فضل بن عبدالملک بقباق
ابوالعباس فضل بن عبدالملک بَقباق راوی شیعی در قرن دوم هجری و از اصحاب امام صادق(ع) است. دو دیدگاه متفاوت در مورد شخصیت روایی وی مطرح است اما از دیدگاه رجالیان شیعه، بقباق در شمار راویان ثقه به شمار می‌رود که نزد امام صادق (ع) دارای منزلت بوده است.
توثیقات
نخستین بار، نام بقباق در رجال برقی (متوفی ۲۸۰ق) آمده است. وی بقباق را در شمار اصحاب امام صادق (ع) نام می‌برد، آنگاه از کتاب سعد نقل می‌کند که بقباق دارای کتاب و نیز موثق بوده است.[۱]
نجاشی[۲] او را موثق، سرشناس و دارای کتاب معرفی کرده می‌گوید: "وی از امام صادق (ع) روایت کرده است."
شیخ طوسی[۳] او را در شمار اصحاب امام صادق (ع) آورده، ولی در الفهرست، که از مؤلّفان شیعی یاد می‌کند، نامی از بقباق نمی‌برد.
اعتراض به امام صادق(ع)
از زندگی بقباق، اطلاع چندانی در دست نیست، ولی از روایت کشی[۴] اجمالاً برمی‌آید که نزد امام صادق (ع) منزلتی داشته است، زیرا او بود که واسطه شد تا امام، حَریز سجستانی را به حضور بپذیرد. ولی سخنان اعتراض آمیز بقباق به امام در همین باره، شخصیت وی را مخدوش کرده است.
زیرا وقتی امام وساطت او را نپذیرفت، او به آن حضرت گفت: "شما بیش از اندازه، حریز را تنبیه کردید!" امام پاسخ داد: "حریز بدون مجوّز شمشیر کشیده است." سپس با کنایه بقباق را توبیخ کرد.
به عقیده شیعه، این شیوه رویارویی با امام، که معصوم از خطاست، شایسته نیست، ولی از دیدگاه رجال شناسان، این عمل، اشتباهی بیش نبوده و وثاقت او را خدشه‌دار نمی‌کند.[۵]
احتمال تقیه امام صادق(ع)
به روایت دیگر، امام صادق (ع) از بقباق پروا کرده و با اشاره، سؤالی را پاسخ داده است.[۶] ازاین رو ابن طاووس[۷] گفته است: "امام صادق (ع) از بقباق تقیه می‌کرده است." ولی این روایت علاوه بر ضعف سند، دلالت روشنی بر مقصود ابن طاووس ندارد و توجیه‌پذیر است. بنابراین، نمی‌توان، بر پایه آن، شخصیت بقباق را لکه‌دار کرد.
شخصیت روایی
در جوامع روایی شیعه، روایاتی از بقباق رسیده که فهرست آنها در معجم رجال الحدیث[۸] موجود است.
وی علاوه بر این که مستقیماً از امام صادق (ع) روایت کرده، راوی کتاب زکریا بن مالک جعفی (نقّاض) بوده است.
از راویان وی، ابان بن عثمان[۹] و قاسم بن عروه[۱۰] هستند. همچنین داوود بن حصین و حماد بن عثمان راوی کتاب بقباق بوده‌اند.[۱۱]
پانویس
- ↑ برقی، کتاب الرجال، ص۳۴.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۳۰۸.
- ↑ طوسی، الرجال، ص۲۷۰.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۳۳۶.
- ↑ بحرالعلوم، رجال السید بحرالعلوم، ج۳، ص۱۸۷ ـ ۱۸۸؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، بخش ۲، ص۱۱؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۳۰۶.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۳۳۶ ـ ۳۳۷.
- ↑ ابن طاووس، التحریر الطاووسی، ص۲۲۰
- ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۳، ص۲۷۸ـ ۲۷۹، ۳۰۴، ۳۰۶، ۴۶۳ ـ ۴۶۵.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۳۲۵
- ↑ ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۷۷؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۱۱۴
- ↑ نجاشی، رجال، ص۳۰۸
یادداشت
منابع
- ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
- ابن طاووس، التحریر الطاووسی، المستخرج من کتاب حل الاشکال فی معرفة الرجال، تألیف حسن بن زین الدین شهید ثانی، چاپ محمدحسن ترحینی، قم، ۱۳۶۸ش.
- بحرالعلوم، محمدمهدی، رجال السید بحرالعلوم: المعروف بالفوائد الرجالیة، چاپ محمدصادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران، ۱۳۶۳ش.
- برقی، احمد، کتاب الرجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
- تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، تهران، ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
- خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- طوسی، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
- طوسی، رجال الطوسی، نجف، ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
- کشّی، محمد، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی نجف، ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲ق.
- نجاشی، احمد، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهرب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام