳۸۱ش.
- «معرفی الصواعق المحرقه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۴ خراداد ۱۴۰۲ش.