مدرسه علمیه عباسقلی‌خان
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | عباسقلی‌خان شاملو به دستور شاه سلیمان صفوی |
| تأسیس | ۱۰۷۷ق (صفویه) |
| کاربری | مدرسه علمیه |
| مکان | مشهد |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | کتابخانه |
| معماری | |
| وبگاه | http://www.mashamloo.com |
مدرسه عباسقُلی‌خان شامْلو (تأسیس:۱۰۷۷ق) از بناهای تاریخی و از مدارس علوم دینی مشهد که توسط عباسقلی‌خان شاملو در عهد صفویه بنا شد. مدرسه در دو طبقه ساخته شده و دارای چهار ایوان همراه با تزئینات و آرایه‌هایی اعم از کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری است. این مدرسه، امروزه از مدارس حوزه علمیه مشهد است و در ابتدای خیابان نواب صفوی، در حاشیه زیرگذر و کنار حرم رضوی قرار دارد.
جایگاه
مدرسه عباسقلی‌خان توسط عباسقلی‌خان بیگلربیگی در سال ۱۰۷۷ق به دستور شاه سلیمان صفوی ساخته شده و نام سازنده در کتیبه سردرِ ورودی مدرسه ذکر شده است.[۱] مدرﺳﻪ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﯽﺧﺎن از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻣﻌﻤﺎری ﻣﺸﻬﺪ بوده که ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﺮاﺳﺎن است. اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ، اکنون در نزدیکی حرم رضوی در حاشیه جنوبی پایین‌خیابان (نواب صفوی) قرار داشته و ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﮐﺰ حوزه علمیه مشهد ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ.[۲] مدرﺳﻪ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﯽﺧﺎن در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۵۷ش با شمارهٔ ثبت ۱۶۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۳]
تولیت
اولین متولی مدرسه، بانی آن عباسقلی‌خان بود و سپس فرزندانش تولیت آن را برعهده داشته‌اند. امّا پس از سال‌های متمادی به‌علت اختلاف‌نظر بین ورثه عباسقلی‌خان، مدرسه در تصرف اوقاف قرار می‌گیرد و سرپرستی آن بر عهده افرادی چون سید حسن محدث، سید حسن صالحی، سید حسن اردبیلی، محمدرضا اخلاقی، محمدعلی عطایی، شیخ محمد خزایی و شیخ محمد ذاکری دولت‌آبادی بوده است.[۴]
ویژگی‌های معماری
بنای مدرسه در دو طبقه و در چهار ضلع، دارای چهار ایوان به‌سبک معماری عهد صفویه ساخته شده که بیش از ۱۰۰ حجره را در خود جای داده است. این مدرسه تماماً با آجر ساخته شده و دارای تزئیناتی اعم از کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری سردر ورودی ایوان‌ها، حجرات و رواق‌ها است.[۵] ﺳﺮدرِ اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ حرم و ﺗﻌﺮﯾﺾ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﻮاب ﺻﻔﻮی، ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از آﺛﺎر ﺗﺎرﯾﺨﯽ – ﻣﺬﻫﺒﯽ، ﺑﺪون ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﮑﻞ ﻇﺎﻫﺮی ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ و اﮐﻨﻮن در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺿﻠﻊ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ.[۶]
موقوفات
مدرسه عباسقلی‌خان ازجمله مدارسی است که غنی‌ترین موقوفات اعم املاک و مستغلات موقوفه را در اختیار دارد تا آنجا که حتی در خارج از مشهد مانند شهر هرات افغانستان هم موقوفات زیادی داشته و دارد. بر اساس طبق وقف‌نامه تاریخ ۱۰۷۸ق، بنیانگذار مدرسه پس از احداث آن، املاکی را در مشهد، هرات، ولایت جام، ولایت باخرز، ولایت فراه و ولایت بادغیس وقف کرده است.[۷]
کتابخانه
کتابخانه مدرسه عباسقلی‌خان در ۱۳۳۴ش توسط سید حسن محدث تأسیس شد و کتاب‌های اولیه آن توسط فردی به نام سیدعلی بهشتی وقف شد و به تدریج کتاب‌های دیگری در زمینه علوم اسلامی به آن اضافه گردید.[۸]
پانویس
- ↑ فاضل، مدارس قدیم مشهد، ۱۳۵۱ش.
- ↑ معماری مدرسه علمیه عباسقلی‌خان شاملو، سایت موقوفه عباسقلی‌خان شاملو.
- ↑ معرفی مدرسه عباسقلی‌خان، سایت موقوفه عباسقلی‌خان شاملو.
- ↑ پسندیده، حوزه علمیه خراسان، ۱۳۸۵ش، ص۱۵۰.
- ↑ لؤلؤیی، مدارس چهار ایوانی خراسان، ۱۳۷۷ش.
- ↑ معماری مدرسه علمیه عباسقلی‌خان شاملو.، سایت موقوفه عباسقلی‌خان شاملو.
- ↑ پسندیده، حوزه علمیه خراسان، ۱۳۸۵ش، ص۱۹۱و۱۹۲.
- ↑ فاضل، مدارس قدیم مشهد، ۱۳۵۱ش.
منابع
- پسندیده، محمود، حوزه علمیه خراسان، مشهد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، ۱۳۸۵ش.
- فاضل، محمود، مدارس قدیم مشهد، وحید، شهریور ۱۳۵۱ش، شماره ۱۰۵.
- لؤلوئی، کیوان، مدارس چهار ایوانی خراسان، فصلنامه هنر، زمستان ۱۳۷۷ش، شماره ۳۸.
- معرفی مدرسه علمیه عباسقلی‌خان شاملو، سایت موقوفه عباسقلی‌خان شاملو، تاریخ بازدید: ۲۷ آبان ۱۳۹۹ش.
پیوند به بیرون