ابن اذینه
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عمر بن محمد بن عبدالرحمان بصری |
| لقب | ابن اُذَینه |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام صادق (ع) و امام کاظم(ع) |
| فعالیت‌ها | نقل روایت |
| مشایخ | عبیدالله حلی، اَبان بن ابی عیاش، فُضیل بن یسار كوفی، بُكَیر بن اعین، عبیدبن زراره، محمد بن مسلم ثقفی کوفی |
| شاگردان | ابن ابی عُمَیر، صفوان بن یحیی، عثمان بن عیسی، جمیل بن درّاج، عبدالعظیم بن عبدالله حسنی، یونس بن عبدالرحمان، درست بن ابی منصور، علی بن اسباط |
عمر بن محمد بن عبدالرحمان بصری، معروف به ابن اُذَینه از محدثان شیعه در قرن دوم قمری و از اصحاب امام صادق(ع) و امام کاظم(ع). از ابن اذینه ۴۸۲ روایت در منابع حدیثی شیعه نقل شده است و رجالیان شیعه وثاقت او را تأیید کرده‌اند. بیشتر روایات منقول از وی فقهی است با این حال در برخی مسائل کلامی مانند امامت نیز روایاتی دارد.
صحابه امام صادق(ع)
از زندگی و تاریخ ولادت و مرگ او چیزی ذکر نشده است. همین اندازه روشن است که او از یاران امام صادق بوده است.[۱] وی را از شاگردان و اصحاب امام کاظم(ع) نیز دانسته‌اند.[۲] به گفته نجاشی او از طریق مکاتبه از امام صادق(ع) روایت کرده است. اگر این سخن درست باشد، بی‌تردید وی به طور مستمر در بصره می‌زیسته است و احتمالاً به همین دلیل است که او را بزرگ شیعیان بصره شمرده‌اند.[۳]
اعتبار رجالی
بیشتر رجال شناسان شیعی وی را ثقه دانسته‌اند.[۴] نوری می‌گوید وثاقت ابن اذینه مورد اتفاق همه محدثان و رجال شناسان شیعه است.[۵]
مشایخ
ابن اذینه روایات بسیاری را نقل کرده و نام او در سلسله اسناد ۴۸۲ حدیث آمده است.[۶] بیشتر این روایات که به خصوص از امام صادق(ع) است، از طریق زرارة بن اَعْین صحابی و محدّث مشهور شیعی نقل شده است،[۷] اما او افزون بر زراره از محدثان دیگری نیز روایت کرده که از جمله:
- عبیدالله حلی[۸]
- اَبان بن ابی عیاش[۹]
- فُضیل بن یسار کوفی[۱۰]
- بُکیر بن اعین
- عبیدبن زراره
- محمد بن مسلم ثقفی کوفی[۱۱]
راویان
غالب محدثان قرن دوم قمری از ابن اُذینه روایت کرده‌اند؛ از جمله:
- ابن ابی عُمَیر[۱۲]
- علی بن رئاب[۱۳]
- احمد بن میثم بن دُکین
- صفوان[۱۴]
- حسن بن محمد سماعه[۱۵]
- اسحاق بن ابراهیم بن عمر یمانی[۱۶]
- حریز بن عبدالله سجستانی
- عثمان بن عیسی
- جمیل بن درّاج
- حماد بن عیسی
- علی بن حسن بن رباط
- منصور بن یونس
- منصور بزرج
- علی بن اسباط
- احمد بن عایذ و پدرش
- محمد ابن صَدَقة بصری
- درست بن ابی منصور
- محمد بن عمر
- عبدالعظیم بن عبدالله حسنی[۱۷]
- احمد بن محمد بن عیسی و پدرش[۱۸]
- یونس بن عبدالرحمان[۱۹]
تبحر در علم کلام
هرچند غالب روایات ابن اذینه فقهی است، اما گاه روایاتی در مقوله امامت و دیگر مسائل کلامی نیز از وی نقل شده است و این نشان می‌دهد که وی در علم کلام نیز دستی داشته است. روایت نوری[۲۰] که می‌گوید ابن اذینه با مخالفان فکری خود به مباحثه می‌پرداخته، مؤید این نظر است.
طوسی[۲۱] آورده است که ابن اذینه اثری با عنوان کتاب الفرائض در دو نسخه کوچک و بزرگ داشته که احمد بن میثم ابن دکین آن را روایت کرده است.
هم نام ابن اذینه
طوسی در اختیار معرفة الرجال[۲۲] از محدث دیگری به نام محمد بن عمر بن اذینه یاد کرده که در دیگر منابع رجالی شیعی پس از وی نیز آمده است. طوسی می‌گوید که وی کوفی بوده و از دست حکومت مهدی عباسی گریخته و در یمن درگذشته و لذا روایات زیادی از او نقل نشده است. برقی[۲۳] این شخص را مدنی می‌داند.
از مجموع این سخنان چنین برمی‌آید که این دو نفر یکی نبوده‌اند، زیرا عمر بن اذینه بصری بود و روایات بسیاری نیز از او نقل شده است. ممکن است محمد فرزند عمر بن اذینه بوده باشد. روایت طوسی[۲۴] که می‌گوید محمد به دلیل شهرت پدرش، به ابن اذینه مشهور گشته است، این احتمال را تقویت می‌کند.
پانویس
- ↑ برقی، ص۴۷؛ نجاشی، ص۲۸۳
- ↑ برقی، ص۴۷
- ↑ نجاشی، رجال، ص۲۸۳
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۲۴۰؛ علامه حلّی، ص۵۹؛ مجلسی، ص۱۶۰
- ↑ نوری، ج۳، ص۶۳۶
- ↑ خویی، ج۱۳، ص۲۰
- ↑ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۱ (۲)، ص۶۴
- ↑ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج ۱ (۲)، ص۱۵۲
- ↑ قهپایی، ج۳، ص۱۵۶
- ↑ نوری، ج۳، ص۶۴۴
- ↑ خویی، ج۱۳، ص۲۰
- ↑ نجاشی، ص۲۸۴
- ↑ طوسی، الاستبصار، ج۳، ص۳۱۴
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۲۴۰
- ↑ تفرشی، ص۲۵۵
- ↑ قهپایی، ج۳، ص۱۵۶
- ↑ غروی حائری، ج۱، ص۶۳۱ -۶۳۲
- ↑ کاظمی، ص۱۲۳
- ↑ خویی، ج ۱۳، ص۲۰
- ↑ نوری، ج ۳، ص۶۳۶
- ↑ الفهرست، ص۲۴۰
- ↑ طوسی، ج ۱، ص۳۳۵
- ↑ برقی، ص۲۱
- ↑ طوسی، ج ۱، ص۳۳۵
منابع
- برقی، احمد، رجال، به کوشش سید کاظم موسوی، تهران، ۱۳۴۲ش.
- تفرشی، میر مصطفی، نقدالرجال، قم، انتشارات الرسول المصطفی.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجل الحدیث، قم، منشورات مدینة العلم.
- طوسی، محمد، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- طوسی، محمد، الاستبصار، تهران، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمد، الفهرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، تهران، ۱۳۱۱ق.
- غروی حائری، جامع الرواة، بیروت، ۱۹۸۳م.
- قهپایی، عنایت‌الله، مجمع الرجال، به کوشش سید ضیاءالدین علاّمه اصفهانی، اصفهان، ۱۳۸۷ق.
- کاظمی، محمدامین، هدایة المحدثین، به کوشش سید مهدی رجائی، قم، ۱۰۴۵ق.
- مجلسی، محمدباقر، الوجیزه، تهران، ۱۳۱۲ق.
- نجاشی، احمد، رجال، به کوشش سید موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، موسسة اسماعیلیان.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دائرة المعارف بزرگ اسلامی