درست بن ابی‌منصور واسطی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| مذهب | شیعه امامی |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام باقر(ع) • امام صادق(ع) • امام کاظم(ع) |
| مشایخ | ابوبصیر • برید بن معاویه • جمیل بن دراج.. |
| راویان از او | احمد بن ابی نصر بزنطی • حسن بن محبوب • عبدالله بن بکیر • یونس بن عبدالرحمن |
| اعتبار | متهم به واقفی بودن اما فقهای شیعه به روایات منقول از وی اعتماد داشته و طبق آن فتوا داده‌اند. |
| موضوع روایات | غالباً فقهی، همچنین کلام، تاریخ، تفسیر و اخلاق.. |
| تعداد روایات | ۱۴۰ |
دُرُست بن ابی‌منصور واسطی، راوی امامی در قرن دوم قمری؛ او از امام باقر(ع)، امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) روایت کرده است. برخی از اصحاب اجماع از او روایت کرده‌اند. بیشتر روایات منقول از وی در مباحث فقهی است.
برخی رجالیان نسبت واقفی به او داده، اما وثاقتش را پذیرفته‌اند. نام او در اسناد کتب اربعه شیعه آمده و کتابی از او نقل شده است.
نام و لقب
در اسناد روایات نام او دُرُست بن ابی‌منصور واسطی ذکر شده است. نجاشی نام او را به صورت درست بن ابی منصور محمد الواسطی ثبت کرده است[۱] برخی از محققان از این عبارت نجاشی چنین برداشت کرده‌اند که نامش «محمد» و لقبش «درست» بوده است[۲] اما در مقابل برخی دیگر، محمد را نام پدر او دانسته‌اند.[۳] او به سبب انتساب به شهر واسط به واسطی مشهور است.[۴] علامۀ حلی [۵] به خطا نام پدرش را منصور ضبط کرده است.[۶]
از سال تولد و درگذشت وی اطلاعی در دست نیست. اما چون در شمار اصحاب امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) ذکر شده[۷] در قرن دوم می‌زیسته است.
وثاقت
برخی او را واقفی دانسته[۸] و در شمار ضعفاء ذکر کرده‌اند.[۹] بههبانی در واقفی بودن درست تردید کرده و روایت بزرگانی چون ابن ابی عمیر از او را دالّ بر وثاقتش دانسته است.[۱۰]
فقهای شیعه به روایات منقول از وی اعتماد داشته و طبق آن فتوا داده‌اند.[۱۱]خویی نیز روایت علی بن حسین طاطری از او و قرار گرفتن وی در اسناد تفسیر علی بن ابراهیم را دلیل بر وثاقت وی می‌شمارد.[۱۲]
اسناد کتب اربعه
نام درست در اسناد قریب به ۱۴۰ روایت از کتب اربعه شیعه آمده است.[۱۳] در دیگر کتب روایی شیعه، از جمله المحاسن برقی[۱۴] بصائر الدرجات صفّار قمی[۱۵] و امالی ابن بابویه[۱۶] روایاتی از وی نقل شده است.
راویان
جز معدود احادیثی که درست بی‌واسطه از امام صادق(ع)[۱۷] و امام کاظم(ع)[۱۸] شنیده، بقیه را با واسطۀ اصحاب سرشناشِ امام باقر(ع) ، امام صادق(ع) و امام کاظم (ع) روایت کرده است. برخی از این اصحاب عبارتند از:
چهار تن از اصحاب اجماع یعنی احمد بن محمد بزنطی و حسن بن محبوب و عبدالله بن بکیر و یونس بن عبدالرحمان و راویانی دیگر، از او روایت کرده‌اند.[۱۹]
آثار
درست کتابی داشته که طوسی در فهرست[۲۰] و نجاشی[۲۱] هر یک دو طریق به آن ذکر کرده‌اند. همچنین ابن بابویه در مشیخه‌اش[۲۲] طریقی به کتاب درست عرضه داشته است. به گفتۀ نجاشی[۲۳] علی بن حسن طاطری به واسطۀ عمویش، سعد بن محمد طاطری و ابن نَهیک به واسطۀ ابن ابی عمیر کتاب درست را روایت کرده‌اند. از این رو ظاهراً در دو طریق طوسی نام سعد و ابن ابی عمیر افتاده است.[۲۴]
احتمال دارد این کتاب همان کتاب اصلی باشد که به همراه ۱۵ اصل دیگر با عنوان الاصول الستة عشر شهرت یافته و به همین نام منتشر شده است. مجلسی در بحار الانوار به اصل درست اشاره نکرده و چیزی از آن نقل کرده است احتمالاً چون نسخه‌های وی فاقد این کتاب بوده‌اند. محمودی[۲۵]احتمال می‌دهد فروشندگان نسخه‌ها اصل درست را که ناقص بود، از ابتدای نسخه‌ها حذف می‌کردند تا عیب آن را مخفی کنند. نخستین کسی که این اصل را به مجموعۀ شانزده گانه ضمیمه کرد، نصرالله قزوینی است. او این کتاب را در ابتدای این مجموعه و احتمالا در جای اصلی‌اش قرار داده است چنانکه قراین و تاریخ ختم نسخه‌برداری از آن گواه این مطلب است.[۲۶]
این اصل حاوی ۶۲ حدیث در فقه، اخلاق، کلام و تفسیر است که فقط دو روایت از این مجموعه با متنی مشابه، به نقل از دُرُست در دیگر منابع روایی شیعه تکرار شده است. البته قریب یک سوم این روایات به نقل از دیگر راویان در کتب روایی شیعه آمده است.[۲۷]
روایات
روایات منقول از درست غالباً فقهی است که در ذیل ابواب مختلفی آمده است از جمله غسل[۲۸] نماز[۲۹] زکات[۳۰] حج[۳۱] امر به معروف[۳۲] نکاح[۳۳] و ارث.[۳۴]
البته روایاتی در موضوعات کلامی[۳۵] اخلاقی[۳۶] تاریخی[۳۷] و فضل سوره‌ها و تفسیر برخی آیات قرآن[۳۸] نیز از او نقل شده است. همچنین روایاتی دربارۀ آداب غذا خوردن و فواید و خواص خوراکی‌ها[۳۹] از وی در دست است.
پانویس
- ↑ نجاشی، ص۱۶۲.
- ↑ موحد ابطحی، ج۵، ص۵۴۴؛ شوشتری، ج۴، ص۲۷۵.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ج ۲، ص ۱۹۵
- ↑ کشی، ص۵۵۶؛ نجاشی، ص۱۶۲؛ طوسی، ۱۴۲۰، ص۱۸۶.
- ↑ علامه حلی، ۱۴۱۷، ص۳۴۶.
- ↑ قس: علامه حلی، ۱۴۱۵، ص۱۸۱.
- ↑ برقی، ۱۳۸۳ش، ص۴۸،۴۹؛ نجاشی، ص۱۶۲؛طوسی، ۱۴۱۵، ص۲۰۳،۲۳۶.
- ↑ کشی، ص۵۵۶؛ طوسی، ۱۴۱۵، ص۳۳۶؛ ابن داوود حلی، ستون۵۳۰.
- ↑ علامه حلی، ۱۴۱۷، ص۳۴؛ ابن داوود حلی، ستون ۴۵۲؛ جزائری، ج۳، ص۴۶۰؛ محمد بن حسن شهید ثانی، ج۱، ص۲۳۹؛ مجلسی، ص۷۸.
- ↑ بهبهانی، ص۲۳۸؛ قس خوئی، ج۷، ص۱۴۲.
- ↑ برای نمونه: محقق حلی، ج۲، ص۴۹۲؛ آبی، ج۱، ص۲۳۴-۲۳۵؛ علامه حلی، ۱۴۱۲-۱۴۲۰،ج۳، ص۱۶۲، ۲۴۸.
- ↑ خویی، ج۷، ص۱۴۱.
- ↑ خویی، ج۷، ص۱۳۹، ۱۴۲-۱۴۳ برای فهرست روایات او در کتب اربعه، ص۴۱۴-۴۲۱؛ اردبیلی، ج۱، ص ۳۱۰-۳۱۱.
- ↑ برقی، المحاسن، ج۱، ص۱۹۳، ۲۰۴، ج۲، ص۳۵۶، ۳۷۳.
- ↑ صفار قمی، ص۴۶۷، ۵۱۳.
- ↑ ابن بابویه، ص۹۲، ۲۴۹، ۶۳۶.
- ↑ برقی، ۱۳۳۰ش، ج۲، ص۵۲۲، ۵۲۴؛ کلینی، ج۲، ص ۲۱۸، ۶۲۳، ج۶، ص۳۱۹، ۳۷۱، ۳۷۴، ۴۸۸، ۵۳۸.
- ↑ کلینی ج۱، ص۴۴۵، ج۲، ص۱۵۸، ج۳، ص۱۱۴، ج۶، ص۴۸؛ ابن بابویه، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۷۶، ج۲، ص۶۶۵.
- ↑ خویی، ج۷، ص۱۳۹-۱۴۰، ۱۴۲.
- ↑ طوسی، ۱۴۲۰، ص۱۸۶.
- ↑ نجاشی، ص۱۶۲.
- ↑ ابن بابویه، ۱۴۰۴، ج۴، ص۴۷۷-۴۷۸.
- ↑ نجاشی، ص۱۶۲.
- ↑ شوشتری، همانجا، موحد ابطحی، ج۵، ص۵۴۶.
- ↑ الاصول الستة عشر، مقدمه، ص ۶۰-۶۱.
- ↑ الاصول الستة عشر، ص ۲۹۷.
- ↑ الاصول الستة عشر، ص۲۸۱-۲۹۷.
- ↑ طوسی ۱۴۰۱، ج۱، ص۳۶۶.
- ↑ کلینی، ج۳، ص۳۴۰.
- ↑ کلینی، ج۳، ص۵۱۹، ۵۵۴؛ ابن بابویه، ۱۴۰۴، ج۲، ص۳۱؛ طوسی، ۱۴۰۱، ج۴، ص۳۲،۴۶.
- ↑ کلینی، ج۴، ص۲۹۳، ۲۴۶-۲۴۷؛ ابن بابویه، ۱۴۰۴، ج۲، ص۳۱۷، ۳۸۰؛ طوسی، ۱۴۰۱، ج ۵، ص۲۶، ۲۹۵.
- ↑ کلینی، ج۵، ص۵۸.
- ↑ کلینی، ج۵، ص۳۵۸؛ طوسی، ۱۴۰۱، ج۷، ص۲۹۷.
- ↑ کلینی، ج۷، ص۸۲، ۱۲۰؛ طوسی، ۱۴۰۱، ج۹، ص۲۵۱،۳۲۵.
- ↑ کلینی، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲، ۱۶۴؛ ابن بابویه۱۳۵۷ش، ص۳۳۹، ۳۴۳، ۳۶۵، ۴۱۱-۴۱۲.
- ↑ کلینی، ج۲، ص۹۱، ۱۵۸-۱۵۹، ۲۱۸، ۳۱۵، ۳۳۱، ج۶، ص۴۸.
- ↑ کلینی، ج۱، ۴۴۵، ۴۴۸.
- ↑ قمی، ج۲، ۶۲۳؛ حویزی، ج۲، ص۳۸۰.
- ↑ برقی، ۱۳۳۰ش، ج۲، ۳۹۸، ۴۰۴-۴۰۳؛ کلینی، ج۶، ص۲۶۹، ۳۰۶، ۳۱۶.
منابع
- حسن بن ابی طالب، آبی، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، چاپ علی پناه اشتهاردی و حسین یزدی، قم، ۱۴۰۸-ق۱۴۱۰.
- ابن بابویه، الامالی، قم، ۱۴۱۷ق.
- ابن بابویه، التوحید، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.
- ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۴۰۴ق.
- ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۳ش.
- ابن داوود حلی، کتاب الرجال، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۸۳ش.
- محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازراحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، ج۱، قم، مکتبة المحمدی، بی‌تا.
- الاصول الستة عشر من الاصول الاولیة، مجموعة من کتب الروایة الاولیة فی عصر الائمةالمعصومین علیهم السلام، چاپ ضیاء الدین محمودی، قم، ۱۳۸۱ش.
- احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن داوود حلی، همان منبع.
- احمد بن محمد برقی، المحاسن، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۳۰ش.
- محمدباقر بن محمد اکمل بهبهانی، تعلیقات علی منهج المقال، در محمد بن علی استرآبادی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال المعروف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی، تهران، ۱۳۰۷ق.
- عبدالنبی بن سعداالدین جزائری، حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، قم، ۱۴۱۸ق.
- عبدالعلی بن جمعه حویزی، تفسیر نورالثقلین، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم، ۱۳۷۰ش.
- ابوالقاسم خویی، معجم رجال الحدیث،۱۴۱۳ق.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹ق.
- محمد بن حسن صفار قمی، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد (ع)، چاپ محسن کوچه باغی تبریزی، تهران، ۱۳۶۲ش.
- محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
- محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، چا جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۵ق.
- محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبایی، قم، ۱۴۲۰ق.
- حسن بن یوسف علامه حلی، ایضاح الاشتباه، چاپ محمد حسون، قم، ۱۴۱۵ق.
- حسن بن یوسف علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۷ق.
- حسن بن یوسف علامه حلی، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، ۱۴۱۲-۱۴۲۰ق.
- علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، چاپ طیب موسی جزائری، قم، ۱۴۰۴ق.
- محمد بن عمر کشی، اختیار معرفة الرجال، تلخیص: محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- کلینی، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
- محمد بن اسماعیل مازندرانی حائری، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم، ۱۴۱۶ق.
- عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محی الدین مامقانی، قم، ۱۴۲۳ق.
- محمد باقر مجلسی، الوجیزة فی الرجال، چاپ محمد کاظم رحمان ستایش، تهران، ۱۳۷۸ش.
- جعفر بن حسن محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ج۲، قم، ۱۳۶۴ش.
- محمد بن حسن بن شهید ثانی، استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، قم، ۱۴۱۹ق.
- محمد علی موحد ابطحی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال للشیخ الجلیل ابی العباس احمد بن علی النجاشی، ج۵، قم، ۱۴۱۷ق.
- احمد بن علی نجاشی، اسماء المصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- جعفر سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، موسسة الامام الصادق، قم، ۱۴۱۸ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله : دانشنامه جهان اسلام